Pesah öncesinden başlayarak bayramın bitimine dek adım adım neler yapılması gerektiğini, hangi uygulamaların yapılacağını paylaşıyoruz.
21 Nisan Perşembe
Evdeki hametslerin satılması- Evdeki hametslerin satılması için Rabi’ye vekâletname yollanmadıysa bugün fax veya mail olarak yollanılır.(Detaylar ve vekâletname için sinagogun rabisine ve/veya Hahambaşılığa başvurulur)
Bedikat Hamets- Akşam hamets kontrolü. Evdeki hamets’in mum eşliğinde aranıp bulunması. Aramaya başlamadan önce beraha söylenir. “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitzvotav Vetsivanu Al Biur Hamets-Bizleri emirleriyle kutsayan ve bizlere Hamets’i yakma mitsvasını veren Evrenin Kralı, Sen, Tanrı’mız Mübareksin”.
Arama bittikten sonra da evde kalmış olan ve gözden kaçan hamets için onların iptali duası Kol Hamira; üç kez söylenir. (Kal Hamira Vahamia Deika Birşuti, Dela Hazite Udla Biarte Udla Yadana Le, Livtil, Veleeve Keafra Deara- “Sınırlarım içinde olup, görmediğim, yakmadığım ve varlığını bilmediğim her Hamets ve mayalı madde iptal olsun ve toprağın tozu gibi (değersiz sayılsın). Bu bölüm, Türkçe olarak söylenir.
Kişinin bir kağıda, yaptığı için pişman olduğu davranışlarını ve kendisine ve etrafına iyi gelmediğini düşündüğü huylarını yazıp, ertesi sabah yakılan hametslerle ateşe atması veya toprağa gömmesi de iyi bir davranıştır.
22 Nisan Cuma
Taanit Behorot- Siyum Masehet-Ailenin ilk doğan çocuğu erkekse (Behor), bugün oruç tutar, oruç akşam Şabat ve Pesah kiduşu ile kesilir. Berit Mila (sünnet) sonrası verilen yemek gibi, herhangi bir mitsva (dinin gerekleri) için yapılan yemekle bu oruç bozulabilir. Aynı şekilde o günkü Tefila (sabah duası) sonrası, Siyum Masehet’i (Talmud’un bir bölümünün okunmasının tamamlanması) takiben, Seudat Mitzvah (Mitsva Ziyafeti) öğünüyle, okumanın tamamlanması kutlanır. Siyumu dinleyip anlayan, siyum sonrasındaki bu öğünü yedikleri zaman bütün gün oruç tutma zorunlulukları kalkar. Halk arasında YANLIŞ bilinen bir inanış, anne veya babanın bu törene katılıp o Seuda’dan bir parça eve getirip behora yedirmesidir. Bu şekilde behorun orucu kesilmez. Behorların Siyum’a şahsen katılmaları gerekir.
Evdeki hametslerin satılması- Evdeki hamets’lerin satılması için Rabi’ye vekâletname yollanmadıysa bugün son gündür -fax veya mail olarak yollanılır.(Detaylar ve vekâletname için sinagogun rabisine başvurulur)
09.46-Biur Hamets- Hamets’lerin bitirilme saati. Evvelki gece bulunmuş olan son hamets parçaları yakılır. Evde gözden kaçmış olan hamets için iptal duası okunur: “Kal Hamira Vahamia Deika Birşuti Biarte, Dehazite Udla Hazite, Deviarte Udla Biarte, Livtil,Veleeve Efker Keafra Deara- Sınırlarım içinde olup, gördüğüm ve görmediğim, yaktığım ve yakmadığım ve varlığını bilmediğim her hamets ve mayalı madde iptal olsun ve toprağın tozu gibi sahipsiz sayılsın.”
Sabah 09.46’dan itibaren, artık ne ekmek, ne de matsa yenebilir. ‘Matsa’nın görülmeyeceği şekilde, matsadan ve matsa unundan yapılmış mamuller, biumelos, börek, köfte, Pesah keki ve benzeri yemekler yenilebilir.
Sadece Pesah akşamı- Akşam duası sırasında Tanrı’ya şükran methiyeleri olan Allel duası- ligmor-tam olarak okunur. Allel sadece Pesah’ta akşam duasında okunur.
Şabat ve bayram mumları güneş batmadan önce yakılır (Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitzvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Şabat ve Yom Tov- -Bizlere Şabat ve Yomtov mumlarının yakılması mitsvasını veren Evren’in Efendisi Tanrı’mız Sen Mübareksin).
