Asara Be’Tevet orucu

I. Bet Amikdaş’ın yıkılışına yol açan acı olaylar zincirinin başladığı Tevet ayının onuncu günü, hahamlar tarafından önemli bir oruç günü olarak kabul edilir.

Nazlı DOENYAS Kavram
19 Aralık 2012 Çarşamba

Bu yıl 23 Aralık Pazar günü tutulacak olan Asara Be’Tevet-10 Tevet orucu, Pazar sabahı gün doğmadan başlayıp, aynı günün akşamı yıldızların çıkmasıyla son bulur.

Asara Be’Tevet-10 Tevet günü ne oldu?

M.Ö 588 yılının 10 Tevet günü; Babil Kralı Nebukadnezar;Yeruşalayim’i kuşatmaya başlar.Üç yıl sonra, 17 Tamuz’da (Şiva Asar Be’Tamuz)  Yeruşalayim’in surlarında  gedik açmayı başarır.Bundan üç hafta sonra, 9 Av’da (Tişa Be’Av), Tanrı’nın Kutsal Varlığı’nın yeryüzünde ikamet ettiği yer olan Kutsal Tapınak Bet Amikdaş yıkılır.Bu yıkılış, İsrail’in Yehuda Krallığı’nın sonu, Yahudi halkının Babil sürgününün de başlangıcı olur. 10 Tevet, Yahudilerin kaderine acı bir şekilde damga vuran bu olayların başladığı gündür.

Asara Be’tevet, 10 Tevet, yani kuşatmanın başladığı tarihte, ne büyük bir hasar meydana gelir, ne de bir Yahudi hayatını kaybeder. O halde neden bu gün bu kadar trajik bir önem taşır?

Kuşatma, aslında Yahudileri uyandırmak, Tanrı Yolu’na dönmeleri için bir mesaj niteliğindeydi ve bu aşamada geriye dönüş, halen mümkündü.

Yahudiler Tora ve mitsvalara bağlı kaldıkları sürece, Tanrı’nın Kutsal Varlığı-“Şehina” yı barındıran Bet Amikdaş, sonsuza kadar dimdik ayakta duracaktı. Bet Amikdaş kurulduğu zamanlarda, Yahudiler Tora ve mitsvalara gereken değeri verdikleri ve hayatlarını bu doğrultuda sürdürdükleri için inançlarını devam ettirebilmiş, bunun sonucunda barış, bereket ve Tanrı ile direkt bağlantıda olmanın ayrıcalıklı mutluluğunu yaşamışlardı.

 300 yıl sonra, Yahudiler Tora’dan ve kendi atalarının yollarından ayrılmaya başladılar.

Talmud, I.Bet Amikdaş’ın yıkılış sebebinin putperestlik, cinsel ahlaksızlık ve cinayet olduğunu belirtir. Bu günahlar; Tanrı’ya karşı, insanın kendisine karşı ve kişinin başka bir insana karşı işlediği suçlardır. Bu üç günahın çoğalma sebebi ise tensel zevklere düşkünlük, arzularının esiri olmak, ‘kendi’ni her şeyin ve herkesin önüne koymaktı. Kişi, sadece ‘kendi’ iyiliğinin, mutluluğunun ve çıkarlarının peşindeydi. Tanrı, onları uyarmak ve O’nun yoluna dönmelerini sağlamak için sürekli peygamberler yolladı. Fakat Yahudiler, yaşam biçimlerini değiştirmeyi reddetti ve Tanrı tarafından gönderilen peygamberleri yalan felaket habercileri diye alaya aldılar.

10 Tevet’teki kuşatma, Yahudilerin gerçekleri ‘görmelerini’ sağlama amaçlı bir uyarıydı. Bu aşamada, geriye dönüş şansı vardı. Yahudiler, kuşatma başladıktan sonra bile teşuva yapabilir, Tanrı yoluna dönüp Tora ve mitsvalar doğrultusunda yaşamak için ilk adımları atabilirdi. Fakat Yahudiler ne peygamberlerin, ne de kuşatmanın uyarı mesajlarını dikkate almayarak yaşam biçimlerini değiştirmediler.

Bu şekilde kuşatma, Kral Şlomo’nun yaptığı I.Bet Amikdaş’ın yıkılışı ile sonuçlandı.

Binlerce yıl önce olup bitmiş olaylar için neden hala oruç tutuyoruz?

