HANUKA

Yahudilerin ülkelerini işgal eden putperest Hellen’lere karşı yaklaşık yirmi iki asır önceki başarılı başkaldırının yıldönümü olan Hanuka, sekiz gece boyunca mumlar yakılarak kutlanması nedeniyle Işıklar bayramı olarak tanımlanır.
Tarihte Makabi İsyanı adıyla bilinen bu başkaldırı Yahudilerin inançları ve dinleri uğruna tarihlerinde ilk kez silaha sarılmalarının ve az bir kuvvetle düzenli ordulara karşı başarılı olmalarının, destansı öyküsü niteliğindedir.
Hanuka mumları Yahudiler için; özgürlük inancının eninde sonunda zorbalığın zulmünü yeneceğinin kanıtıdır.

Hanuka Işıkları
Dinlerini uygulamaları yasaklanan, bunun yanısıra Bet ha Mikdaş’a girerek kutsal ve değerli eşyalarını talan edilmesi ve içeri sokulan domuzlarla murdar edilmesi üzerine galeyana gelen Yahudiler, ayaklanıp Antiyohus’un ordusuna karşı savaşır, Makabiler önderliğinde düşmanı yendikten sonra kutsal mabede girerler. Mabedi  temizleyip, kutsallaştırdıktan sonra buldukları azıcık yağla sekiz  gün durmaksızın Menora’yı yakarlar.
8 gün boyunca yakılan kandiller, hafif ışıklarına rağmen, Tanrı’nın, Yahudileri yıkılıp yok edilmekten kurtarışını simgelemektedir. Işıklar Bayramı’nda akıl, anlayış, hak ve adalet simgelenmektedir. Bu simgeler karanlık, cehalet, haksızlık ve anlayışsızlığın aşılması gerektiği anlamına gelir.

Mumların yakılması
İlk gece yakılacak mum, Hanukiya’nın sağ başındaki yerine yerleştirilir. İkinci gece ve onu izleyen geceler sola doğru birer mum ilave edilir.
Hanukiya üzerinde farklı bir konumda olan 9. mum “Şamaş” olup öbür mumların yakımında kullanılır ve refakat mum olarak her gece yanık tutulur.
1. mum: Yaratılışta Tanrı’nın “ışık olsun” buyruğunu anımsatır.
2. mum: “Tora”nın ilahi ışığını simgeler.
3. mum: “Adalet” ışığıdır.
4. mum: “Merhamet” ışığıdır.
5. mum: “Kutsallık” ışığıdır.
6. mum: “Sevgi” ışığıdır.
7. mum: “Sabır” ışığıdır.
8. mum: “Cesaret” ışığıdır.
Şamaş:  Bir mumun diğer bütün mumları yakarken, ışığından hiçbir şey kaybetmemesi örneğiyle Yahudi inancını temsil eder. Yahudilik çağlar boyunca tüm dünyaya Tek Tanrılı inanç gerçeğinin ışığını aktarırken, kendi inancının ışıldamasını sürdürmektedir.

Hanuka armağanları
Hanuka Bayramı’nın farklı gelenekleri, bu kutlamaların renkli ve neşeli geçmesini sağlar. Bu bayramda İsrail’de kızgın yağda kızartılmış olan “Sufganiya” (bir tür ponçik) yeme alışkanlığı vardır. Ayrıca yine yağda kızartılan ve “latkes” (bir tür patates köftesi) de çokça yenir. Burada kullanılan bol kızartma yağı, 8 gün tükenmeden yanan kutsal yağı simgeler.
Ayrıca İsrail’de ve çeşitli Yahudi cemaatlerinde çocuklara Hanuka parası ve farklı hediyeler armağan edilir. 8 gün boyunca çocuklar her yerde “sevivon” adı verilen bir tür  fırdöndü ile oyun oynarlar.

Hanuka duaları
Hanuka Bayramı boyunca sabah duasında Amida’da tüm “Hallel” duası okunur.
Her Amida duasından önce ve özel yiyecekleri yemeden önce “Mucizeler için” cümlesi söylenir.
Hanuka’nın herbir gününde Tora’nın “Sayılar” kitabının 7. bölümü okunur. Burada 12 kabilenin liderlerinin Kutsal Mişkan için günlük kurban  görevlerinden söz edilir.  Hanuka’nın 8. günü bu bölüm 8. bölüme kadar okunduktan sonra, 8. bölümde Menora’yı Aaaron ve oğullarının Kutsal Mişkan’da her gün nasıl yaktıklarını anlatan bölüm de eklenir. Bu bölümün okunmasının nedeni onların Sina çölünün ortasında yaptıkları ile Makabilerin savaş bitiminde Bet ha Mikdaş’ta Menora’yı yakmak için gösterdikleri çaba ve fedakarlığa koşutluk kurmak içindir. Şabat günü, “Sidra” duası ilk Sefertora’dan, 7 kişi davet edilerek okunur. “Maftir” duası, ikinci Sefertora’dan okunur, ek olarak “Sayılar” kitabının 7. bölümü okunur.  “Aftara” duasında ise Hanuka’ya özel olarak “Zeharya” kitabından bölümler okunur.
Eğer 8 Hanuka gününün içinde iki Şabat olacaksa, ikinci Şabat günü Aftara’da özel olarak 1.Krallar kitabının 7:40 bölümü okunur.
Her akşam güneş battıktan sonra sinagoglarda ve evlerde Hanukiya’nın mumları yakılırken, yapılan kutsama dualarının ardından Aşkenaz geleneğinde “Ma’oz Tsur” adlı 13. yüzyılda Mordehay adlı bir Alman Yahudisinin bestesi olan şarkı okunur. Sefaradlar ise 30. mizmoru okurlar. Burada sözü geçen “hizmetkar” sözcüğü ile “Şamaş” arasında koşutluk kurulur. Günümüzde modern İsrail’de bu duaların okunmasının ve evlerde, otellerde, meydanlarda Hanukiya yakılmasının yanısıra, Makabi isyanının başlatıldığı Haşmonay’ların yaşadığı yer olan Modiin kasabasından, Matatyahu ve oğulları Yehuda Makabi ve erkek kardeşlerinin gömülü olduğu mezarlığa kadar bir koşu yarışı tertiplenir. Dev Hanukiya’ların elektrikle aydınlatmak suretiyle devlet binaların, otellerin çatılarında ve Kudüs’teki parlamento binasındaki (Knesset) Hanukiya’nın çok uzaklardan bile görülebilecek biçimde pırıl pırıl ışıldayarak yanması çok güzel bir görüntü oluşturur.