Cuma akşamları söylenen, meleklerin evimize gelmesi- Şalom Alehem- söylenir.
Akşam birçok mitsva içeren 15 bölümlü geleneksel Pesah Sederi yapılır.
Afikoman (Seder sırasında saklanan ve Korban Pesah veya tatlı niyetine yenilen matsa parçası Afikoman, Birkat Amazon’dan önce yenilir) ilk gece en geç gece yarısına kadar yenilmiş olmalıdır.
22 Nisan Cuma akşamı- Lel Shimurim- Pesah’ın ilk akşamı- ‘Lel Shimurim’-gözetim gecesi-korunmalı gece-dir. “Bu, Tanrı için (Bene Yisrael’i) Mısır Ülkesinden çıkarma konusundaki gözetim gecesidir. Tanrı’nın Gecesi budur ve tüm Bene Yisrael için nesilleri boyunca gözetim (temasını içerecektir)”(Şemot 12:42). Tanrı, bayramın gereklerini yerine getirmiş hiçbir Yahudi’ye, bu gece negatif bir şey olmasına izin vermeyecektir.
23 Nisan Cumartesi - Yom Tov
Sabah duasında ligmor-tam Allel okunur.
Tikun Atal- Sabah duasında Musaf Amida’sında Morid Atal’dan önce, çiğin düşmesi için okunan dua- Tikun Atal okunur.
Morid Atal-Sabah duasında Musaf Amida’sından başlayarak, artık “Maşiv aruah umorid ageşem- Rüzgâr estirir ve yağmur yağdırırsın” kısmının yerine “Morid atal- Çiyin düşmesini sağlarsın” bölümü söylenir.
İkinci gece akşam duasında yine Allel okunur.
Akşam, birçok mitsva içeren 15 bölümlü Pesah Sederi yapılır.
Afikoman’ın gece yarısına kadar yenmesi şartı yoktur. Sabaha kadar yenebilir.
DİKKAT! Akşam-Sefirat Ha-Omer-Omer sayımına bu akşam başlanır. Bayramın ikinci gecesinden itibaren 49 gece boyunca Omer sayılır. 49 gecenin sonu, ellinci gün, Şavuot bayramıdır.
Omer Sayım Çizelgesi: http://www.sevivon.com/images/stories/dokumanlar/omer_zaman_cizelgesi_2016.pdf
24 Nisan Pazar - Yom Tov
Sabah duasında ligmor-tam Allel okunur.
Avdala- Gün batımında, Yom Tov günlerini Hol Amoed’den (bayramın ara günleri) ayırmak için sadece şarapla Avdala yapılır (Şabat olmadığı için mum ve güzel kokulu baharatlar kullanılmaz.)
25 Nisan Pazartesi - 28 Nisan Perşembe
Hol Amoed- Medyanos - Bayramın ara günleri…
Sabah duaları sırasında tefilin takılmaz.
Tanrı’ya şükran methiyeleri Allel; Pesah’ın ara günlerinde likro-yarım olarak söylenir.
Dualara ve Birkat Amazon’a Yaale Veyavo kısmı eklenir.
28 Nisan Perşembe
Eruv Tavşilin - Cuma günü Yom Tov’dur. Yom Tov’da Şabat için yemek pişirme hazırlığı yapmak yasaktır. Bu nedenle perşembe günü bir katı yumurta ve matsa alınır, Eruv berahası: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Al Mitsvat İruv- Bizleri mitsvalarıyla kutsayan ve bizlere İruv (karıştırma/birleştirme) mitsvasını veren Evrenin Kralı, Sen Tanrı’mız Mübareksin” söylenir ve bu Eruv ile cuma günü işlerine başlanmış sayılır. Yoksa cuma günü yemek pişirilemez.
Şabat için yemek pişirmeyi dinen uygun hale getiren Eruv Tavşilin-İruve Tavşilin (pişmiş yiyeceklerin birleştirilmesi) bayram şerefine mumların yakılmasından önce yapılır.
İruve Tavşilin kuralları: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1032&Itemid=169
28 Nisan Perşembe- Yom Tov şerefine mumlar, güneş batmadan önce yakılıyorsa normal ateşle, güneş battıktan sonra yakılıyorsa daha önceden yakılan ateşten faydalanılarak yakılır ve sonra beraha söylenir: (Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel Yom Tov- Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi, Sen, Tanrı’mız Mübareksin)
Yom Tov’da daha önceden yakılmış bir ateşten faydalanılabilir. Bugün bu amaçla 24 saat yanacak bir mum yakılır. Böylece cuma sabahı bu ateşten faydalanılarak Şabat yemekleri yapılabilir ve Şabat mumları da gün batmadan bu ateşten faydalanılarak yakılabilir.
