Artık yılda Purim ne zaman kutlanır?

14 ŞUBAT  -Küçük Purim-  PURİM KATAN

 

Ayın ve güneşin hareketlerine göre ayarlanan Yahudi Takviminde; iki üç senede bir, ‘Artık Yı’ oluşur. İçinde bulunduğumuz ve 13 ay’dan oluşan 5774 yılı  ‘Artık Yıl’dır. Buna göre, her yıl 14 Adar’da kutlanan ve Yahudilerin en neşeli bayramlarından olan Purim Bayramı, ‘Artık Yıl’da; Veadar Ayı’nın(II. Adar) 14’ünde kutlanır. 

Purim Bayramı normal yıllarda her yıl 14 Adar’da kutlandığından, ‘Artık Yıl’ın 14 Adar’ı (yani 14 Adar 1) Purim Katan-Küçük Purim Bayramı’dır.

Bu yıl Purim Katan 14 Şubat Cuma günü kutlanıyor.

 

‘Artık Yıl’ nedir?

 

Güneş sistemine göre düzenlenen uluslararası takvimde bir yıl; 365 gün ve 6 saatten oluşur. Yahudi takvimi ise, ayın hareketlerine göre düzenlenir ve bir yıl yaklaşık 354 günde tamamlanır. Aradaki 11 günlük fark için, Hillel II ve Hahamlar Meclisi,  güneş hareketlerine göre düzenlenen uluslararası takvimle uzlaşan, 19’ar yıllık İbrani takvim dönemleri oluşturur.  19 yıldan oluşan bir takvim döneminin içinden 7 yıl  (3’üncü, 6’ncı, 8’inci, 11’inci, 14’üncü, 17’inci ve 19’uncu yıllar), 13 ay (383-385 gün) içerir.

13.ayın eklendiği yıl , ‘Artık Yıl’ olarak adlandırılır. Bu yıl, 5774 yılı, Artık Yıl’dır. Eklenen 13.ay da, 1.Adar ayıdır.

‘Artık Yıl’daki iki Adar ayı hangi isimlerle anılır?

‘Artık’ yıldaki iki Adar ayı, farklı isimlerle anılır:  Adar-Veadar;   Adar I-Adar II;   Adar Alef-Adar Bet;  Adar Rişon-Adar Şeni.

Neden 13.aya gerek duyulmuştur?

Güneş takvimine göre düzenlenen uluslararası takvim (365 gün + 6 saat)  ile ay takvimine göre düzenlenen Yahudi takvimi (yaklaşık 354 gün) arasındaki yaklaşık 11 günlük fark, tarihte dinsel, tarımsal ve astrolojik dönemlerin her yıl aynı mevsime getirilmesinde sorun yaratır. 13.ay eklenmeyip, tamamen ay takvimine göre devam edilse, her yıl 11 gün kayma olacak ve Hanuka yaz ayında, Şavuot karlı bir kış gününe denk gelebilecekti. Daha da önemlisi, Pesah, seneler geçtikçe kış, sonbahar, yaz aylarına denk gelecekti ve bu, Tora’da direkt olarak belirtilmiş olan mitsvaya ters düşecekti. “İlkbahar ayını gözet ve Tanrın Aşem Adına Pesah korbanı yap; çünkü Tanrın Aşem seni Mısır’dan ilkbahar ayında çıkarmıştı.”

Bu mitsva, Sanedrin’e (o dönemde Yahudi idari, hukuki ve dini meselelerine bakan büyük Hahamlar Kurulu ); Yahudi takvimini, Pesah bayramının kutlandığı Nissan ayının her yıl ilkbahara gelmesini sağlaması, sürekli olarak ayarlaması için verilen bir talimattı.

Eski zamanlarda bir yılın ‘Artık Yıl’ olup olmayacağına nasıl karar veriliyordu?

