Tanrının affını getiren pişmanlık duaları: SELİHOT

Herkesin yargılanacağı ve gelecek sene için yazgısının belirleneceği Ulu Günler-Yamim Noraim yaklaştıkça kişi, kendi içine dönmeye, hatalarını gözden geçirmeye ve Tanrı’dan af dilemeye hız verir. Elul ayına girildikten sonra, işlenilen günahlar yüzünden pişmanlık belirtilen ve bağışlanmak için Tanrı’ya yalvarılan Selihot dualarına başlanır.

Nazlı DOENYAS Kavram
18 Ağustos 2010 Çarşamba

Selihot,  Mişna’da (Sözlü Tora) sözü geçen, pişmanlık belirten af dileme dualarıdır.Dokuzuncu yüzyıla ait olan ve mistik anlamda Midraşik açıklamaları içeren Eliyahu Zuta, David Peygamber’in, Kutsal Tapınak’ın yıkılacağını anladığı zaman yerine getirdiği özel bir dua töreninden bahseder. David Peygamber Tanrı’ya, halkının günahları için nasıl affedileceğini sorduğunda, Selihot’u sesli olarak okumalarını, ondan sonra affedilecekleri cevabını alır. Tanrı, Peygambere ayrıca, bu pişmanlık duasının, Tanrı’nın on üç özelliğinin tekrarını içermesi gerektiğini de anlatır.

Selihot’un ana hattını, Tanrı’nın on üç özelliğinin defalarca tekrar edilmesi oluşturur. Bunun yanında, Viduy (itiraf) kısmında, toplumun olası müşterek günahları itiraf edilir ve af için yalvarılır. Burada dikkat çeken kısım, itirafın, ‘ben’ değil, ‘biz’ olarak yapılmasıdır. “Suçluyuz, aldattık, hırsızlık yaptık, haksızlık ettik...” Çünkü Yahudi kanunları Alaha’ya göre, bütün Yahudiler birbirinden sorumludur. Her bir Yahudi’nin hareketi, kelebek etkisi misali bütün Yahudileri ve nihayetinde bütün insanlığı etkiler.

Yine bir diğer kısımda, işlenen günahların, Avraam, Yitshak, Yaakov, Moşe, Aaron, Yosef, David ve Şlomo Peygamber’lerin hatırına affedilmesi için dua edilir.

Başka bir kısımda da, Tanrı’nın, nesiller boyu sevgili kullarının dualarına cevap verdiği gibi, bugün de cevap vermesi için yalvarılır. “Moriya Dağı’nda atamız Avraam’a cevap veren, Sunak’ın üzerinde Yitshak’a cevap veren, Bet El’de Yaakov’a cevap veren… Her kuşakta dürüstlere, sana bağlı olanlara ve sana güvenenlere cevap veren Tanrı, bize cevap ver.”

TANRI’NIN ON ÜÇ ÖZELLİĞİ

 “Ad., Ad., El rahum vehanun, ereh apayim verav hesed veemet, notser hesed laalafim, nose avon vafeşa, vehataa venake”

1. AD: Tanrı’nın adı, burada merhamet ifade ediyor. Tanrı, insanoğlunun günah işlemeye eğilimi olduğunu bilir, ona rağmen daha günah işlemeden bile ona merhamet gösterir.

2. AD: Tanrı, insanoğlu günah ile yoldan çıktıktan sonra da merhamet gösterir.

3. EL: Burada Tanrı’nın adı, gücünü simgeler. Tanrı’nın merhameti bazen kendi isminin yüceliğini bile aşar.

4. RAHUM: Bağışlayıcı Tanrı, suçlunun cezasını hafifletir.

5. VEHANUN: Hak etmeyene karşı bile nazik, lütufkar ve bağışlayıcı.

6. EREH APAYİM: Öfkesini geciktiren, bu şekilde günah işleyen kişiye, çok geç olmadan hareketini tekrar gözden geçirme fırsatı verir.

7. VERAV HESED: Kişisel meziyetlere sahip olmayanlara karşı bile iyilikte cömert.

8. VEEMET: Ve Gerçek: Tanrı hiçbir zaman sözünden dönmez.

9.  NOTSER HESED LAALAFİM: İyiliklerini binlerce kuşak için devam ettirir. Dürüst kişilerin iyi davranışlarının ödülünü, çocuklarına, torunlarına aktarır.

10. NOSE AVON: Günahları affeder. Tanrı, bile bile günah işleyenleri bile, pişman oldukları takdirde affeder.

11. VAFEŞA: Bilinçli olarak işlenen günahları affeder. Tanrı’yı kasıtlı olarak kızdıran kişilere bile tövbe etme şansı verir.

