Asara betevet orucu

Neden 10 Tevet bir oruç günü oldu?

Tarihte bu dönem, Yahudilere büyük acı ve/veya zarar veren birçok olaya sahne olmuştur.

1) MÖ 588 yılının 10 Tevet günü, Babil Kralı Nebukadnezar, Yeruşalayim’i kuşatmaya başladı. Bu kuşatma, birkaç yıl sonra, Tanrı’nın Varlığı’nı barındıran, Yahudilerin en kutsal yeri, Bet-Amikdaş’ın yıkılmasıyla son buldu. Yeruşalayim ve I.Bet-Amikdaş’ın yıkılması ve Yahudiler’in 70 yıl sürecek Babil sürgününe yollanması ile sonuçlanan acı olayların başı, 10 Tevet kuşatmasıdır.

2) MÖ 313 yılının 9 Tevet günü,  bilge Koen Ezra öldü. Aynı zamanda bir Tora yazıcısı (sofer) olan Ezra, II. Bet-Amikdaş döneminde Yahudilerin Tanrı yoluna dönmelerine yardımcı olmuş, asimilasyonu engellemiş, daha çok kişinin Şabat kurallarına uymalarını teşvik etmiş, Sina Dağı’nda verilen Sözlü Tora’nın devam ettirilebilmesi için gerekli okulların ve eğitim yollarının açılması için önayak olmuş, İsrailoğulları ve Tanrı arasındaki anlaşmayı yenilemiştir. Yahudiliğin ve Yahudilerin bugünlere kadar gelebilmesi, büyük ölçüde Ezra sayesinde olmuştur. Özel kişiliği ve yaptıklarıyla, bilgeler tarafından, “Eğer Tora, Moşe yoluyla verilmeseydi, sofer Ezra yoluyla verilebilirdi” denecek kadar yüksek bir seviyede tutulmuştur.

Ayrıca bazı Yahudi bilgelere göre, son peygamber Malahi ile Ezra, aynı kişidir. Buna göre, Ezra’nın ölümü, Mısır’dan çıkışla başlayıp Ezra’nın ölümüne kadar süren bin yıllık peygamberler döneminin sonunu simgeler.

3) MÖ 246 yılının 8 Tevet günü, Yunan-Mısır Kralı Ptolemy’nin emriyle Kutsal Kitap, birbirinden ayrı evlere yerleştirilen 70 Tora bilgini tarafından ilk defa Yunanca’ya çevrildi. Talmud’a göre, bu çeviri açığa çıktıktan sonra, “dünyaya bir süre karanlık çöktü.” Bu çeviri, Septuagint; zaman içinde İncil’in Eski Ahit kısmını oluşturmuştur. Ayrıca Kutsal Kitap’ın Yunanca’ya çevrilmesi, Yunan kültürünü Yahudi hayatına entegre etmek isteyen Helenist Yahudiler’in de işlerini kolaylaştırmıştır.

                                        

Tanah’ta Asara Betevet

Tora’da sözü geçmeyen Asara Betevet’e Tanah’ın (Tora+Neviim [Peygamberler] +Ketuvim [Kutsal Yazılar]) Peygamberler ve Krallar bölümlerinde rastlarız:

“Dördüncü, beşinci, yedinci ve onuncu ayların oruçları...” (Zeharya 8:19). 10 Tevet’ten, bir oruç günü olarak ilk defa burada bahsedilmiştir. Ayların birincisi, Yahudiler’in Mısır’dan çıktığı Nissan ayı olarak kabul edildiğinde onuncu ay, Tevet ve onuncu ayın orucu da 10 Tevet-Asara Betevet Orucu’dur.(Dördüncü ayın orucu Şiva Asar Betamuz, beşinci ayın orucu Teşa BeAv, yedinci ayın orucu Yom Kipur).

“Sürgünlüğümüzün dokuzuncu yılı, onuncu ayın onuncu günü Tanrı bana şöyle seslendi: Ey insanoğlu, bu günü, bu günün tarihini tam olarak yaz. Çünkü Babil Kralı tam bu gün Yeruşalayim’i kuşatmaya başladı” (Yehezkel 24:1)

“Hizkiya’nın krallığının dokuzuncu yılında, onuncu ayın onuncu günü, Babil Kralı Nebukadnezar bütün ordusuyla Yeruşalayim önlerine gelip ordugâh kurdu. Kentin çevresine rampa yaptılar” (II.Kralllar 25:1)

Asara Betevet Orucu

*Asara Betevet, hepimizin tutması gereken bir oruç günüdür. Hastalar, hamile ve süt veren kadınlar ve oruç tutmakta zorlanan kişiler bu orucu tutmaktan muaftır. Fakat onlar da, bu günde güzel ve keyifli yemekler yememeli, sadece vücutlarının gereksinimini karşılayacak kadar ve basit şekilde yemelidirler.

*Asara Betevet Orucu; Ester, Şiva Asar Betamuz ve Gedayla oruçları gibi alot aşahar gün doğumuyla başlar. (Bu sene 5 Ocak Perşembe sabahı - gün doğumuyla ).Dolayısıyla, önceki akşam (Bu sene çarşamba akşamı), geç saatte bile yatılsa, yatana kadar yemek yenilebilir.

*Asara Betevet, Ester, Şiva Asar Betamuz ve Gedayla oruçlarında, yemek içmek dışında başka fiziksel kısıtlama yoktur. Yıkanmak, orucu bozmayacak şekilde dişleri fırçalamak, deri ayakkabı giymek, iş yapmak serbesttir.

