Borsa kan kaybediyor

Amerikan ve Avrupa Borsası sarsıntılı bir haftayı geride bıraktı. Türkiye ise global dalgalanmaya siyasi ve makro ekonomik problemlerle boğuşurken yakalandı. Bu yüzden de Türk Lirası'nın son 15 günde yüzde 15.5 değer yitirdi. Dünya borsalarında sert düşüşlerin başladığı 9 Mayıs'tan bu yana da İMKB-% 12.5 değer yitirdi. Uzun zamandır 1.30 seviyelerinde kalan dolar kuru bir anda 1.50 YTL'nin üzerine çıktı. 45 binin üzerindeki borsa ise 40 bin puanın altına indi. Bütün bu yaşanan global dalgalanmalardan etkilenen Türk ekonomisi kırılgan bir yapıya sahip olduğunu bir kez daha gösterdi.
Yüksek çıkan Nisan enflasyonu, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in sosyal güvenlik vetosu, Maliye'nin yabancı yatırımcılara yönelik stopaj incelemesi ve yurtdışı piyasalardaki dalgalanmalarla geçen hafta başlayan çalkantılar Türk piyasalarını vurmaya başladı. Geçen cuma günü 10 yıllık ABD tahvil faizlerinin yüzde 5.20'yle son dört yılın zirvesine ulaşması Türk piyasasındaki çöküşü tetikledi. Türkiye'deki olumsuz beklentiler ve ABD'deki tahvil getirilerinin artması nedeniyle satışa geçen yabancılar, piyasaların daha açılır açılmaz dalgalanma yaşanmasına neden oldu.

Borsadaki haftalık düşüş 9.31’e ulaştı
ABD'de geçen hafta tüketici fiyatlarındaki artışın beklentilerin üzerinde çıkması üzerine, ABD Merkez Bankası'nın (FED) enflasyonla mücadele için faiz oranlarını yükselteceği endişesiyle borsalarda yaşanan yoğun satışlar, haftasonunda hız kesti. Asya borsaları yüzde 1.5 ile yüzde 4.2 arasında, Avrupa borsaları da yüzde 1'e yakın düşüş yaşadı.  Geçen hafta boyunca Amerikan altının onsu ise 60 sent değer kazanarak 692.40 dolardan işlem gördü. ABD'de ham petrolün varili 19 sent düşerek 68.50 dolar olurken, Brent petrolün varili de 17 sent değer yitirerek 68.87 dolardan satıldı. Yoğun bir hafta geçiren borsalar, haftasonun da toparlandı, İstanbul Borsası ise kan kaybetmeye devam ediyor. Borsadaki son bir haftalık düşüş yüzde 9.31'e ulaştı. 

İç ve dış sorunlar İstanbul Borsası’nı etkiledi
Dünyada yaşanan tüm bu sorunlar, Türkiye’yi iç sıkıntılardan dolayı ciddi bir şekilde etkiledi. Düşen enflasyon nisanda yine sürpriz yaptı. Moraller bozuldu. Bir anda milli gelire oranı yüzde 7'ye ulaşan cari açık akla geldi. Maliye'nin yabancı yatırımcılar için vergi incelemesi başlattığı söylentisi piyasayı etkiledi ve dedikodular başladı. Sosyal Güvenlik Reformu'nun veto edilmesi ve erken seçim tartışmalarının alevlenmesi tedirginliği artırdı.  9 Mayıs'ta ABD'den gelen faiz artırımı global dalgalanmanın fitilini ateşledi. Hafta başında yabancı yatırımcıların risk gördüğü ülkelerden hızla çıkmaya başlaması piyasalardaki yangını artırdı. Tam düzelme yaşanırken, tüm bunların üzerine bir de Danıştay’a saldırı yapılınca dengeler bozuldu.  Bankacıla yaşanan sarsıntılarda yabancı yatırımcıların Türkiye'den çıkardığı döviz tutarının 1 milyar doları geçtiğini belirtti. Böylece son 10 gündür piyasalarda görülen dalgalanmada Türkiye'den kaçan sermaye tutarı 6 milyar doların üzerine çıktı. Geçen haftadan bu yana panik halinde Türkiye'den kaçmaya başlayan yabana yatırımanın döviz piyasasında yarattığı sıkışıklığı yerli yatırımcıların yaptığı satışlar karşılamaya başladı. Dolar kurunun 1.50 YTL'nin üzerine çıkmasının ardından özellikle ihracatçı ve turizmcilerden önemli ölçüde döviz satışı geldi. Bankacılar döviz mevduatından YTL'ye geçiş yaşandığını da açıkladı.

