HANUKA´nın ilk mumunu 20 Aralık salı gecesi yakıyoruz

Tanah (Tora-Peygamberler Kitapları-Yazıtlar’da yer almayan, Hanuka, daha sonraları hahamlar tarafından uygulamaya konulan neşeli bayramlardandır. Hanuka sözcüğü, İbranice ‘açılış’ anlamına gelir. Bu bayram, Suriye-Yunan Kralı Antiohus ve ordularının, Makabiler tarafından bozguna uğratılıp, II. Bet-Amikdaş’ın putperestlerden kurtarılmasını ve tekrar Tanrı hizmetine açılışını simgeler. Bet-Amikdaş putlardan ve simgelerden temizlendikten sonra, Tapınaktaki Ebedi Işık’ı yakmak için sadece bir küçük kap kutsiyeti bozulmamış yağ bulundu. Bu yağ, Menora’yı yalnızca bir gün boyunca yakmaya yetecek miktardaydı. Mucize eseri, o küçük kap yağ, tam sekiz gün boyunca yanmaya devam etti ve Koen’ler o arada yeni kutsal yağ hazırlayabildiler.

25 Kislev’den başlayarak, sekiz gece boyunca,  her gece bir kandil artırarak Hanuka kandilleri yakılır ve bu mucize tekrar yaşatılarak evler ‘ışık’la doldurulur.

 

HANUKA KANDİLLERİNİN YAKILMASI

1.Hanukiya’nın Yeri: Hanukiya evde iki yere konulabilir. Birincisi ve tercih edileni, yoldan geçen herkesin bu mucizeye şahit olabilmeleri için pencere önüne koymaktır. Diğeri ise, kapıdan içeri girerken hemen girişin soluna yerleştirmektir. Böylece kişi, kapıdan girerken, sağında Mezuza, solunda Hanukiya mitzvalarıyla çevrili olacaktır.

Hanukiya yanarken bir yerden bir yere taşınmaz. Söndükten sonra istenilen yere götürülebilir.

2.Kandillerin Dizilişi: Kandiller, Hanukiya’ya, (yakana göre) sağdan sola doğru dizilir, yakarken soldan sağa doğru yakılır.

Her gece Şamaş ve yanına kaçıncı geceyse o kadar kandil, en sağdan başlayarak sola doğru ilerleyerek dizilir.

Birinci gece (20 Aralık):Şamaş ve en sağa bir kandil yerleştirilir.

İkinci gece (21 Aralık): Şamaş ve en sağdan başlayarak iki kandil yerleştirilir.

Üçüncü gece (22 Aralık):Şamaş ve en sağdan başlayarak üç kandil yerleştirilir.

Bu şekilde her gece bir kandil artırarak, sekizinci ve son gece (27 Aralık): Şamaş ve en sağdan başlayarak sekiz kandil yerleştirilir.

3.Kandilleri Yakma Zamanı ve Süresi: Hanukiya, Şabat öncesi harici, her gün yıldızlar çıktıktan sonra, akşam yatana kadar yakılabilir. Hanukiya, en az yarım saat yanmalıdır. Kandiller veya yağ, buna göre ayarlanmalıdır. Yarım saat dolmadan önce Hanukiya sönerse, (Şabat harici),yakma işlemi tekrarlanır ama beraha söylenmez.

Cuma akşamüstü, önce Hanukiya yakılır, bir süre sonra, güneş batmadan en geç yirmi dakika önce de Şabat kandilleri yakılır. Cuma akşamüstü yakılan Hanukiya kandillerinin veya yağının, güneş battıktan sonra yarım saat daha yanacak şekilde ayarlanması gerekir.

Cumartesi, Şabat çıkışında, İstanbul adetlerine göre, önce Avdala (Şabat’ın bitişi ve yeni haftanın karşılanması) yapılır, sonra Hanukiya yakılır. Ancak (Motsae Şabat-Şabat’ın bitiminden sonra)  önce Hanukiya yakılıp sonra Avdala yapılırsa da hata değildir.

4.Kandiller Ne ile Yakılır: Hanukiya, kokusuz kandil ya da yağ ve pamuk lifleri veya parafinli fitil ile yakılabilir.

Bet-Amikdaş’daki mucize zeytinyağı ile gerçekleştiğinden, en iyisi zeytinyağı kullanmaktır. Hanukiya ışıkları için elektrik kullanılamaz.