29 Nisan Cuma
YOM TOV-Şevii Şel Pesah- Pesah’ın yedinci günü.
Pesah’ın yedinci günü, Keriat Yam Suf-Kızıldeniz’in yarılıp Yahudilere geçit verdiği gün olarak kabul edilir. Kızıldeniz, Yahudiler geçtikten sonra, onları yakalayıp esaret hayatına geri döndürmek için peşlerinden gelen Mısırlıların üzerine kapanır, Firavun hariç bütün Mısır ordusu Kızıldeniz’de boğulur. Düşmanlarımız olsa bile, Tanrı’nın yaratmış olduğu bu kişilerin ölümü sebebiyle sevinmeyiz ve bu gün tam değil, yarım Allel söyleriz.
Şabat Mumları - Güneş batmadan Şabat onuruna mumlar, dün hazırlanan ateşten faydalanılarak yakılır: “Baruh Ata Ad.Elo- enu Meleh Aolam şer Kideşanu Bemitzvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Şabat-Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bize Şabat mumlarının yakılması mitsvasını veren Evren’in Efendisi Tanrı’mız Sen Mübareksin.
Yemekte Kiduş’tan sonra Hamotsi duası iki bütün matsa ile söylenir.
30 Nisan Cumartesi - Yom Tov
Şemini Şel Pesah- Pesah’ın sekizinci günü.
Sabah duasında yarım Allel söylenir.
Seudat Ha Maşiah-Maşiah Seudası- Pesah Bayramının bu son öğününde, Maşiah’ın, kurtuluşun gelmesindeki rolü üzerinde yoğunlaşılır.
Avdala-Yıldızlar çıktıktan sonra, şarap, mum ve güzel kokulu baharatlarla Avdala yapılır.
Avdala töreni, bu yılki Pesah Bayramının sona erdiğini simgeler.
DİKKAT! Avdala’dan sonra yenmesi düşünülen hamets, gündüzden eve sokulmaz. Eve hametsin kırıntısının bile girmemesi kuralı, Pesah Bayramı bitene kadar geçerlidir. Pesah Bayramı bitişinde, Pesah için kullanılan eşyalar yerlerine kaldırılıncaya kadar hamets yenilmez.
1 Mayıs Pazar
Bayramın ertesi günü Isru Hag- Isru: bağlamak; hag: bayram.
Isru Hag, Yeruşalayim’i ziyarete gidilen Pesah- Şavuot- Sukot bayramlarının bittiği günün ertesi günüdür.
Bayramdan sonraki gün, bayramdan kalan ışıltıyı taşır ve bu şekilde bayrama bağlanır. “İplerle bağlayın bayram korbanını” (Mezmurlar 118:27).
Bayramın uzantısı olarak kabul edilen bugünde oruç tutulmaz. Ayrıca ay sonuna kadar Tanrı’ya yakarış duaları- tahannunim söylenmemeye devam edilir.
Talmud Bilgelerine göre, bayrama, yemek yiyip içerek gün ekleyen kişiler, sanki bir sunak inşa edip, üzerinde bir kurban sunmuş gibi kabul edilirler.
Ben Ish Hay, bunun ardındaki mantığı soranlara, Arizal’ın bir öğretisini anlatır. Buna göre, bayramdan sonraki günü, bayrama bağlamamızın sebebi, bayramdan kalan ışıktan faydalanmak, bayramın kutsallığını bir nebze olsun uzatabilmek arzusudur.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla GÖZLEM Yayıncılık’tan –Şemot, Pesah Agadası ve El Gid Para El Pratikante; ayrıca Every Person’s Guide to Passover, The Jonathan Sacks Haggada, And You Thought They Were Only Four, Explorations kitaplarından ve . www.torahtots.com; www.aish.com , www.chabad.org , www.iyyun.com; http://torahinmotion.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri, yorumlamaları ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi rabilerine başvurması gerekir.
Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
—————————
NEDEN OMER SAYIYORUZ?
