LAG BAOMER

Pesah’ın ikinci gününden başlayarak, 7 hafta (49 gün) boyunca, her gün “OMER” sayılır ki, buna “Sefirat Haomer” denir. “Omer” sayımı TORA’nın da bir emridir. (Vayikra:23:15). 50.  gün, yani 6 Sivan’da “ Hag Habikurim” (Turfandalar Bayramı) diye de anılan ŞAVUOT’u kutlarız. “Lag Baomer” bu sayımın 33.cü günü anlamını taşır. İbrani harflerinin nümerik değerlerine göre: L=30 ve G=3, toplam=33. Bu da Iyar’ın 18’ine rastlar.
Kesin bir açıklama olmamakla birlikte, “Omer” dönemi çok eski çağlardan beri, gelenekçi (tradisyonalist) Yahudilerce, matem örf ve adetlerinin uygulandığı bir dönem      olmuştur. Sürecin 33. gününde, bu uygulamalarda bir kesinti, bir duraklama oluyor, ve o zamana kadar yapılamayan kutlamalar, düğünler, şenlikler yeniden hız kazanıyor. Tüm Israil’de, özellikle de Galil’de, Safed  kenti yakınındaki Miron Dağı’nda, çok eski gelenekler uyarınca, RABİ ŞİMON BAR YOHAY’ın kabri başında yoğun kutlamalar yapılır.
Peki, “Lag Baomer” ne zaman ve nasıl bu bayram kimliğini aldı? “Omer” sayımında bu 33.cü günü diğer günlerden ayrı kılan hangi olaydı? Talmudik  efsanelere göre, ünlü bilge RABİ AKİVA’nın talebeleri, Pesah’la Şavuot arasındaki sürede yaşamını yitirmeye başlamışlar. Bunun üzerine, GAONİT’ler(1*) yas dönemine girilmesi, düğün, dernek vs. kutlamalarının yapılmamasını kararlaştırmışlar. Gene aynı efsanelere  göre, “Lag Baomer” günü, bu ölümler mucizevi bir şekilde son bulmuş, dolayısıyla yas tutma nedeni kalmamış. Bu bağlamda, olağanüstü bazı olayların oluştuğu o günün kutlamalara vesile olması sonucuna varılmış...
BAR KOHBA yönetimindeki ayaklanma...”JUDEA”halkı ağır vergiler ve köylülerin topraklarından sürülmeleri sonucu çok yoksullaşmıştı. Roma İmparatoru Adriano’nun onların  dini zorunluklarını yerine getirmelerini yasaklayan yasaları da İbraniler için ezici bir baskı oluşturmaktaydı. Büyük bir çoğunluk, Adriano’nun onlara Roma Kültürünü empoze etmesini ve KUDÜS’ün putperest bir kente dönüştürme planlarını kabullenemediler...Adriano’nun Tapınak Dağı’nda bir mabet inşa ettirip, onu İlah Jüpiter’e adamak istemesi, ayaklanmayı ateşleyen fitil oldu.
M.S. 132’de başlayan, ŞİMON BAR KOZİBA (2*) önderliğindeki isyan 3 yıl sürdü. Aralarında Rabi Akiva’nın da bulunduğu birçok büyük Yahudi din adamı ve bilge bu ayaklanmaya destek verdi. Efsaneye göre, “Darah Kohav mi Yaakov”( Yaakov’dan bir Yıldız doğdu) dizesinden esinlenen Rabi Akiva, Koziba’nın adını BAR  KOHBA (yıldızın oğlu) olarak değiştirmişti...Rabi Akiva’nın talebeleri de ayaklanmada aktif görevler almışlardır.
Popüler bir inanışa göre, Pesah’ı izleyen günler, çarpışanlar için çok çetin geçmiş, birçoğu tutuklanmış, ya da savaş alanında can vermişti. Talmud’ta bunlara atfen, şöyle bir ibare geçer: “Bu dönemde, Rabi Akiva’nın 12 bin çift öğrencisi ölmüştür...” Ve, bunun içindir ki bu, bir matem dönemi olarak kabul edilmiştir. Bahsi geçen inanışa göre de, “Omer” sayımının 33. günü isyancıların lehine, beklenmedik bir olay gelişmiş olabilir... Yaygın olmayan bir ipotez, belki de o gün, Bar Kohba’nın askerlerinin yeniden,Yeruşalayim’i  ele geçirmeyi başarmış olabileceklerini işaret eder...Ve, muhtemelen, bunca sevinç ve coşkunun nedeni de bu olay olabilir...Tabii, yazının başında da belirttildiği gibi, “Lag Baomer” kutlamalarının kökenleri tam bir açıklık göstermemektedir.
RABİ ŞİMON BAR YOHAY’a gelince... O da  Rabi Akiva’nın gözde talebelerinden biriydi ve ayaklanmanın elebaşıları arasında gösterilir. Her ne pahasına olursa, olsun, onu ele geçirmek ya da öldürmek  isteyen  Roma’lı askerlerin takibinden kurtulmayı başarmıştı. Bar Yohay’ın adı etrafında çeşitli efsaneler örülmüş olup, bazılarına Talmud’ta  rastlanmaktadır. Bu efsanelerde, onun ve oğlunun 13 yıl boyunca bir mağarada saklanıp, tehlikenin geçmesini bekledikleri anlatılır. Şimon Bar Yohay bir “Lag Baomer” gününde yaşama veda etmiştir...
Kabala yandaşları ve genel olarak, dindar Yahudiler, “Lag Baomer”de “HİLULA” dedikleri kutlamaları gerçekleştirirler.  Kimi Kabalistlere göre, Bar Yohay, ünlü “SEFER ha ZOHAR” (Nur Kitabı) ın yazarı olarak kabul edilir. Bu eser Kabala’nın temel öğretilerini içermektedir.Diğer bir efsaneye göre, Rabi Şimon Bar Yohay’ın ölümünde, evinde bir “Nur”(ışık), ve gün boyunca, sönmeden yanan bir ateş görülmüş.Bar Yohay, ölünce yas tutulmamasını, hatta o günün düğün, dernek yapılmasını vasiyet etmiştir. 18 IYAR, yani “Lag Baomer” mutlu bir gün olarak kutlanır.
Israil’de “Lag Baomer” gün boyu geziler, ve sportif etkinliklerle kutlanır. Ama esas kutlama yoğunluğunu gece, ülke çapında yakılan ateşler oluşturur. Genç, yaşlı, herkes bu ateşlerin etrafında şarkı söyleyerek, dans ederek uzun saatler geçirirler. Antik  bir ananeye bağlı kalınarak, Şimon Bar Yohay’ın ölüm yıldönümlerinde, gün boyu, Miron Dağı’ndaki kabrine yoğun bir ziyaretçi akını olur.
Gece boyunca da ateşler yakılır, ünlü “TANNA”nın(3*) adına yazılmış şiirler, şarkılar okunur, danslar edilir. “Lag Baomer” günü kimi dindar Yahudiler, 3 yaşını tamamlamış çocuklarını Miron’a getirip, kendilerince kutsal olan bu yerde saçlarını (küçüklerin) kestirirler. Bu, “Omer” sayımındaki yas günlerinin bir duraklamasının işareti ya da ifadesidir. Saç kesme ritüalini de gene danslar, şarkılar, hatta şarap ve turtalar izler...
Bazı Sefarad toplumlarında da, “Lag Baomer”i izleyen günlerde matem havası biraz hafifleme eğilimi gösterir. Doğu Avrupa Diasporasında ise, özellikle  tipik “Lag Baomer” kutlama tarzları edebiyatlarında da görülür. O gün,  eğitmenler öğrencileriyle geziye çıkar, çeşitli oyunlar gösterirlerdi. Yaylarıyla, ağaç dallarından yaptıkları oklarla atış talimleri yaparlardı. Bu oyunlar dağ, bayırlarda sürer ve Bar Kohba’yla adamlarının kahramanlıkları anlatılırdı.
Bazı çevreler “Lag Baomer” kutlamalarının kökenleri ya da nedenlerinin belirsizliklerini koruduğunu ifade etmekte, bu kutlamaları örten gizem perdesinin birtakım tarihi olaylara dayandığını varsaymaktadır. Bu nedenle, “Lag Baomer” yarı-dinsel bir bayram olarak kalmış ve, yalnızca bazı Talmudik efsanelerde, üstü kapalı imalara rastlanmıştır. Bunlar da, binlerce gencin yaşamına neden olmuş bir salgından söz etmektedir. Bu salgın “Lag Baomer” günü duraklamış ve bahsi geçen gün kutlamalara vesile olmuştur.  