5.Kandillerin Yakılması: Sekiz gece boyunca Hanuka kandilleri, bayram sevinci ve coşkusunu yaşatan bir tören ile yakılır:

 

Tören sırası:

* Bütün ev halkı Hanukiya’nın etrafına toplanır.

* Önce gerekli berahalar (şükür duaları, methiye ve dilekler), sırasıyla okunur:

1)-Vii Noam Ad. Eloenu

 2) Leadlik Ner Hanuka

 3)Şeasa Nisim Laavotenu

*Ve ek olarak yalnızca ilk gece, “Şeeheyanu” berahası okunur.

Soldan sağa olacak şekilde birinci kandil yakıldıktan sonra:

“Anerot Alalu” ve “Mizmor Şir Hanukat” söylenir.

Sonra diğer kandiller yakılır.

 

6.Kandillerin Gecelere Dağılımı: Şamaş-hizmetkâr kandil, bazı geleneklere göre diğer kandillerden önce yakılır ve diğer kandilleri yakmakta kullanılır. İstanbul Sefaradları, Şamaş’ı, diğer kandiller yakıldıktan sonra, en son olarak yakar.

1.Gece – 20 Aralık: İlk önce yakana göre en sağdaki kandil + Şamaş =toplam 2 kandil yakılır.

2.Gece – 21 Aralık: İlk olarak yeni kandil= yakana göre en soldaki kandil + sonra onun sağındaki kandil (1.gece yakılan kandilin yerine konulan kandil) + Şamaş = toplam 3 kandil yakılır.

*Kandiller yakılırken prensip, her gece önce yeni bir mucizenin kutlanmasıdır. Bu yüzden “önce” o geceye ait olan kandil, yeni mucizeyi kutlamak için yakılır. Daha sonra önceki gecelerin kandilleri yakılır.

3.Gece – 22 Aralık: İlk olarak yeni kandil= yakana göre en soldaki kandil + sonra onun sağındaki (2.gece yakılan kandilin yerine konulan kandil) + sonra en sağdaki kandil (1.gece yakılan kandilin yerine konulan kandil) + Şamaş = toplam 4 kandil yakılır.

4.5.6.7.8. geceler de, hep bu şekilde bir kandil arttırılarak önce yeni kandil yakarak yeni mucize kutlanır, sonra sağa doğru giderek diğer kandiller yakılır.

DİKKAT! Yanan bir Hanukiya’nın ışığından istifade edilemeyeceğinden, odada başka bir ışık açık bırakılır.

 

HANUKİYA DUALARI

 

Her gece kandilleri yakmadan:

1.Vii Noam- “Vİİ NOAM AD. ELOENU ALENU UMAASE YADENU KONENA ALENU UMAASE YADENU KONENEU - Tanrı’mızın lütfü, iyiliği üzerimizde olsun. Ve Tanrı’mız, yaptığımız işleri, yükseklerdeki uygun mekânlara yerleştirsin. Ve bu şekilde, yaptıklarımız bizim için sağlam olsun ve ayakta kalsınlar.”

2.Leadlik Ner Hanuka- “BARUH ATA AD. ELOENU MELEH AOLAM AŞER KİDEŞANU BEMİTSVOTAV VETSİVANU LEADLİK NER HANUKA - Bizleri mitzvaları ile kutsayan ve bizlere Hanuka kandillerini yakma mitzvasını veren Evrenin Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin”

3.Şeasa Nisim Laavotenu- “BARUH ATA AD. ELOENU MELEH AOLAM ŞEASA NİSİM LAAVOTENU BAYAMİM AEM BAZEMAN AZE - Atalarımıza o günlerde yılın bu vaktinde mucizeler yapan, Evrenin Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin”.

4. Şeeheyanu- (sadece İLK GECE söylenir)- “BARUH ATA AD. ELOENU MELEH AOLAM ŞEEHEYANU VEKİYEMANU VEİGİANU LAZEMAN AZE - Bizi yaşatan, ayakta tutan ve yılın bu vaktine eriştiren Evren’in Efendisi, Tanrı’mız, Sen mübareksin”

 

Her gece kandilleri yaktıktan sonra:

1.Anerot Alalu- “ANEROT ALALU ANU MADLİKİN AL ANİSİM, VEAL APURKAN, VEAL AGEVUROT, VEAL ATEŞUOT, VEAL ANİFLAOT, VEAL ANEHAMOT, ŞEASİTA LAAVOTENU BAYAMİM AEM BAZEMAN AZE AL YEDE KOANEHA AKEDOŞİM VEHOL ŞEMONAT YEME HANUKA, ANEROT ALELU KODEŞ EN, VEEN LANU REŞUT LEİŞTAMEŞ BAEN, ELLA LİROTAN BİLVAD, KEDE LEODOT LİŞMEHA AL NİSEHA VEAL YEŞUOTEHA VEAL NİFLEOTEHA - Bizler bu kandilleri, eski günlerde bu dönemde atalarımızın hatırına kutsal Koen’lerinin aracılığıyla gerçekleştirdiğin yaptığın mucizeler için, kurtuluşu sağladığın için, kahramanlıkların için,  (onları) kurtardığın için, gerçekleştirdiğin harikalar için,(onları)  teselli ettiğin için yakıyoruz. Bu kandiller,Hanuka’nın sekiz günü boyunca kutsaldır. Onları kullanmaya hakkımız yok, onlara sadece bakabiliriz. Gerçekleştirdiğin mucizeler, olağanüstü olaylar ve (halkını) kurtardığın için Ad’ına teşekkürlerimizi sunmak üzere.”

 

2.Mizmor Şir Hanukat- “MİZMOR ŞİR HANUKAT ABAYİT LEDAVİD. AROMİMHA AD. Kİ DİLİTANİ, VELO SİMAHTA OYEVAY Lİ AD. ELOAY, ŞİVATİ ELEHA VATİRPAENİ: AD. EELİTA MİN ŞEOL NAFŞİ, HİYİTANİ MİYAREDİ VOR: ZAMERU L’AD. HASİDAV, VEODU LEZEHER KODŞO: Kİ REGA BEAPO HAYİM BİRTSONO, BAEREV YALİN BEHİ, VELABOKER RİNA: VAANİ AMARTİ BEŞALVİ, BAL EMOT LEOLAM: AD. BİRTSONEHA EEMADTA LEARERİ OZ, İSTARTA PANEHA AYİTİ NİVAL: ELEHA AD. EKRA, VEEL AD. ETHANAN: MA BETSA BEDAMİ, BERİDTİ EL ŞAHAT AYODEHA AFAR AYAGİD AMİTEHA: ŞEMA AD. VEHONENİ, AD. EYE OZER Lİ: AFAHTA MİSPEDİ LEMAHOL Lİ, PİTAHTA SAKİ VATEAZERENİ SİMHA: LEMAAN YEZAMERHA HAVOD VELO YİDOM, AD. ELOAY LEOLAM ODEKA - Kutsal Tapınak Bet-Amikdaş’ın hizmete açılışı için David’in kompoze ettiği bir mezmur: Seni yüceltmek istiyorum, Tanrı’m çünkü beni kuyunun dibinden çekip kurtardın ve düşmanlarımın sevinmesine izin vermedin.

Tanrı’m Sana seslendim ve beni iyileştirdin.

Tanrı’m, beni boşluktan kurtardın. Beni hayata döndürdün ve uçuruma düşmeme izin vermedin.

Tanrı’ya şarkı söyleyin (siz) O’na bağlı olanlar ve O’nun kutsal İsmi’ne teşekkürlerinizi sunun, çünkü öfkesi yalnızca bir an sürer, ama iyiliği tüm bir yaşam boyunca devam eder. Akşam ağlayarak uyuyakalsam (bile) sabah sevinçle kalkarım. Ben ki rahatımın asla bozulmayacağını sanırdım. Tanrı (yalnızca) Senin sayende dağımdan bir kale oluştu. Yüzünü benden sakladığında paniğe kapıldım. Sana sesleniyorum Tanrı’m; Sana yalvarıyorum Efendim. Kanımın dökülmesinden ne kazanacaksın? Uçuruma düşmemden (ne kazanacaksın)? Toz Sana teşekkür edebilecek mi, gerçekliğini duyurabilecek mi? Tanrı’m dinle (beni) ve bana acı. Tanrı’m bana yardım et. Yasımı bir sevinç dansına dönüştürdün, çulumu çıkarttın ve beni sevinçle kuşattın, ruhum Sana şarkı söylesin ve asla susmasın diye. Tanrı’m Sana sonsuza dek teşekkür edeceğim.”

 

Önemli Not:  Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla El Gid Para El Pratikante (Gözlem), Yahudilik Ansiklopedisi (Gözlem, Sidur kol Yaakov (Gözlem)kitaplarından, “Haftanın Peraşası grubunun 5768/2007 Hanuka Özel kitapçığından ve www.chabad.org, http://judaism.about.com, www.jewfaq.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.  Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.