Eski zamanlarda Sanedrin, Pesah’ın bahara denk gelmesi için hesaplamalarını yaparken, bir yılın ‘Artık’ yıl olacağına sene içinde, hatta Adar Ayı içinde bile karar verebiliyordu. Bu kararı etkileyen faktörler:

Diğer etkenlerden daha ağır basan faktör: İlkbahar ekinoksu* Nissan ayının ilk yarısından sonraya (örneğin 16 Nissan veya daha sonrasına) düşmüşse, o yıl otomatik olarak artık yıl olarak ilan edilirdi.

Bununla birlikte, Pesah’ın bahar ekinoksundan sonrasına denk gelmesi de yeterli değildi. Resmen bahar olması için, ‘bahara özgü’ koşulların da görülmesi gerekiyordu. İsrail topraklarında arpa olgunlaşmadıysa, meyve ağaçları çiçek açmadıysa, bahar canlı canlı ve yemyeşil hissedilmiyorsa, bu da ikinci bir Adar ekleyerek Nissan ayını geciktirmek için yeterliydi.      

 Sanedrin’in dikkate aldığı ve mevsime bağlı olmayan bazı faktörler de vardı. Kışın yağmurlarından sonra yolların ve köprülerin henüz tamir edilmemiş olması Pesah için Yeruşalayim’i ziyarete gelecek olanları engelleyeceğinden, ikinci bir Adar ayı eklenip Nissan ayı geciktiriliyordu.

4. yüzyılda bilge Hillel II ve Hahamlar Kurulu, Sanedrin’in ilerde dağılacağını öngörerek, günümüzde de takip edilen ve lunisolar* olan daimi Yahudi takvimini oluşturdular.

 

‘Artık Yıl’da 2 Adar var- Purim hangi Adar’da kutlanır?

Tarihte Talmud yorumcuları bu konuyu uzun uzun tartışır. Sonuç olarak kabul edilen görüş;  normal yıllarda Adar ayında yapılan uygulamaların, ‘artık’ yılda Adar 2’de yapılması gerektiğidir. Buna göre bu yıl, Purim, 14 Veadar (16 Mart Pazar) günü ve Purim Şuşan 15 Veadar (17 Mart Pazartesi) günü kutlanıyor. (Başkent Şuşan’da savaş ve zafer bir gün daha geç gerçekleşmişti, o yüzden Şuşan kutlaması hep Purim’den bir gün sonra yapılır) Bu yıl, eklenen ay olan Adar 1’in 14’ünde (14 Şubat) , Purim Katan-Küçük Purim -kutlanıyor.

Purim Katan’da ne yapılır?

Purim Katan, tam otuz gün sonra gelecek büyük Purim’in, ufak bir versiyonudur. Purim için hazırlanmaya başlanacağının, bayram havasına girileceğinin müjdecisidir.

 Mişna’da şöyle belirtilir: “I.Adar’ın ondördü ile II.Adar’ın ondördü arasında,Megila’nın okunması ve fakirlere hediye verilmesi dışında hiçbir fark yoktur”(Megilla 6b).

Purim Katan ile ilgili riayet edilmesi zorunlu kanunlar olmamasına rağmen, bu gün, bir bayram gibi kabul edilir, oruç tutulmaz, vefat eden yakınlar için “esped” söylenmez ve yakarış duaları-Tahanunim yapılmaz.

Yahudi kanunlarının yazılı olduğu Şulhan Aruh’ta, kişinin Purim Katan’da neşe ve kutlamaları arttırması gerektiği fikrinden bahsedilir, ama bu bir mecburiyet değildir. Mecburiyet olmamasına rağmen, bugünde özel bir yemek yeme ve normalden daha neşeli olma geleneği vardır. “Mutlu bir yürek, sahibine sürekli ziyafettir”(Kral Şlomo’nun Özdeyişleri–15:15)

 

Doğum günü, Bar Mitsva ve meldadolar nasıl hesaplanıyor?

 Doğum günü

*Bir görüşe göre, normal yılda Adar ayında doğan biri, ‘artık’ yılda doğum gününü Adar 2(Veadar) ayında kutlar.

