Por dar un poko la “buelta”!...

Coya DELEVİ Judeo-Espanyol
4 Ocak 2017 Çarşamba

Keridos amigos, keridos lektores. Estas linyas syendo las primeras ke esto eskrivyendo en el anyo muevo, pensi de azer un teksto mas diferente. El lektor ya va topar en El AMANESER un teksto miyo relativo al 27 Enero 1945. Oy en este teksto kije un poko dar la buelta.

Es la primera vez ke uzo esta dicha de mi madre (b.m.), ke la empleava en tal de “trokar de sujeto, avlar otra koza...” I yo, por trokar de sistema, penso relatar una konseja de Djoha, ke meldi o sinti antes munchos anyos. Por no olvidarmela la aviya notado seya en mi memorya, seya en un lugar.

Syempre se avlo de Djoha, se konto sus anekdotas. Djoha fue, es oy en diya komo un ponte entre las Kulturas de las oriyas de la MEDITERRANEA. Ken era este famozo personaje, este eroe de tantas anekdotas i konsejas? Kuando se trata de Djoha es kaji imposivle de no nombrar muestra kerida amiga Matilda Koen-Sarano.

Me akodro, en mi chikez, se avlava muncho de este eroe. Djoha tiene tres imajes fundementales: kuando bovo, kuando savyo o muy bivo, harif. En mi chikez, espesyalmente en los anyos de Gerra, kuando biviyamos kon la famiya de mi Papa (z”l), mi kerida Nona (z”l) me tratava en vezes de Djoha. Nunka entendi si era bueno o no! Anyos pasando, kuando me engrandesi, vide ke en avlando de un bebe, se uzava dizir: ya esta komo la ermozura de Djoha!”. Esto era para guadrarlo de nazar (aynara). Ansi, komo estas dichas me akodro unas, kuantas.  Si uno apromete alguna koza i no keda en su palavra se diziya: Si kere el TODO PODEROZO, Djoha ya vino. Deke? El no era onesto?

Devemos achetar ke ay muy pokas anekdotas de Djoha kon identidad djudia. Si, por egzempyo, una estoryika se pasa en una Sinagoga, es fasil de trokar el lugar en una Meshkita. Djustamente es una anekdota semejante ke vo kontar.

“Un diya de vyernes Djoha se fue a la meshkita. (Dunke Djoha era muzulmano) para la orasyon de medyo diya. Antes de entrar para enkorvarse, asigun la rekomandasyon de su ley se kito las kunduryas en la puerta. A la salida saludo sus konosidos, fue a tomar sus kunduryas. Bushka por aki, bushka por aya, konduryas no ay. Por el Dyo Santo! No se va ir deskalso a su kaza!... Demanda a uno, a otro, dingunos las vido. El, de natura kalma, empeso a gritar: “El ke me las tomo, guay de su alma! Si no me las traye vo ser obligado de azer lo ke izo mi padre!”

“Todos empesaron a bushkar kon el espanto de verlo azer lo ke izo su padre. Pasando oras, el puevlo mas i mas tremblava de espanto. El ke las tomo, averguensado, se las trusho para salvar la situasyon i no tener de saver lo ke izo su padre, ke deviya ser terrivle. Kuando se kalmaron, Djoha kon alegriya grande se vistyo sus kunduryas. “Alora” demandaron “kualo era lo ke izo tu padre?” Djoha, kon sus ayres de grandeza, respondyo: “No ay ke una koza de azer en esta situasyon: es de merkar un par muevo!!...”

Komo lo eksprimi mas ariva, kuando se trata de Djoha, es inevitavle de nombrar muestra amiga Matilda Koen Sarano, espesyalista de Djoha. No se si esta anekdota apartyene a su koleksyon. En todo kavzo, profitando de la okazyon, kero embiyar mis karinyos a Matilda, i otruna vez ekspresando mi esperansa d’enkontrarmos algun diya. Ken save? La vida syempre tyene para mozotros, ermozas sorprezas en rezerva...

Ke el ANYO 2017 MOS TRAYGA REPOZO i PAZ EN EL MUNDO ENTERO I SANEDAD BUENA. Amen.