Bet Amikdaş’ın yıkılışının anısına tutulan oruçlardan bahsederken, Maimonides şu yorumu yapar:

 “Bunlar, başlarına gelen felaketlerden sonra tövbe eden İsrailoğulları’nın tuttuğu oruç günleridir. Bu oruç günleri, bizlere, bu acı olaylara yol açan hem kendimizin, hem de atalarımızın hatalı davranışlarını hatırlatacaktır. Yanlış yollara sapmış olduğumuzun bilinci, bizlere daha iyi birer insan olma fırsatı verecektir” (Maymonides; Mişne Tora,İlhot Taaniyot, Ch 5,1)

Maymonides, atalarımızın ihlalleri ile bizim (her nesildeki) ihlallerimiz arasında ve aynı şekilde onların sıkıntıları ve bu zamandaki sıkıntılarımız arasında bir bağ kurar. Bu şekilde Bet Amikdaş’ın yıkılışını, günümüze uyarlar. Bu başlangıç noktasından yola çıkarak, bizim, yanlış davranışlarımızdan almamız gereken dersi şöyle özetler: “yanlış yolda olduğumuzun bilincine varmak, kişisel gelişme yolunda atacağımız çok önemli bir adımdır”.

Bu oruç günlerinde, oruç tutmanın yanında yapmamız gereken; atalarımızın hatalarını ve kendi hatalarımızı idrak ederek teşuva yapmak, pişmanlıkla Tanrı Yolu’na dönmek, ‘iyi’ yi seçmek, kötü eğilimi üzerimizde etkisiz kılmak için sürekli çabalamak, kalplerimizi açmak, pişmanlık ve iyi hareketlerimizle İlahi Merhamet’e sığınmaktır.

Asara Be’Tevet orucu nasıl tutulur?

*Asara Be’tevet, hepimizin tutması gereken bir oruç günüdür. Hastalar, hamile ve süt veren kadınlar ve oruç tutmakta zorlanan kişiler bu orucu tutmaktan muaftır. Fakat onlar da, bu günde güzel ve keyifli yemekler yememeli, sadece vücutlarının gereksinimini karşılayacak kadar ve basit şekilde yemelidirler.

*Asara Be’tevet orucu; Ester, Şiva Asar Betamuz ve Gedayla oruçları gibi alot aşahar gün doğumuyla başlar. (bu sene 23 Aralık Pazar sabahı - gün doğumuyla ).Dolayısıyla, önceki akşam(Bu sene Cumartesi akşamı),geç saatte bile yatılsa, yatana kadar yemek yenilebilir.

*Gece uykuya yatan bir kişi, gün doğmadan uyanırsa yemek yiyemez. Fakat su, çay vb içebilir. Diğer yandan, tamamen gece uykusuna yatmayıp, geceleyin kalkma niyetiyle yatan bir kişi, gün doğana kadar yemek yiyebilir ve oruca günün doğuşuyla başlayabilir.

*Asara Be’tevet, Ester, Şiva Asar Betamuz ve Gedayla oruçlarında, yemek içmek dışında başka fiziksel kısıtlama yoktur. Yıkanmak, orucu bozmayacak şekilde dişleri fırçalamak, deri ayakkabı giymek, iş yapmak serbesttir.

Yom Kipur dışındaki oruç günleri, Şabat’a denk gelince, Şabat günü oruç tutulamayacağından, oruç ya daha önceki Perşembeye, ya da Şabat sonrasına alınır. Neden ‘küçük’ bir oruç diye bilinen Asara Be’Tevet, Şabat gününe gelse bile, yine o günde tutulur?

Genelde bir oruç günü Şabat’a gelirse, Kutsal Şabat günü oruç tutmak yasak olduğu için, bu oruç Şabat sonrasına ertelenir. Bunun tek istisnası, Tora’ya dayanarak, Şabat gününe gelse bile tutulacak olan Yom Kipur’dur.

Büyük din bilginleri-geonim’e göre, aynı şey Asara Be’tevet orucu için de geçerlidir. Bu oruç,(iki yıl önce 17 Aralık 2010 Cuma günü olduğu gibi) Cuma gününe rastlasa bile ertelenmez.

 Pasukta (Ezekiel 24:1) “Beetsem Ayom Aze”-Tam Olarak Bu Gündedediği, için, Cuma gününe rastlaması durumunda bile, Şabat akşamı Arvit’ten çıkana kadar bu oruç tutulur.

