Çok basit bir ºekilde kürselleºmeyi tarif etmeye çalıºırsak, küreselleºmenin aslında iletiºim teknolojilerinde meydana gelmiº bir devrimin sonucunda piyasaların birbirine entegre olması; insanların, sermayenin ve fikirlerin daha önce hiç görülmemiº bir hızla bir yerden diğerine serbestçe seyahat etmesi olarak tanımlayabiliriz. Buradaki en önemli faktör yukarıda da belirttiğim gibi iletiºim teknolojilerindeki devrimsel nitelikteki değiºimlerdir. Zaten bugünkü küreselleºmeyi 1800’lü yılların sonundaki küreselleºmeden farklı kılanda bu üstün teknoloji faktörü.
1900’lü yıllara yaklaºırken dünya yine bugün olduğu gibi uluslararası finans piyasalarının birbirine entegre olduğu bir dönem yaºamıºtı. Hatta Birinci Dünya Savaºı sırasında İngiltere ve Almanya’nın silahlanma yarıºına girmesinin çok ciddi bir savaºa gidebileceğini düºünenlere, o günkü liberallerin cevabı dünyanın artık bir küreselleºme çağına girdiği ve tüm piyasaların artık birbirine entegre olmaya baºladığı idi. Bu yüzden o günkü liberallerin düºüncelerine göre hiçbir ülke bir savaº çıkartarak bu herkese ticari faydalar sağlayan sistemi çökertmeyi göze almazdı. Ancak gerçek ne yazık ki liberallerin tahmini gibi olmadı ve Birinci Dünya Savaºı çıktı ve bununla beraber bu sistem de çöktü.
Ancak bugünkü küreselleºmenin bir önceki kürselleºmeden iki önemli farkı bulunmakta; birincisi internet, mobil iletiºim, hava taºımacılığı gibi hem iletiºim hem de ulaºım teknolojilerindeki müthiº hızlı ilerleyen teknoloji devrimi; ikincisi ise bu iletiºim ve ulaºım teknolojilerindeki devriminin bir sonucu olarak dünyada eskisine göre çok daha küresel yapıda bir iº bölümünün ortaya çıkması. Örneğin Polonya da satın almıº olduğunuz bir Amerikan otomobilinin kapıları Güney Kore de yapılmıºken camları Brezilyadan, silecekleri ise Çin den gelmiº olabilir.
Tabi ki bu küreselleºme sistemi çok önemli fırsatları ve sorunları da beraberinde getiriyor. Bugün dijitalleºtirip internet ortamına aktarabildiğiniz herhangi bir mal veya hizmet sizin küresel pazarda rekabet edebilmenizi sağlayabilir.
Örneğin iºgücünün ucuz olduğu bir ülke olan Hindistan’da bir “call center” sahibiyseniz Florida da evine yemek sipariºi veren bir müºteriye belki hamburgerini götüremezsiniz ama muhtemelen ABD de iº yapmakta olan bir call center'dan çok daha ucuza müºteri sipariºlerini alabilirsiniz.
Küreselleºmenin nasıl fırsatlar yarattığını görmek için belki de bu sene Times dergisine bakmak yeterli olacaktır. Times dergisinin 2006’da “bugünün gençlerini” yılın adamı seçmiº olmasına ºaºmamalı çünkü küreselleºme çağının insanı olan bizler youtube’u küresel bir iletiºim canavarına çevirip milyar dolarlar karºılığında google’a satabiliyor veya 22 yaºında genç bir öğrenci olan Mark Zuckerberg evinde otururken yazdığı arkadaºlık ve tanıºma programı olan facebook’u küresel bir marka haline getirip milyar dolar değerinde bir ikona dönüºtürebiliyor. ݺte küreselleºmenin getirdiği bu fırsatlar sayesinde Çin’in Dalian bölgesi bir kürsel yatırım merkezine, Hindistan’ın Bangalore bölgesi ve İsrail’in geneli, milyarlarca dolar doğrudan yatırım çeken bir yazılım cennetine dönüºmüº durumda.
Ancak küreselleºmenin iki yüzü keskin bir bıçak olduğunu da kabul etmeliyiz. Mark Zuckerberg’e geleceğin Bill Gates’i gösterilme fırsatını veren iletiºim devrimi aynı zamanda Usame Bin Ladin’e de küresel çapta terör faaliyetleri planlayıp bu planları dünyanın diğer ucundaki teröristlerle paylaºma ºansı veriyor.
