İsrailli Habima ve Cameri tiyatro gruplarının oyuncuları, Makedonya’da bulunan ve Holokost sırasında Yahudi nüfusunun tamamını kaybeden Bitola şehrindeki antik Yahudi mezarlığını korumak için güçlerini birleştirmeye karar verdi.
Mezarlığı ziyaretlerinin üzerinden iki sene geçtikten sonra oyuncular, tüm gelirini altı bin civarındaki mezar taşı ile mezarlığın tamiratına bağışlayacakları özel bir gösteri hazırlama kararı aldı.
Her iki tiyatro kumpanyasının oyuncuları da Balkanlar bölgesini, II. Dünya Savaşı sırasında Polonya halkı ve Yahudiler arasındaki karmaşık ilişkileri konu alan ‘Sınıfımız’ adlı tiyatro oyununun turnesi sırasında ziyaret etmişlerdi. Dört ülkeyi kapsayan turne sırasında oyuncular, İspanya’dan kovulmalarının ardından Bitola’ya gelen ve burada hayatını kaybeden yaklaşık on bin Yahudi’nin mezarlarının bulunduğu antik mezarlığı da ziyaret etti.
II. Dünya Savaşı başladığı günlerde yaklaşık 7 bin kişilik hatırı sayılır büyüklükte bir nüfusu olan Makedonya Yahudi Cemaati’nden, Naziler tarafından tamamen yok edilmeleri sonucu, geriye kalan tek şey bu mezarlık olarak görülüyor. Bu dokunaklı hikâyeden etkilenen oyuncular grubu, Hanan Snir yönetimindeki oyunları ‘Sınıfımız’ı özel bir gösterimle sergilemeye ve bu gösterinin tüm gelirinin bu antik mezarlığın kurtarılması için bağışlanmasına karar verdi.
İsrail’in Makedonya Elçisi Dan Orian, mezarlığın onarımını kişisel hedefi haline getirerek on binin üzerindeki mezarın üç bin sekiz yüz adedini kendi çabalarıyla yenilemeyi ve tamamen yok olmalarını engellemeyi başardı. Orian konuyla ilgili, “Bitola’daki Yahudiler önce Naziler, ardından da ihmal yüzünden darbeler aldılar. Bu hikâyeyi tekrar idrak etmeye ve bu cemaat ile İsrail arasında yeni ve eşsiz bir ilişki kurmaya çalışıyoruz,” dedi.
II. Dünya Savaşı başlarında, tüm Yahudi Cemaati, Makedonya’nın başkenti Üsküp’e toplanmış ve 1943 yılı Mart ayında da cemaatin tüm üyeleri Treblinka Ölüm Kampına yollanarak öldürülmüşlerdi. Günümüzde Bitola’da yaşayan Yahudi bulunmuyor.
