13 Eylül Pazar gecesi Yahudi alemi yeni bir yıla giriyor: 5776
Yahudi bayramlarının birçoğunun, kendilerine ait tebrikleri ve özel yiyecekleri vardır. Senenin başı - yılbaşı anlamına gelen Roş Aşana’da geleneksel olarak “Şana tova-İyi bir yıl” veya aynı dileğin daha uzun şekli olan “Leşana tova tikatev vetehatem-İyi bir yıl için yazılasın ve mühürlenesin” denilir. Kısaca “Hag sameah- İyi bayramlar” da denilebilir.
Bayramlara ait özel yemekler, bayram kutlamalarının vazgeçilmez bir parçasıdır; bayrama kişilik, ruh ve anlam katar. Roş Aşana’ya at özel yemeklerin teması, tatlı bir sene için tatlılık, senenin ve hayat döngüsünün sürekliliği için yuvarlaklık, refah ve bereket için de, bolluk içerir. Talmud’a göre, Abaye, ‘Simana milta-İşaretler önemlidir’prensibinden yola çıkarak, bayram sofrasında simgesel değerleri ve anlamları olan belirli yiyeceklerin yenilmesinin, gelecek sene için iyi birer alamet olduğunu öğretir. Vücudun diğer tarafları nasıl başı-roş’u takip ederse, senenin diğer günleri de senenin baş’ını, Roş Aşana’yı takip eder.
Roş Aşana’nın her iki akşamı (bu yıl 13 Eylül Pazar akşamı ile 14 Eylül Pazartesi akşamı) kurulan sofra, yeni yıl için dilekleri simgeleyen yiyeceklerle donatılır ve her iki gece de yemek ve dualar bir düzen çerçevesinde gerçekleşir.
TÖREN
Bu iki gecedeki küçük törende, cemaatler arası farklılıklar görülse de, İstanbul’daki geleneğe göre tören, aşağıdaki gibidir:
1. KİDUŞ: Bayramın her iki gecesinde, 13 Eylül Pazar akşamı ile 14 Eylül Pazartesi akşamı, sinagogdan eve gelindiğinde şarap eşliğinde Kiduş yapılır. Şabat olmadığı için “Savri Maranan” ile başlanır ve devam edilir: “Savri Maranan! Lehayim! Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam Bore Peri Agefen.(Amen) Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam, Aşer Bahar Banu Mikol Am, Veromemanu Mikol Laşon, Vekideşanu Bemitsvotav. Vatiten Lanu, Ad.Elo-enu, Beaava, Et Yom Azikaron Aze, Et Yom Tov Mikra Kodeş Aze, Yom Terua, Mikra Kodeş, Zeher Litsiyat Mitsrayim, Udvareha, Malkenu, Emet Vekayam Laad. Baruh Ata Ad.mMeleh Al Kol Aarets Mekadeş Yisrael Veyom Azikaron. (Amen)”
Şeeheyanu: Her iki gece de Kiduş’ta Şeeheyanu berahası (şükür duası) söylenir: “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam ,Şeeheyanu Vekiyemanu Veigianu Lazeman Aze.(Amen) / Kutsalsın Sen Ad. Tanrı’mız, Evren’in Kralı, Bizi Yaşatan, Ayakta Tutan ve Bu Günlere Eriştiren.”
İkinci akşam söylenen Şeeheyanu berahasında masaya nar getirmek adettir. Bulunamıyorsa yeni bir kıyafet, yeni bir gömlek, takım elbise vb. üzerine de söylenebilir. Onlar da yoksa yine söylenebilir.
2. NETİLAT YADAYİM: Kiduş’tan sonra Netilat Yadayim ritüeline uygun şekilde eller yıkanır. Bu pasuğu söylemeyi adet edinmiş kişiler, Netilat Yadayim* berahasından önce bu pasuğu söyler: “Seu Yedehem Kodeş Uvarehu Et Ad. *Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav,Vetsivanu Al Netilat Yadayim./ Ellerinizi Kutsal’a (Tanrı’ya) Doğru Yükseltin ve Tanrı’yı Kutsayın: Kutsalsın Sen Ad. Tanrı’mız, Evren’in Kralı, Bizleri Mitzvalarıyla Kutsayan ve Bize Ellerimizi Yıkama Mitzvasını Veren.”
3. AMOTSİ: İki bütün ekmek üzerine beraha söylenir. Amotsi berahasını söylemeden şu cümleyi okumak adettir: “Ene Kol Eleha Yesaberu, Veata Noten laem Et Ohlam Beito. Poteah El Yadeha, Umasbia Lehol Hay Ratson. Baruh Mekadeş Yisrael Veyom Azikaron / “Herkes Umutla Gözlerini Sana Doğru Çevirir ve Sen Onlara Gıdalarını Zamanında Verirsin. Elini Aç ve Tüm Canlıların İsteklerini Yerine Getir. Kutsaldır İsrailoğullarını ve Anımsama Günü’nü Kutsayan.”
Ekmek kesilir ve Türk Sefarad Cemaatinde şekere veya bala batırılır. Bunun amacı, yeni yılın şeker ve bal gibi tatlı geçmesini dilemektir.
“Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Amotsi Lehem Min Aarets. / Kutsalsın Sen Ad. Tanrı’mız, Evren’in Kralı, Topraktan Ekmek Çıkaran.”