11 Eylül olaylarını incelediğimizde bu faktör çok net bir biçimde ortaya çıkıyor. Bu saldırı planı ne yazık ki küreselleºmenin ortaya çıkardığı bütün nimetlerden faydalanılarak yapılmıº bir eylem. Küreselleºmenin çok önemli bir bileºeni olan kiºilerin serbest dolaºımı ilkesini kullanan teröristler ABD’ye rahatça gidip uçak uçurmak için gerekli olan eğitimi almıº, küreselleºmenin bir baºka önemli bileºeni olan internetten yararlanıp dünyanın diğer bir yanında bulunan teröristler ile iletiºim kurmuº ve küreselleºmenin baºka önemli bir bileºeni olan sermayenin serbest dolaºımından faydalanarak yaptıkları terör eylemini rahatlıkla finanse edebilmiºlerdir. Zaten bunun farkına varan batılı ülkeler bu üç kürselleºme ilkesine 11 Eylül 2001 sonrasında ciddi sınırlamalar getirmiº ve artık kiºilerin bu ülkelere giriº çıkıºları zorlaºmıº, sermaye hareketleri ve internet iletiºimi denetlenmeye baºlanmıºtır.
Küreselleºme sisteminin yeni Mark Zuckerbergler ve yeni Usame Bin Ladinler çıkartmasına alıºmamız gerekiyor çünkü elimizin altında bulunan bu iletiºim imkanlarını kara mayınlarını yasaklamak için küresel bir kampanya baºlatmak için kullanan kiºiler çıkacağı gibi uluslararası terör ve suç örgütleri kurmak için kullanan kiºiler de çıkabilecektir.
Aslında küreselleºmenin ne demek olduğunu anlamak için belki de geçen pazar günü televizyon seyrederken gözüme takılan çok basit bir örneği kullanabiliriz. İngiltere ana futbol ligi takımlarından Arsenal’in Birleºik Arap Emirlikleri havayollarının ismini taºıyan Emirates stadındaki elektronik billboard'larda www.thinkisrael.com internet adresinin reklamına maçı naklen yayınlayan bir Türk televizyonunda gözümün çarpması, bu yazıda yazmak istediklerimi çok net bir ºekilde özetliyor.
Bu reklamın arkasındaki süreç tahminen ºu ºekilde iºlemiº olmalı; İngiltere ana futbol liginin küresel futbol pazarında son derece popüler olması, dünyanın çeºitli ülkelerinden farklı markaları bir araya getiren bir ortak platforma dönüºmesi ve dünyanın çeºitli ülkelerinden izleyiciler çekmesi, Arsenal futbol takımını yeni bir stadyum yaparak dünya çapındaki popülaritesini arttırmaya ve bu küresel futbol pazarından daha fazla pay elde etmeye yöneltmiºtir, bu süreç hava taºımacılığı yaparak küresel hava taºımacılığı sektöründe rekabet eden Emirates hava yollarının dikkatini çekmiº ve bu stadın finansmanında Arsenal’e yardımcı olmanın kendisine iyi bir reklam fırsatı vereceğini ve bu sayede küresel hava taºımacılığı sektöründe rakiplerinin bir adım önüne gedebileceğini düºünmüº olmalı.
Arsenal’in ve İngiltere ana futbol liginin bu popülaritesini gören İsrail ise küresel turizm pazarında rekabet içinde olduğu ülkelerin bir adım önüne gedebileceğine inandığı için Arsenal’in yeni stadında oynadığı bu maçın billboard'larına reklam vermiº ve dünyanın baºka bir yerinde oynanan bir futbol maçının TV kanalına reklam getirebileceğine inanan televizyon yöneticileri bu maçı bir Türk televizyonunda yayınlamaya karar vermiºler.
Bense İstanbul’daki evimde oturan bir kiºi olarak hiç yorulmadan bir kumanda düğmesine basarak bir Türk televizyonunda yayınlanan Birleºik Arap Emirlikleri hava yolları Emirates’in adını taºıyan, bir İngiliz takımı olan Arsenal’ın stadında İsrail turizmine katkı sağlamaya çalıºan bir reklamı rahatlıkla seyredebildim. Sanırım kürselleºme bu olsa gerek.