Brezilya’nın para birimi % 6 değer kaybetti
Türkiye’deki erken seçim tartışmaları ve Danıştay’a gerçekleştirilen saldırı, yatırımcıları ürküttü. Yurt dışında yaşanan enflasyon, Türkiye ile aynı seviyedeki ülkelerde ciddi bir sarsıntıya yol açmadı. Cari dengesinin milli gelire oranı yüzde 1.9 olan fazla veren Brezilya para birimi real aynı dönemde yüzde 6 değer yitirdi. Seçim yılı olan ülkenin borsası yüzde 9 düştü. Avrupa Birliği kapasını aralamış olan ve cari açığının milli gelire oranı % 1.9 olan Polonya'da borsa % 4,5 kaybederken para birimi dolar karşısında sadece % 0.1 eridi. Çek Cumhuriyeti'nde borsa % 5 kan kaybederken, cari açığın milli gelire oranı % 2.1 olan ülkenin parası değer kaybetmek yerine para girişi ile % 1.8 değer kazandı. Petrol gelirleri sayesinde % 11.3 oranında cari fazla veren Rusya'da para birimi % 2.9 değer kazandı.

IMF heyeti kalış süresini uzattı
Bazı çalışmalar için geçen hafta boyunca Türkiye’de bulunan IMF yetkilileri ziyaretlerini bir hafta uzatacaklarını belirtti. Çalışmaları sırasında sağlık harcamaları dolayısıyla bütçede 600 - 700 milyon YTL tutarında sapma olabileceği konusunda uyarıda bulunan heyet, bu haftada gerçekleşecek olan gelişmeleri de izlemeye karar verdi. IMF Dış İlişkiler Direktörü Mesud Ahmed, "Türkiye’yi de kapsayan çeşitli piyasalardaki oynaklık göz önüne alındığında, Türkiye’nin programda öngörülen sağlam politikaları ve kapsamlı reformları uygulama kararlılığının sürmesini memnuniyetle karşılıyoruz" dedi. Ahmed, IMF heyetinin halen Türkiye’de olduğunu hatırlatarak, heyetin Washington’a dönmesinin ardından daha geniş bir değerlendirme yapılacağını belirtti.

DPT cari açığın düzeleceğine inanmıyor
Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşar Yardımcısı Birol Aydemir, Türkiye’de cari açığın orta vadede pek düşmeyeceğini ve kurla cari açığı düzeltme olanağının da bulunmadığını bildirdi.  "Kurla cari açığı düzeltme imkanı pek yok. Yapısal bir sorunu ancak yapısal reformlarla çözebilirsiniz" diyen Aydemir, 2005 yılında cari açığın artmasının en temel nedeninin petrol fiyatlarındaki artış olduğuna işaret etti. Ona göre petrol fiyatları aynı kalsaydı, 2005 yılında cari işlemler açığının 6.6 milyar dolar daha az olacaktı. DPT Müsteşarı Ahmet Tıktık, Türkiye’de cari işlemler dengesini enerji maliyetleri ve sanayideki ithalata bağımlı üretimin bozduğuna işaret ederek, "Türkiye mevcut yapı içinde büyümeyi sağladığı oranda cari açık verir. Çünkü sanayisi ithalata bağımlı" dedi.

Yabancı basın da Türkiye’yi konuşuyor
Türkiye'de döviz kurunda yaşanan dalgalanmalar ve YTL'nin değer kaybı dünya basınında da yer buluyor. İngiliz ekonomomi gazetesi Financial Times (FT), 'Liranın değerindeki düzeltmenin sokaktaki adam için sürpriz olmadığı'nı yazdı. 'Sisteme en büyük şok enflasyondan geldi' ifadesini kullanılan haberde, 'Enflasyon yine yükseliyor. Cari açık büyümeyi sürdürüyor. Hükümetin amiral gemisi sosyal güvenlik reformu, bir süre için yasal boşlukta kalabilir. Bir Parlamento seçimi ufukta ve Türkiye'nin AB ile olan ilişkileri özellikle soğuk' yorumunu yaptı. Financial Times'ın haberindeki en çarpıcı yorumlardan biri ise 'Döviz kurları konusunda Türkiye kadar bilgili olan az ülke var' ifadesi oldu. Liraya ilişkin gelişmelerin veya yeni bir finansal kriz olasılığının yemek davetlerinde konuşulduğunu, gazetelerde manşet olduğunu kaydeden gazete 'Sokakta bir kişiyi durdurun ve döviz kurunu sor.
Emin olabilirsiniz ki kuruşuna kadar öğrenebilirsiniz' diye yazdı. İngiliz gazetesi, Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'ın enflasyon hedefine sadık kalınacağında ısrar ettiğini belirterek 'Ancak analistler, (enflasyon oranı), liradaki düşüşün en büyük testi olduğu Merkez Bankası'nın yeni başkanı Durmuş Yılmaz için sert bir meydan okuma olduğunu söylüyorlar' diye yazdı. Enflasyondaki artışın kısmen petrol fiyatlarından aynaklandığını kaydeden gazete, Türkiye'nin dünyanın petrole en yüksek bağımlılığı olan ekonomilerinden biri olduğuna işaret etti.