Dört Özel Şabat’ın dördüncüsü Roş Hodeş, Nissan’dan önceki Şabat veya bu yıl olduğu gibi, Roş Hodeş tam Şabat’a gelirse Roş Hodeş Nissan; Şabat Ahodeş’tir (Yeni Ay Şabat’ı)
Bu yıl 24 Mart Cumartesi, Roş Hodeş Nissan ve Şabat Ahodeş olması sebebiyle, sinagogda sabah duası sırasında üç Tora çıkarılır. Bir tanesi haftanın Peraşası, diğeri Roş Hodeş Peraşası (bu Peraşanın Şabat ile ilgili bölümü), üçüncü ise Maftir olarak okunacak Ahodeş Peraşası içindir.
Ahodeş Peraşası, Tanrı’nın Moşe’ye Mısır’dan çıkıştan iki hafta önce söylediklerinden bahseder: Yahudi halkına verilen ilk mitzva olan Roş Hodeş-Yeni Ay konsepti ile bir Yahudi takvimi oluşturulması, Nissan ayının ‘ayların başı’ olarak kabul edilmesi, halen Mısır’dayken Pesah korbanı getirilmesi, Pesah korbanının matsa ve acı otlar ile yenmesi ve yedi gün boyunca mayalı gıdalar tüketmekten kaçınılması. (Şemot12:1-20)
ŞABAT AHODEŞ’İN ANLATTIKLARI
1) Roş Hodeş-Yeni Ay: İbranice Hodeş=ay kelimesinin kökü, hadash-yeni kelimesinden gelir. Nissan ayının 1’i,Yahudi halkı için çok önemli ve tarihi bir gündür. Bu gün, Yahudiler’e bir halk olarak ilk mitzvaları verilir: ‘Yeni Ay’i Kutsama’ mitzvası. Hanuka mucizesinden önce, Yahudileri asimile etmek isteyen Suriyeli Yunanlıların şiddetle yasaklamaya çalıştıkları üç mitzvadan biri, Roş Hodeş mitzvasıydı. (Diğer ikisi Şabat’a bakılması ve sünnet idi, ayrıca Tora öğrenimi de yasaklanmıştı.) İsrailoğulları’nın düşmanları, Yeni Ay’ın kutsanmasının, Yahudilerin bir Tora halkı olarak yaşayabilmeleri için ne kadar önemli olduğunun bilinciydediler. Yorumcular, bu mitzva ile Tanrı’nın Yahudiler’e zaman üzerinde bir hakimiyet verdiğine dikkat çeker. O andan itibaren, festivaller ve bayramların tarihsel döngüsü, takvim, ancak ‘Yeni Ay’ ilan edildikten sonra varolabilecekti.
Şemot kitabının yorumlarını içeren Mehilta’da, Tanrı’nın Moşe’ye yeni ayı, tam doğduğu anda gösterip “Ay yeniden doğduğu zaman, bunu yeni bir ayın başlangıcı olarak kaydet” dediği yazar. Bu mitzva, iki görgü tanığı gerektirir. Bu kişiler, Bet Din’in (dini konsey) karşısında ayın, gece gökyüzünden kaybolduğu zamandan sonra, ilk olarak yeniden ortaya çıktığı, küçücük gümüş halini gördüklerine dair tanıklık ederler. Ancak ondan sonra Bet Din, yeni ayın başladığını resmi olarak ilan eder.
2)Dünyanın Ay’ı: Kelime anlamı ‘muhteşem bir ışık’ olan ve Kabala’nın ana kitabı olan Zohar’a göre, İsrailoğulları takvimlerini aya göre ayarlar, çünkü onlar dünyanın ay’ıdır. Ay, Yahudi halkını sembolize eder; çünkü ay küçülüp yokolduğu gibi, bir anda karanlıklardan çıkar ve giderek büyür. Ay, ümidi, bir geçmiş olduğu gibi, bir de gelecek olduğuna dair inancı temsil eder. Bu hareketlilik, Yahudiler üstüne gelebilecek herhangi bir negatif hükmün geçici olacağını, Yahudiler’in tarih sahnesinden zaman zaman yokolur gibi görülmelerine rağmen, bunun geçici olduğunu, Yeni Ay gibi tekrar ortaya çıkacaklarını sembolize eder.