Kaynakça:”legadosefardi”

(1*)-GAON, İbranicede büyük bilgin. Talmud akademilerinin başında bulunan Yahudi dinsel önderlere ve bilginlere verilen ünvan.
(2*)-ŞİMON BAR KOHBA, Roma İmparatoru Hadrianus’un (Adriano) egemenliğine karşı başlatılan ayaklanmaya önderlik etti. M.S 135 te, Kudüs yakınlarındaki kendi kalesi BETHAR’da öldürüldü. Doğduğu yere izafeten, Bar Koziba olarak ta bilinir.
(3*)-TANNA, Yahudilikte yaklaşık 200 yıl boyunca sözlü dinsel derlemeler yapan din bilginlerine verilen ad.   C.D.

Çevirmenden konuya yardımcı ek dipnot-
 ŞİMON BAR YOHAY, Rabi Akiva Ben Yosef’in önde gelen müritlerinden, Celile’li (Galil) din bilgini (tanna). Yaşamına ilişkin bilgi azdır  ve bu konuda Tamud’ta yazılanlar da efsaneyle karışmış durumdadır. AKİVA’nın Romalılarca öldürülmesinden sonra, Romalılara karşı olduğunu açıkça ilan etti. Oğlu Elazar’la 13 yıl saklandığı mağaradan çıktıktan sonra, bir okul kurdu. SANEDRİN (*) tarafından elçi olarak Roma’ya gönderildi. Tsefat (SAFED) yakınlarındaki MERON’da bulunan mezarı, Doğu Yahudilerince ve Hasidik mistiklerince, (özellikle Lag Baomer’de) ziyaret edilir.
(*)-SANEDRİN, Roma yönetimindeki Kudüs’te, çeşitli siyasal, dinsel ve yargısal görevleri üstlenen resmi Yahudi Kurulu.