 

*Chabad.org’dan Eliezer Posner ise; normal yılda Adar ayında doğan birinin, ‘artık’ yılda doğum gününü hem Adar1’de, hem de Adar2’de, yani iki kere kutlayacağını ifade eder.

 

* ‘Artık’ yılda Adar 1 veya Adar 2’de doğan bir kişi ise, ‘normal’ yılda doğum gününü, Adar ayının o gününde kutlar.

 

*İkiz kardeşlerden biri , ‘artık’ bir yılda; 30 Adar I’de tam güneş batmadan doğar. Birkaç dakika sonra, gün battıktan sonra ikizi doğar. İlk doğan, güneş batmadan doğduğu için 30 Adar I doğumlu, ikizi ise güneş battığı için 1 Adar II doğumludur. ‘Normal’ bir yılda her ikisi de doğum günlerini Adar ayında kutlar: küçük olan ikiz 1 Adar’da, birkaç dakika önce doğmuş olan büyük ikiz ise 29 gün sonra, 30 Adar’da kutlar.

Bar Mitsva

Normal bir yılın Adar ayında doğan çocuğun Bar Mitzva’sı  ‘artık’ yıla denk geliyorsa, Bar Mitsva’sını Adar2’nin doğduğu güne denk gelen gününde yapar. Bu güne kadar minyandan sayılmaz ve Sefer Tora okumaya çağrılmaz. Ama Adar1’de ergenliğe erişmiş olabileceği ihtimaline karşı, tefilin takmaya Adar1’deki doğum gününden itibaren başlar.

Meldado

Normal bir yılda Adar ayında vefat eden birinin meldadosu,  Maimonides’e göre, ‘artık’yılda , ‘esas Adar’ kabul edilen Adar II’ de yapılır.

En doğrusu, yine cemaat Rabi’lerine danışmaktır.

Güneş ve ayın mesajları

Yahudilikte zaman, esas olarak ayın hareketlerine, iniş ve çıkışlarına göre düzenlenir. Aynı ay gibi, biz de düşüş zamanları, karanlık zamanlar yaşarız. Fakat sonra yine mutlaka yükselişe geçer ve ışıl ışıl bir doluluğa, bütünlüğe erişiriz. Hayatımızı aya göre yaşarız çünkü ayın simgelediği farklı özelliklerden yararlanmak isteriz: cesaret, yaratıcılık, kendini yenileme ve yeniden doğma yeteneği.

Fakat aynı şekilde güneşin güvencesini, devamlılığını ve tutarlılığını da kesinlikle hayatımıza dâhil etmek isteriz. Hayat yaratıcı olmalı, ama aynı zamanda net gerçekler ve doğrularla ayağı yere basmalıdır. İnsan, sürekli kendini yenilerken, bağlılık ve tutarlılık ile dengede kalabilmelidir.

Lunisolar olan Yahudi takvimi bu bağlamda hem ayın hem de güneşin özelliklerinden faydalanma arzumuzu sembolize eder.

 

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

*Ekinoks: Senede iki kere güneş ışınlarının ekvatora dik vurması sonucu, aydınlanma çemberi kutuplardan geçer ve bu iki gün, gece ile gündüz birbirine eşit olur. Bulunduğumuz kuzey yarım küre için: 21 Mart İlkbahar Ekinoksu, 23 Eylül Sonbahar Ekinoksu)

*Aydınlanma Çemberi: Dünyanın karanlık yarısı ile aydınlık yarısını birbirinden ayıran çember şeklindeki hat.

*Lunisolar takvim:  Yahudi takvimi gibi; hem ayın hem güneşin hareketlerini tek sistem içinde uzlaştırıp birleştiren takvim.

 

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla www.chabad.org; www.jewfaq.org ; www.bellaonline.com; www.betemunah.org; www.jewishvirtuallibrary.org; torah.org; www.vbm-torah.org; wikipedia.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Özel Günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.