Viktor APALAÇİFarklı kültürden gelen iki insanın, İrlanda kökenli bir Amerikalı kadın ile göçmen olarak Londra`da yaşayan Beyrutlu bir Arabın yasak aşkını anlatan film, sınıf ayırımı, iletişimsizlik, sevginin tükenişi, vefasızlık, yalnızlık temaları üzerine özgün şeyler söylüyor. 11 Eylül sonras
Yusuf BESALEL
13- Hümanist Yahudilik: Din dışı, laik olarak da tanımlanabilen ve Yahudiliği, Yahudi halkının medeniyeti, olarak görmeyi ve sadece dinsel bir akım olarak kabul etmeyi yeğleyen akım. Günümüzde hem İsrail’de, hem de Diaspora’da birçok Yahudi’nin dinsel yaşamla ilgisi yoktur. Modern Siyonizm de daha ziyade laik bir akım olarak doğmuştur. Kibutz (kollektif ziraat üretim birimi) olgusu da, din dışı Yahudi kültürünün İsrail’de yerleşmesine katkıda bulunmuştur. Hümanist akım da Kutsal kitap’ın ve din bilgelerinin yazdıklarının, bir toplumunun gelişen medeniyeti içinde uyarlandığı şartların ürünü olduğunu savunur. Yahudilik felsefe, edebiyat, folklor içerir ve insanlık ahlaki değerleri, Yahudi kültürün rengini almıştır. 1985’te Uluslararası Laik Hümanist Yahudiler Federasyonu kurulmuştur ve ABD, Brüksel ve İsrail’de bu örgüte bağlı kuruluşlar mevcuttur.
14- Karaizm: Yahudilik’ten kaynaklanan ve hahamlık geleneğinin, özellikle Mişna ve Talmud’da derlenen Sözlü Yasa’nın bağlayıcı niteliğine itiraz ederek yalnızca Yazılı Yasa olan Tora’nın buyruğunu kabul eden bir tarikat. Bunun üyeleri, Talmud’un yerine geçen Sefer ha Mitzvot’u yazan Anan Ben David’in yarattığı akımdandır. Rabinik görüşe göre Anan Ben David, genç kardeşinin lehine dini şura başkanlığını kabul etmeyince, Babil’deki Halife ona hapis cezası verdi. Anan Ben David, genç kardeşinin lehine dini şura başkanlığını kabu etmeyince, Babil’deki Halife ona hapis cezası verdi. Anan Ben David de cezadan kurtulmak için yeni bir tarikat kurduğunu ilan etti.
Karaim terimi İbranice kutsal yazılar “Mikra” sözcüğünden türemiştir. Karaizm (Karaylar), Tora’nın Evlatları anlamına gelen "Bene Mikra” olarak da bilinirler. Rabiler’in Talmud ve sonrası dönemlerdeki Tora yorumlama tarzını beğenmeyen Karaim; İran, Mısır ve Filistin’deki taraftarlarına, sadece Tora’ya bağlı kalmalarını ögütlediler. Örneğin Karaim, Tora sonrası bir bayram olduğundan Hanuka’yı uygulamazlar, ayrıca Rabanut’un tefilin, mezuza, evlenme ve boşanma ile ilgili Tora emirlerinin uygulanması konusundaki açıklamalarını da reddederler, vb… Karaim’in sinagoglarında sandalye yoktur ve içeriye girmeden ayakkabılar çıkartılır, sinagogları ise yer altında inşa edilir.
1989’da İsrail’de 20.000, ABD’de 1.500 Karay bulunmaktaydı. Ancak 16. yüzyılda Şulhan Aruh’ta belirtildiği gibi, Karim’in diğer Yahudiler’le evliliği kabul edilmemektedir. Çünkü Karay dini heyetlerinin verdiği getler (boşanma ilamları), Rabanut tarafından kabul edilemez ve dolayısıyla muhtemel bir gayrimeşru doğan çocukla bir Yahudinin evlenme olasılığına (Tora’da yasaklanmış) göz yumulamaz…
Öte yandan Hazarlar’ın bir kolu ve bir Türk boyu olan Karaim veya Karaitler, Uzlar’la Kıpçaklar’ın önünden kaçan Peçenek saldırısı karşısında Kırım’a yerleşmişler. 8. yüzyılda Hazarlar’ın resmi dini Musevilik olunca; Museviler’in Talmud’u reddeden Karay mezhebini benimseyip, kendilerine "Karaylar" adını yakıştırmışlardır. 1016’da başlayan Rus baskısı nedeniyle, Karaylar, Litvanya ve Polonya ovalarına göçtüler. Kırım’da kalan Karaylar ve Talmud’u benimseyen "Kırımçaklar" yakın tarihe kadar beraber yaşadılar. İkinci Dünya Savaşı’nda bu Türk Yahudileri’nin hemen hepsi Naziler tarafından imha edildiler.
İstanbul Karayları ise, İspanya’dan gelen Yahudiler’den önceki Bizans döneminden kaldıklarını söylerler. Galata’da Karaköy mahallesinin "Karay Köy"den geldiği söylenir. Tudelalı Benjamin 1176’da Kostantinopolis’te 500 kadar Karay bulunduğunu belirtir. Bu gün İstanbul’da "Türk Yahudisi" Karaylar’dan ancak birkaç aile kalmıştır.
Kaynakça: "Yahudilik Ansiklopedisi", Cilt I, II, III, Yusuf Besalel,
Gözlem, 2001