Yahudi takviminin hesap ayarlamalarına göre, Asara Be’tevet hiçbir zaman cumartesi gününe gelmez, ama gelseydi, yine tam olarak o günde tutulacaktı.

Asara Be’Tevet’e (10 Tevet) yakın tarihlerde başka hangi acı olaylar gerçekleşmiştir?

a) II.Bet Amikdaş döneminde Yahudilerin teşuva yapmasına yardımcı olan, asimilasyonu engelleyen, daha çok kişinin Şabat’ı korumasını teşvik eden,Sina Dağı’nda verilen Sözlü Tora’nın devam ettirilebilmesi için gerekli okulların ve eğitim yollarının açılması için ön ayak olan ve Yahudiliğin bugünlere kadar gelebilmesini sağlayan bilge Koen Ezra, M.Ö.313 yılının 9 Tevet günü öldü.

b) M.Ö. 246 yılının 8 Tevet günü, Yunan-Mısır Kralı Ptolemy’nin emriyle, Kutsal Kitap Yunancaya çevrilir. Bilgeler, bu çeviri yapıldıktan sonra, üç gün boyunca bütün dünyanın derin bir karanlığın içine düştüğünü belirtir. Bu olay, Yahudi tarihinde, altın buzağı gibi bir dönüm noktasını oluşturur.Tora’nın gizemini  sadece direkt tercümeyle, yani Sözlü Tora’nın desteği olmadan anlamak mümkün değildir. Bu şekilde yüzeysel bir tercüme, Tora’nın değerini düşürmek, basitleştirmek amacıyla yapılmıştır.

Asara Be’Tevet’in günümüzdeki ‘ek’ anlamı nedir?

1948 yılında, İsrail Hahambaşılığı, Asara Be’tevet’e “Yom ha-Kaddish ha-Klali” anlamını ekledi. II. Dünya Savaşı’nda Nazi Soykırımı’nda hayatını kaybeden, ölüm tarihleri bilinmeyen ve kurtulan yakınları da olmadığından kendileri için Kadiş Duası’nı okuyacak kimsesi olmayan Yahudiler için, genel Kadiş söyleme günü olarak ilan edildi. Bu günün seçilmesinin sebebi de, bir yoruma göre; Yahudilerin başına gelen ilk ulusal felaketin anıldığı günde, en sonuncu felaketin de anılması gerektiğidir.

Asara Be’Tevet ile ilgili pozitif noktalardan bazıları nelerdir?

a)Peygamberler, Maşiah (Kurtarıcı) geldiği zaman, bu acı içinde oruç tutulan günlerin yerini sevinç ve mutluluğun alacağını söyler. “Her şeye egemen Tanrı diyor ki: dördüncü, beşinci, yedinci ve onuncu ayların oruçları, Yehuda halkı için sevinç, coşku dolu mutlu bayramlar olacak. Bu nedenle gerçeği ve barışı sevin”(Zeharya 8:19)

Peygamberin burada bahsettiği oruçlar; dördüncü ay (Shiva Asar Be’Tamuz); beşinci ay /(Tişa Be’Av); yedinci ay (Tsom Gedalya) ve onuncu ay (Asara Be’Tevet). Maşiah gelişiyle artık bu yas ve oruç günlerinin de sonu gelecek…

b) Oruç günleri, irademize hakim olduğumuz, duaların ve teşuvanın Tanrı tarafından istekle kabul edildiği günlerdir. (Tanrı her zaman insanların dua ve teşuvalarını arzu eder. Ama oruç günleri, özellikle dua ve teşuva için çok elverişli günlerdir.)

c) Peygamberler, Yeruşalayim’in yasını tutanların, III.Bet Amikdaş’ın kuruluşunu görme ayrıcalığına sahip olacaklarını ifade eder:” Yeruşalayim’le birlikte sevinin.Onu sevenler,hepiniz onun için coşun.Yeruşalayim için yas tutanlar, onunla sevinçle coşun”. (Yeşaya 66:10)

 

 

 

 

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla; El Gid Para El Pratikante (Gözlem); Yahudilik Ansiklopedisi (Gözlem) kitaplarından ve www.chabad.org; myjewishlearning.com;www.torahmitzion..org; www.ou.org; www.aish.com;  sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.  Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.