Kompozitores Djudios en la Muzika Turka

Silvyo OVADYA Köşe Yazısı
21 Ekim 2015 Çarşamba

Ay mas de kinyentos i vente anyos ke los djudios sefardis biven en las tierras turkas. Dospues de la Engizisyon ke bivieron en el Reynado Espanyol; en fuyendosen para pueder konservar sus djudaismo una partida de estos sefardim fueron arekojidos por los vapores antiguos de los Otomanos i fueron instalados en diferentes sivdades del Imperio Otomano. No se lo ke izieron kon las orasyones ma kon el tiempo empesaron a azerlas kon melodias de la muzika turka. I los hazanim para pueder meldar kon una melodia mas influente tomaron lisyones de los maestros de muzika turka. En la Amerika Latina tuve la posibilidad de vijitar siertas keilas sefardis fondada spor los djudios sefardim turkos. Ma komo oy en dia la grande partida de estas komunidades son personas de origin Siriana, Irakiana o Norte Afrikana tienen una influensa de la muzika araba ke mozotros los djudios turkanos no topamos el mizmo plazer. Keremos la orasyon kon muestros makames.

   I kualo izieron los hazanes sieklos enteros? Desparte de ser hazan en las keilas empesaron a kompozar kantikas. No se si muestro Hazan a Rashi Rav David Sevi ke tiene una boz eksepsyonal kompozo kantes para la muzika turka ma konose muy bueno esta muzika. Antes teniamos el Sinyor İzak Maçoro ke kantava anyos en las keilas. Tenia una boz muy ermoza i realizaron kon el Sinyor David Behar i el Hazan David Sevi una antolojia de los kantes “Maftirim”. Los maftirim son kantes paraliturjikos sin instrumentos kompozados por los dias de shabat. Edirne es la sivdad ande los maftirim fueron kompozados. Muestra amiga Karen Şarhon lavoro anyos enteros para realizar este projekto kon las palavras, las notas i los kantes…

Noche de alhad estavamos en Edirne para asistar a un konserto de muzika turka klasika enterpretado por el grupo de Muzika Turka de Edirne ke fonksyona debasho de  la proteksion del Ministerio de Kultura. El program era formado de kantes kompozados por los ombres djudios de muzika turka. Ken eran estos? Mısırlı Udi İbrahim Efendi (Avram Levi) es el mas konosido; bivyo un sierto tiempo en Ejipto i por esta razon lo surnomaron (lakap yakıştırmak) “Mısırlı”; i komo era maestro para tanyar el “ut” lo surnomaron “udi”.

Un otro ke es Tanburi İzak ke era el profesor de muzika del Sultan Selim 3. I era renomado por su saviduria en este kampo. El bivyo entre los anyos 1745 i 1814.

En el konserto ke se realizo tuvimos la posibilidad de ser endjuntos kon el inyeto de Mısırlı İbrahim Efendi (1872-1933) el sinyor Dayan i el bisinyeto Silven Dayan ke es muestro amigo. El treser kompozitor era el sinyor İsak Varon ke no era ni hazan, ni haham. El era de Galipoli (Gelibolu) i bivyo entre los anyos 1884-1962. Lavoro en las kompaniyas de diskos i bivyo en Salonika i en Estanbol. Mizmo dospues ke fue retretado kontinuo a dar lisiones de muzika a los elevos.

Puedemos kontar komo kompozitores djudios el Haham Nesim Sevilya (? 1930 ?); el haham Şemoil Mandil; el sinyor Avram Karakaş (?1920?); el haham Muşe Faro (?1776?) ke fue konosido kon el nombre Musi; i konosemos una ovra del sinyor Boncukçu (?1730?) ke bivio en el tiempo del Sultan Mahmut el primer.

Estos son solo los ke konosimos. Kuando estava avlando kon un investigador ke lavoro en la Kaza de Radio Turka sovre los kompozitores Ermenis topo munchos nombres ke eran djudios. Me akodro de la alkunya Ahitov ke avia mansionado esta persona.

Vente anyos antes tuve un grande plazer kuando kon el grupo de muzika el mas famozo i el maestro Profesor Nevzat Atlığ ke tiene oy en dia noventa anyos realizimos un CD entitulado “Kompozitores djudios en la muzika klasika turka”. El CD fue publikado por la Kaza de Edisyones del Şalom i se eskapo.