Kişisel gelişim ve arınma için Omer
23 NİSAN CUMARTESİ AKŞAMI OMER SAYMAYA BAŞLIYORUZ
Pesah’ın ikinci gecesinden başlayarak 49 gece boyunca Omer’in sayılması, Tora’da direkt olarak belirtilen, “Taase-Yap” şeklindeki mitsvalardandır. “...Omer’i getirdiğiniz günden itibaren kendiniz için yedi hafta sayın-(bu yedi hafta) tam olmalıdır. Yedinci haftanın (bitiminin) ertesi gününe-ellinci güne-kadar sayacaksınız.” (Vayikra 23:15-16)
Omer kelimesi; demet, ölçü birimi, yeni yılın arpa üründen Bet-Amikdaş’a getirilmesi gereken unun miktarı, gibi birçok anlam içerir.
Bet Amikdaş zamanında Pesah’ın ikinci gecesinin başlangıcında yeni ürün arpaların en iyilerinden bir ‘Omer’ miktarı kesilip sunu olarak getirilir, ancak sunu getirildikten sonra ürünler biçilip yenilmeye başlanabilirdi. Bu sunudan sonra 49 gece sayılır ve 50. gün olan Şavuot›ta da, buğdayın ilk hasadından elde edilen undan yapılan Şte Alehem-iki somun ekmek Bet Amikdaş’ta Tanrı’ya sunulurdu. Bu şekilde yetişen her ürünün, edinilen her kazancın, Tanrı’nın Bereketi sayesinde gerçekleştiği ifade edilirdi.
Tanrı’nın vermiş olduğu mitsvaları yerine getirdiğimizde veya getirmediğimizde, bunu kendimiz için yaparız. Tanrı, mitsvaları, ‘bizim’ iyi daha iyi olabilmemiz, potansiyelimize yaklaşabilmemiz için verir. Tora ve mitsvalar, bizim için hazırlanmış, hayatı kullanma talimatıdır. Yeni bir cep telefonu veya yeni bir alet aldığımızda, ya bunu yazılı ve sözlü talimatlara uygun olarak, ya da talimatları dikkate almadan, bizim bunları üreten kişiden daha iyi bildiğimizi düşünerek deneye yanıla keşfederek kullanır, kendi hareketlerimizin sonuçlarına da katlanırız. Yeni alet kullanırken de, hayatı yaşarken de, seçim bizimdir.
Pesah’ın ikinci gecesinden itibaren gün gün sayılan yedi haftanın her günü ve her haftası, atalarımızın özelliklerini örnek alarak karakterimizin bir yönünü geliştirmeye çalışırız: 1. hafta: Avraam ile Hesed - Sevecenlik, 2.hafta: Yitshak ile Gevura- Adalet ve Disiplin, 3.hafta: Yaakov ile Tiferet-Ahenk, Uyumluluk ve Merhamet, 4. hafta: Moşe ile Netsah - Azim ve Dayanıklılık, 5. hafta: Aaron ile Hod - Tevazu, 6. hafta: Yosef ile Yesod- Bağ Kurma, 7. hafta: David ile Malhut - Haşmet, Egemenlik ve Liderlik. Bunlara 50. günde Keter - İrade, Hohma - Bilgelik, Bina - Anlayış özellikleri de eklenir.
Zohar (Vayikra 97 a-b), bu yedi haftanın sayılması ile nida kurallarında her ay kadının mikveye girebilmek için saydığı yedi temiz gün arasında bağlantı kurar. Nasıl kadın tuma ile tahara arasındaki zamanı sayıyorsa, İsrailoğulları da Mısır’da üzerlerine yerleşen spiritüel kirlilikten kurtuluş ile Sinay’da bu sürecin doruk noktasına ulaşacağı zaman arasındaki dönemi sayarlar.
Kadının yedi gün sonunda girdiği mikve ile İsrailoğulları’nın Sinay Dağına yaklaştıklarında üzerlerine inen ve onları arındıran tanrısal çiğ arasındaki paralellik dikkat çeker. Kadın, mikveden çıktığında, kocası ile birleşir ve bunun sonucunda yeni bir hayatın dünyaya gelme potansiyeli oluşur. İsrail halkı, kendini günbegün spiritüel olarak arındırdığı yedi haftayı saydıktan sonra Tanrı ile Sinay’da randevulaştığında da, yeni bir hayat ve umut verici bir beraberliğin temeli atılır. Tora, bazı kaynaklarda Hayat Ağacı, bazı kaynaklarda da su olarak tanımlanır. Sinay’da Yahudiler, gerçek yaşam iksiri olan Tora’yı teslim alırlar. Tora’ya bağlı kalmak, kişinin Tanrı ile kutsal bağlantısını ve birleşmesini gerçekleştirir ve canlı tutar.
Omer Sayım Çizelgesi:
www.sevivon.com/images/stories/dokumanlar/omer_zaman_cizelgesi_2016.pdf
