La ventana de vuestra ermana

Klara PERAHYALa Istorya no es unikamente echa de gerras, entrigas i aktos de oportunizmo, komo lo egzije munchas vezes el intereso superyor de un payis. En la kontinual fluktuasyon de su desvelopamyento, la Istorya es tambyen echa, aunke relativamente raros, de momentos de rekonosensya i akseptasyon del "otro" sin reduzirlo a muestras solas kreensas o konviksyones. Eya mos ambeza envezes a saver ver i akseptar este mizmo otro, djustamente en su "ser otro".

Judeo-Espanyol
9 Ocak 2008 Çarşamba
Şeli GAON

Antes dos semanas vos konti una konseja enteresante de Mme. Tanya Bahar ke es la madre de Emel i Prof. Dr. Mois Bahar; una mujer muy aklarada, kultivada i muy valutosa.
Oy tambien una sigunda konseja muy enteresante, ke kreygo vos va plazer.
LAS TRES KULİBAS İNDİANAS
Aviya un marido i mujer muy rikos, ke moravan en una rezidensya. Tantos rikos ke posedavan un vapor, ma lo mas emportante no teniyan kriaturas. La mujer muy ansyoza, i el marido muy triste.
Una noche el ombre se esta sonyando, i le esta vinyendo una boz dizyendole: "Te va  vinir un ijo ma toda la rikeza te se va iyir, u el ijo, u la provedad"...
A la demanyana el marido le konto a la mujer el sonyo, i la mujer kijo absolutamente el ijo, i kedo prenyada devista.
Akeya noche el vapor yeno de ropas d’el marido se le undiyo.
La rezidensya ke moravan se les kemo. İ kuando el ijo ya nasyo, ya no teniyan mas nada, i se izyeron muy proves.
La mujer muy kontente d’el bebe ke se estava engrandesyendo. No teniyan ni pan para komer, i se estavan mantenyendo kon la ayuda de los vizinos.
El ijo ya empeso a la escuola. Kuando tuvo 18 anyos, avlando kon un amigo, le dicho: " Tu sos la mala shans de tu padre, tu nasites i truchites la provedad".
El ijo demando a la madre de kontarle la verdad. La madre le respondyo: "Tu sos muestra alegriya i el buto de bivir. Ya es verdad ke eramos muy rikos, ma mozotros preferimos la kriatura a la rikeza".
İ el ijo dicho ke va buchkar su shans, i se espartyo de su kaza.
Despues de un anyo vido una kuliba, estava muy kanso i sono la puerta. Le dicho al ombre ke le avyo, "ay dias ke esto en el kamino, me puedo eskansar un dia?"
Si, le dicho el ombre, vinido bueno i klaro; ma yo no tengo nada.  Partajamos lo ke tengo i te echas aki.
En durmyendo, se oyo una boz.
"Los ke van a naser esta noche komo ke seygan", "Ke seygan komo mi" respondyo el balabayit.
La demanyana el musafir lo remersyo i tomo kamino.
Despues doz dias vido una kuliba mas adonada i sono la puerta. Un ombre avyo la puerta, era el ermano d’el primer.
"Me puedo kedar esta noche aki?" le demando el ijiko.
A medya noche vino la mizma boz de los cielos en demandando la mizma demanda, i la repuesta fue la mizma. A la demanyanada se alevanto, lo remersyo, i se metyo al kamino.
Despues de kuatro dias vido una kuliba muy rika, kon mosaz, mosoz i muy grande abondansa en todo modo de koza. Sono la puerta i al mansevo ke avyo la puerta le dicho ke ez el ermano ke lo embiyo. Le dyeron una kamareta muy grande, luksuoza, ma el ijiko kijo echarse kon el balabay en la mizma kamareta.
A medya noche la mizma boz kon la mizma demanda.
"Los ke van a naser esta noche komo ke seygan", "Ke seygan komo mi" respondyo el balabay. İ el ijiko le arrogo ke le diga el sekreto de esta boz.
El patron de kaza le empeso a kontar.
"Las tres kulibas ke estas vyendo son el DESTİNO de una kriyatura ke va naser.
La primera kuliba: Las kriyaturas poveretos ke nasen, ke no tyenen nada i ke son proves.
La sigunda kuliba: Los esnafes, la klasa media, ke son ni proves, ni rikos.
La tresera kuliba: Los prenses, los reyes, los dirijentes de los puevlos, los rikos.
Tu mereses a bivir en la tresera.
Oy nasyo una ijika en una kaza de un pastor. Va, lavora aya, i demanda la ijika para kazarte.
İ el ijiko se fue a lavorar a esta kaza. D’en dia en dia el pastor se estava enrikesyendo. La ijika engrandesyendo, i kuando tuvo 15 anyos, la demando de su padre, i le rogo ke le de i un kavayo. Los doz se suvyeron al kavayo i se fueron a vijitar a la madre i al padre d’el mansevo ke aviya anyos largos ke no se vian.
Dekuando vino el ijo kon su mujer a su kaza, la rikeza empeso a pujar avagar avagar. Todo les revino atras, la kaza ke moravan, la moneda i el vapor ke se aviya undido. La konklusyon de esta konseja es: " KE KALE PENAR, LAZDRAR İ MİRAR DE TROKAR EL MAZAL PARA REUCHİR EN LA VİDA".
Mersi muncho kerida Tanya Bahar, por la ermoza konseja ke mos kontates.
Al vermos en serka...