3)İsrailoğulları ve Ay: Midraş Raba’ya göre, ay, ayın birinci gününden başlayarak ışıldamaya başlar ve on beşinci günde tam dolunay olana kadar parlaklığı artar. On beşinci günden itibaren ışığı giderek azalır, ta ki otuzuncu (bazı aylar yirmi dokuzuncu) günde tamamen görülmez olana kadar. İsrailoğulları da, Abraham’dan Şlomo’ya kadar on beş nesil boyunca yükselmeye devam eder. Şlomo zamanı, on beşinci nesil, tam dolunay olduğu, İsrailoğulları’nın en parlak olduğu dönemdir. O zamandan sonra kralların gücü azalmaya başlar. Tzidkiyahu (Zedekiya) zamanında, Kutsal Tapınağın yıkılmasıyla tamamen karanlığa gömülür. (On beş nesil: Abraham, İshak, Yaakov, Yeuda, Perets, Hetsron, Ram, Aminadav, Nahşon, Salmon, Boaz, Obed, İşay, David, Şlomo)
4) Ay gibi kendini küçültmek: Talmud’a göre, güneş ve ay yaratıldıkları zaman büyüklükleri ve parlaklıkları eşit olan iki büyük ışık kaynağıydı. Ay, ‘iki kralın aynı tacı paylaşamayacağını’ öne sürerek duruma itiraz edince, Tanrı ona “Git, kendini küçült” der. Böylece bildiğimiz ‘ay’ doğar. Fakat ay, bu duruma üzülür, doğru bir şey söylediği için neden küçülmesi gerektiğini anlayamaz. Hayal kırıklığını Tanrı’yla paylaşır. Tanrı, onun üzüntüsünü yatıştırmak için İsrailoğulları’nın, tarihleri ve yılları ona bakarak hesaplayacaklarını söyler. Ay, memnun olmaz, çünkü mevsimler de güneşe bakarak hesaplanacaktır. Bunun üzerine Tanrı, ayı sakinleştirmek için; her Roş Hodeş’te (ayın birinci günü) kurban edilecek erkek keçinin, ay’ın küçültülmesinin kefareti olacağını söyler.(Talmud, Chulin 60b) (Başka bir yoruma göre, yıldızlar da ayı yatıştırmak amacıyla yaratılmışlardı.)
“Git, kendini küçült” emri, daha derin bir bakış açısıyla, insanlığımızın özüyle yakından ilgilidir. Bu, Tanrı’nın insanlara daimi olarak verdiği bir emirdir. İnsan ruhu, ancak ‘kendini küçülterek’ ilerleyebilir. Bu da ancak tam ve samimi tevazu ile gerçekleşebilir.
5) Ayların başı: “Bu ay sizin için ayların başı olacak” (Şemot 12:2)
Nissan ayı, Tora’da ‘Ayların Başı’ olarak belirtilir, Tişri ise ‘Yılların Başı’.
1 Tişri, ‘Yılların Başı’ Roş Aşana’da, şofar çalınır, sağlıklı ve bereketli bir yıl için dua edilir.1 Tişri, Tanrı’nın dünyayı, özellikle insanı yaratmasının yıl dönümüdür. O gün, yaratıcımız ve tek kralımız olarak Tanrı’ya olan bağlılığımızı yeniler ve bizi hayat kitabına yazması için yalvarırız.
1 Tişri, insan tarihinin ilk gününü, Nissan ayı da Yahudi ‘zamanının’ doğuşunu gösterir. Adem’in yaratılışından 2448 yıl sonra, 1 Nissan tarihinde, Tanrı daha yeni yeni bir halk haline gelmiş İsrailoğulları’na ilk mitzvasını verir: ayın hareketlerine göre düzenlenen bir takvim meydana getirmek.
Nissan’ın on beşinde de Yahudi milleti Mısır’dan çıkar, Sina Dağı’na doğru olan yedi haftalık yolculuklarına başlar
6) Maya: “Yedi gün boyunca evlerinizde (kesinlikle) maya bulunmamalıdır.”(Şemot:12-19)
Tora’nın, yenmesini yasakladığı başka yiyecekler de vardır. Ancak Pesah’ta beş tahıldan oluşan ve mayalı yiyecekleri yemek, mayalı yiyeceklerden herhangi bir şekilde fayda sağlamak ve hatta mayalı herhangi bir yiyeceği mülkiyetimizde bulundurmak bile yasaktır.
Genelde, yasak bir yiyecek, kendisinden çok daha büyük miktarlarda (60 katı) ve kaşer olan maddelerle birleştiğinde, yasaklık hali geçersiz olur. Fakat maya için, bu kural geçerli değildir, mayanın en ufak bir kırıntısı bile, yiyeceği hamets-kabaran, şişen-Pesah’ta yemesi yasak olan hale getirmek için yeterlidir.
Bu yasak yiyecekler, spiritüel boyutta neyi simgeler? ‘Maya’, insan karakterinin kabaran ve şişen tarafını, kibiri sembolize eder. Birçok negatif karakter özelliği, düşük dozda ve sulandırılmış bir şekilde insana faydalı bile olabilecekken, ruhun ‘mayası, kibiri’, tamamen ortadan kaldırılmalıdır. Talmud, Tanrı’nın kibirli kişi hakkında şöyle dediğini belirtir: “Ben ve kibirli kişi, aynı dünyada var olamayız.” (Erchin 15b)
Maymonides, kişinin gurur ve kibirden tamamen uzak durması gerektiğini ve mükemmel bir alçakgönüllülük yolunu takip etmesi gerektiğini önemle vurgular.
Pesah’taki hametz gibi, kibiri tamamen terk etmeli, ondan yararlanmayı bile düşünmemeli ve onu kalbimizin en ufak aralığından ve en gizli köşesinden bile söküp atmalıyız.
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla, El Gid Para El Pratikante (Gözlem), Şemot (Gözlem), Yahudilik Ansiklopedisi (Gözlem) kitaplarından ve www.ou.org, www.chabad.org, www.torah.org, myjewishlearning.com, www.jewfaq.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
