Ken va salvar la kriatura?... (2)

Adaptasyon-Traduksyon: Coya DELEVİAl pareser, aviya problemas de tualet (w.c) en algun etaj de akel edifisyo.(visto las sirkumstensyas dezesperadas de la epoka, se puede entender las difikultades de adovar las instalasyones -tesisat-). Avraam, kon enkanto vido ke, las suzyetinas i los restos (!) de tualet estavan arrekojidos aryento de una bota.

Judeo-Espanyol
9 Ocak 2008 Çarşamba
Sin pensar demaziya, ma, portanto kon desgusto, el vazyo el kontenido de la bota, a los eskalones indo al mahzan, ande ivan a eskondersen. Estava supozando ke, malgrado sus grande aborresyon, dingun Aleman  iva kerer enchular sus botes (çizme) kon la m...de un Djudio...
Efektivamente, akeya noche, sintyeron los Alemanas entrar a la fragua. Komo pudiyan impedir el bebe de yorar, i darlos en mano?.Solamente en dandole alguna koza a komer. Lo ke teniyan era un poko de sereal (tahıl) seko, i, para ablandarlo, ni un sorvo de agua. Alora, Avraam, lo mashko el propyo, antes de dar a la kriatura, i fue ansi ke parvinyeron a alimentarlo. Entervalo sintyeron los Nazistos keshandosen del guezmo. Esto era lo ke aviya esperado Avraam, i no se aviya yerrado: los soldados no endenyaron abashar al bodrum!...
La noche sigiendo la likidasyon del Getto, izo el plano de fuyir por las kanalizasyones i ayegar ansi, a la otra parte de Krakova. Ma, se estava inkyetando por el bebe, reselando si el chiko iva pueder somportar este viaje sin sufokarse (nefes alamamak). Este espanto le izo trokar el plano, i dechidyo de pasar a traverso los “barbeles”( dikenli tel). Kon la fuersa del dezespero, reusho a avrir un burako bastante ancho i fuyeron...Koryendo en las kayes sin siman  de vida, ma, yenas de los puerpos sin vida de los Djudios assasinados, arrivaron  al bunker aparejedo por Avraam. El aviya instalado tan byen ke mal, i un remedyo de elektrisite.
Sin remedyo de agua, se ovligaron a ir inchir de los etajes de arriva, lo ke los dyo en mano...Aun ke deklararon ser ajenos, fueron embiyados a la prezyon de la Gestapo. Kon el ayudo de la Providensya, el Sr.Shapiro pudo sombayer el gardyan kon una tabakyera de oro pezando 250 gramos, i salvaron. Toparon un giador (rehber) para yevarlos a la frontyera Slovaka, i de ayi a la Ungariya, ultimo pais a la epoka, ande no aviya entrado dayinda la “Solusyon Final”,ekterminasyon de Djudios...
Era otonyo 1943...rezistyeron al ambre, komyendo patatas krudas ke mashkavan para dar tambyen i al chiko Hayim. 28 Oktobre, noche de Shabbat, estavan en las onduras de la shara, frontyera Poloneza, kansados, tremblando de friyo i espanto. En la eskuridad remarkaron la absensya del giador. Desmamparados, se organizaron para durmir. Avraam, ke estuvo tenyendolo, enduna, se apersevyo ke el chiko estava sin boz, entezado...Le avyo los panyos i vido kon oror, ke el puerpiziko estava enteramente blu...
Terrorizado, el mansevo arrekojyo unos kuantos ramos (dal), asendyo una lumbre para kayentar el bebe, i tornarlo a vida. Era un akto inkonsyensozo, inkreivle...El fuego, un anunsyo del lugar ke estavan eskondidos...Otruna vez, la kompasyon aviya endormesido la intelijensya de Avraam...Myentres ke su madre enshugava las vestimyentas, el estava kayentantando el chiko, ke, komo mirakolo ampeso a meneyar, a kitar boz...Avraam ke konosyo grandes perikolos durante el Holokosto, iva guadrar el espanto de akeya noche, komo el mas terrivle rekuerdo de la gerra...Espanto por la vida de un ninyo...
Shabbat verso la tadre, vyeron arrivar el giador, ke entro en una sanya terrivle, akuzandolos de imprudensya a la vista de las senizas. Avraam kon un trapo, ato el chiko kontra su pecho, de manera a verlo todo el tyempo de la marcha. Ma, inkapavle de ver el kamino, se engancho a un fyerro i arrazgo la soleta de sus botes. Los ato kon lo ke topo, i marcharon a traverso la shara, entrando enfin, de la frontyera Slovaka....

(a kontinuar)

Las akuarelas de Teofila Reich-Ranicki