*Genelde bir oruç günü Şabat’a gelirse, Kutsal Şabat günü oruç tutmak yasak olduğu için, bu oruç Şabat sonrasına ertelenir. Bunun tek istisnası, Tora’ya dayanarak, Şabat gününe gelse bile tutulacak olan Yom Kipur’dur. Büyük din bilginleri-geonim’e göre, aynı şeyAsara Betevet orucu için de geçerlidir. Bu oruç, (geçen sene, 17 Aralık 2010 Cuma günü olduğu gibi) Cuma gününe rastlasa bile ertelenmez. Pasukta “Beetsem Ayom Aze- Tam Olarak Bu Günde” dediği, için, cuma gününe rastlaması durumunda, Şabat akşamı Arvit’ten çıkana kadar bu oruç tutulur.

Yahudi takviminin hesap ayarlamalarına göre, Asara Betevet hiçbir zaman Cumartesi gününe gelmez, ama gelseydi, yine tam olarak o günde tutulacaktı.

 *Asara Betevet aynı zamanda II. Dünya Savaşı’nda Nazi Soykırımı’nda hayatını kaybeden ve kurtulan yakınları da olmadığından, kendileri için Kadiş Duası’nı okuyacak kimsesi bulunmayanYahudiler için genel Kadiş söyleme günüdür.

Neden binlerce yıl önceki olaylar için bugün hâlâ oruç tutuyoruz?

Bet-Amikdaş’ın yıkılışının anısına tutulan oruçlardan bahsederken, Maimonides şu yorumu yapar:  “Bunlar, başlarına gelen felaketlerden sonra tövbe eden İsrailoğulları’nın tuttuğu oruç günleridir. Bu oruç günleri, bizlere, bu acı olaylara yol açan hem kendi, hem de atalarımızın hatalı davranışlarını hatırlatacaktır. Yanlış yollara sapmış olduğumuzun bilinci, bizlere daha iyi birer insan olma fırsatı verecektir” (Maymonides; Mişne Tora, İlhot Taaniyot, Ch 5,1)

Maymonides, atalarımızın ihlalleri ile bizim (her nesildeki) ihlallerimiz arasında ve aynı şekilde onların sıkıntıları ve bu zamandaki sıkıntılarımız arasında bir bağ kurar. Bu şekilde Bet-Amikdaş’ın yıkılışını, günümüze uyarlar. Bu başlangıç noktasından yola çıkarak, bizim, yanlış davranışlarımızdan almamız gereken dersi şöyle özetler: “Yanlış yolda olduğumuzun bilincine varmak, kişisel gelişme yolunda atacağımız çok önemli bir adımdır.”

Bu oruç günlerinde, oruç tutmanın yanında yapmamız gereken; atalarımızın hatalarını ve kendi hatalarımızı idrak ederek teşuva yapmak, pişmanlıkla Tanrı Yolu’na dönmek, ‘iyi’yi seçmek, kötü eğilimi üzerimizde etkisiz kılmak için sürekli çabalamak, kalplerimizi açmak, pişmanlık ve iyi hareketlerimizle ilahi merhamete sığınmaktır.

Bunun yanında her Yahudi’nin birbirinden sorumlu olduğunu bir an bile unutmayarak, Yahudilerarası birlik ve dayanışmanın yenilenmesi, cemaatin yaşamı ve geleceği için birbirimize ve cemaate karşı sorumluluklarımızın da bilincinde olmaktır.

Olaylar henüz müdahale edebileceğimiz seviyedeyken harekete geçmeli, kendimize düşenleri yapmalıyız. Asara Betevet’in en önemli mesajlarından biri de budur. Asara Betevet, 10 Tevet, kuşatmanın ‘başladığı’ tarihti. Olayları düzeltmek, bu aşamada mümkündü. Kuşatma, Yahudilerin uyanmaları ve davranışlarını düzeltmeleri için bir uyarı mesajıydı. Fakat o dönemde yaşayanlar, bu düzeltmeyi hak edecek davranışlarda bulunmadılar, olaylar ilerledi ve sonuçta Bet-Amikdaş yıkıldı.

Bugün de kuşatma altındayız. Birçok Yahudi, kültürel mirasının farkında bile değil, çocuklar bu konuda eğitilmiyor, asimilasyon ürkütücü boyutlara ulaşmış durumda.

Bugün, Bet-Amikdaş’ın yıkılışı anısına oruç tutarken aslında elimizden kaçan bu düzeltme fırsatının da yasını tutuyoruz.

Oruç günlerinin ‘sadece’ geçmiş olayların anısına tutulduğunu düşünürsek, çok büyük hata yapmış oluruz. Onlar, bize bu gün için gerekli olan, bizi uyandıracak alarm sinyalleridir.

Eğer bugün Yahudi probleminin özü, kültürel mirasın bilinmemesi, değerinin anlaşılmaması ise, bunun çözümü net olarak; eğitim, insanların birbirine olan sevgisinin ve Tora sevgisinin doğal olarak artmasıdır.

Önemli Not:  Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla El Gid Para El Pratikante (Gözlem), Yahudilik Ansiklopedisi (Gözlem) kitaplarından ve www.chabad.org, myjewishlearning.com, www.torahmitzion.org, www.ou.org, www.aish.com, sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler