Geçtiğimiz yaz Maccabi Oyunları için İsrail’deyken Türkiyeliler Derneği’nde konuşma fırsatı bulduğumuz tarih araştırmacısı Daniel Ziffer’den Maccabi Oyunlarının kökeninin Türkiye’de kurulmuş olan ilk Maccabi kulübüne dayandığını öğrendik. İşte Ziffer’in yazmış olduklarından derlediğimiz Maccabi Türkiye’nin hikayesi:
19. yüzyılı 20. yüzyıla bağlayan dönemde Avrupa’da esmekte olan antisemitizm rüzgarı spor alanını da etkisi altına almıştır. Avusturya’daki ve Almanya’daki spor kulüpleri birer birer Yahudi sporcularla ilişkilerini kesmeye başlarlar. Bu sıralarda İstanbul’da Tevtonia Jimnastik Kulübü çatısı altında sportif faaliyetlerini sürdüren bir grup Yahudi genci bu tip bir olasılığa karşı kulüplerinden kendi rızalarıyla ayrılırlar ve Yahudi Jimnastik Kulübü’nü kurduklarını duyururlar. Yahudi Jimnastik Kulübü’nün kuruluşu olan 5 Ocak 1895’in, Dreyfüs’ün Fransız Ordusu’ndan ihraç edildiğinin açıklandığı güne denk gelmesi de tarihin ilginç tesadüflerinden biridir. Hamidiye Kanunları altında geçen ve 1908 Jön Türk Devrimi’ne dek süren dönemde kulüp pek fazla etkin değildir. Kulüp üyeleri sıkı disiplin altında geçen 2. Abdülhamit Dönemi’nde fazla aktif olmamış ve Galata’da bulunan Goldschmidt Okulu öğrencilerine jimnastik dersleri vermekle yetinmişlerdir. Theodor Herzl de Padişah 2. Abdülhamit’le görüşmelerde bulunmak için geldiği İstanbul’da kulübün adını duymuş ve bir arkadaşıyla birlikte kulübü ziyaret etmiştir.
1908’de gerçekleşen Jön Türk Devrimi’nin ardından Osmanlı Hükümeti’nin tutumu tamamen değişir. Adını 1905’de "Maccabi" olarak değiştiren kulüple Osmanlı Yönetimi’nin ilişkileri artık tam anlamıyla mükemmeldir. 1. Dünya Savaşı’nın çıkmasına kadar Osmanlı yönetiminin izniyle ve dahası desteğiyle birçok spor organizasyonu düzenlenir. Çokça subay ve Müslüman sporcu da Maccabi etkinliklerinde yer alır. Organizasyonlarda güreş, jimnastik, boks, eskrim, futbol, hentbol ve atletizm dallarındaki yarışmaların yanısıra Maccabi Kulübü ile Ermeni ve Rum kulüpleri arasında gerçekleşen spor karşılaşmaları da yer alır. İstanbul Maccabi Kulübü, Yahudi kimliği taşımasına ve üzerinde Yahudi sembolleri bulunan formalarla mücadele etmesine rağmen Osmanlı yönetimine bağlılığıyla ün salar. Kulüp en fakirinden en zenginine kadar İstanbul’daki tüm Yahudilere spor olanağı sağlar.
Maccabi Futbol Takımı da savaş yıllarına kadar yeni yeni yapılanmakta olan Türkiye Futbol Ligi’nde yer alır. Cuma Ligi, daha sonraları da Pazar Ligi olarak adlandırılan organizasyonda aralarında Fenerbahçe ve Galatasaray’ın da bulunduğu takımlara karşı sahaya çıkar. Bunun yanısıra İngiliz Ordu ve Elçilik takımlarıyla da mücadele eder.
Maccabi Kulübü’nün düzenlemiş olduğu en önemli organizasyon ise Temmuz 1914’e, "Cihan Harbi"nin kopuşundan hemen önceye rastlar. Bugün Fenerbahçe Şükrü Saraçoğlu Stadyumu’nun bulunduğu, o zaman adı "Papazın Çayırı" olan alanda "Maccabi" adı altında büyük bir spor organizasyonu düzenlenir ki, modern Maccabiatların doğuşu bu organizasyona dayanır. Türk Ordusu bu organizasyona açıkça destek verir, ordunun bando ekibi de ilk "maccabiat"ta aktif olarak yer alır.
1895’de Yahudi Jimnastik Kulübü adı altında kurulan Maccabi, etkinliğini 1923’e dek sürdürür. O dönemde bir kaç gencin sporu Türk Yahudi toplumuna yaymak amacıyla kurduğu kulüp, bugünlerde tüm Dünya Yahudilerinin yüksek katılımla yer aldığı önemli spor organizasyonlarından birinin ilk adımıdır.
Derleme:
Daniel Ziffer’in yazısından
Resimler: İsrail Maccabi
Müzesi'nden.