12. VEHATAA: Dikkatsizlik veya ilgisizlik yüzünden yapılan günahları bağışlar.

13. VENAKE: Temize çıkarır. Tanrı, pişman olup tövbe edenleri temize çıkarır.

Tanrı, Moşe Peygamber’in önünden geçti ve ilan etti: “Aşem, Aşem, Tanrı, merhametli, lütufkâr, öfkesini geciktiren, iyilikte cömert, gerçek, iyilikleri bin nesil için hatırda tutar, bile bile, kasıtlı işlenen günahları ve dikkatsizlikle işlenen günahları affeder, temizler.”

Babil Talmud’unun, Roşaşana bölümü 17.sayfanın ikinci kısmında, Tanrı’nın bir dua lideri gibi Tallit (iki kenarı püsküllü dua şalı) takarak, Moşe Peygamber’e: “Yahudiler günah işledikleri zaman, benim huzurumda bu duaları dile getirsinler. Ben onları affedeceğim,” dediğini yazar. Tanrı’nın on üç özelliğine bağlı olan bir anlaşmadır bu.

SİHİRLİ FORMÜL

İsrailoğulları günah işleyip, sonra Tanrı’nın on üç özelliğini sayıp hemen affedilecekler mi? Böyle sihirli bir formül olabilir mi? Midraş (Moşe’den itibaren dilden dile aktarılan Tora’nın satırarası yorumları)’ın Eliyahu Rabbah 24 kısmında der ki; “Benim huzurumda aslında benim özelliklerime uygun olmak” demektir. Tanrı’nın, bağışlayıcı, merhametli, lütufkâr, cömert olduğu gibi, kişi de yaşamı boyunca aynen bu şekilde davranmaya çalışmalıdır. Kişi, Tanrı’nın on üç özelliğini içselleştirip, O’na benzemeye gayret ettiği zaman, Tanrı da kulunun günahlarını affedecektir. Rabiler’in yorumlarını içeren Gemara’da(Masechet Sotah 8b) kısmı der ki, kişi etrafındakilere nasıl davranıyorsa, Tanrı da ona aynı şekilde davranacaktır.

Aynı şekilde (Teillim- 121:5 .Mezmur) “Tanrı senin gölgendir” der. Nasıl ki insanın gölgesi, her hareketini aynen yansıtırsa, Tanrı da kişinin davranışlarına göre, tamamen aynı şekilde cevap verir. Kişi, ne ölçüde yüce gönüllü ve şahsına karşı yapılan kötü davranışları bağışlamaya ne kadar istekli olursa, Tanrı da bu kişinin yanlış davranışlarını aynı şekilde bağışlayıp yüce gönüllülük gösterecektir.

TANRI İLE YAN YANA DURMAK

“İşte! dedi Tanrı. Yanımda bir yer var. Kayalığın üzerinde durabileceksin” (II. Kitap-Şemot 33:21). Büyük Yahudi rabilerinden Rabi Yohanan Ben Zakay’ın yorumuna göre, on üç Tanrısal özellik, sihirli bir formül değil, bağışlayıcılğa ve merhamete götüren, benzersiz bir ilişkinin oluşması için gerekli ortamı sağlayan güçlü araçlardır. Kişi kendini bu tarz bir ilişkiyi hak edecek düzeye getirdiği zaman, Tanrı’nın yanında durma ayrıcalığını da kazanır. Nasıl?

“Kendine baştakiler gibi iki taş levha yont. Bu levhaların üzerine, kırmış olduğun ilk levhalarda olan sözleri yazacağım” (Şemot-34:1). Tanrı, bu şekilde seslenirken, Moşe Peygamber’e, “İlk adımı at, sen sorumluluğu üstlen, sonra Ben senin yanında olacağım.” mesajını vermiştir. İlk On Emir tabletleri, mucizevi şekilde, hazır olarak göklerden Moşe Peygamber’e verilmişti. İkinci tabletler ise, hata yapmaya eğilimli insanoğlunun emeği ve ilahi yardımın birleşmesiyle meydana gelmiş ve zamana karşı dayanmış, daim olmuştu. Bunun ötesinde, ikinci tabletler, her zaman ikinci bir şansın varolduğunun göstergesi olmuştur. Selihot’un ana karakteri olan af, gerçekten de vardır. Yeni bir başlangıç, yeni bir farkındalık, yeni bir ‘kendi’ olmak, her zaman mümkündür. Tek yapılması gereken, kişinin içinde Tanrı’ya ufak bir yer açmasıdır. Saygıdeğer hahamlarımız, Tanrı’nın İsrailoğullarına şöyle seslendiğinden bahseder.

“Pithu li kehoto şel mahat... Bana bir iğne deliği kadar yer aç, ben onu içinden arabaların geçeceği kadar genişleteyim”.

Her kişinin yargılanacağı ve yeni yıl için yazgısının karar verileceği ulu günler, Roş Aşana ve Kipur öncesi, kişinin tek yapması gereken, Tanrı’nın yanında durmak için, ufak bir çaba göstermesidir. Kalanı için gereken yardım, Tanrı’dan gelecektir.

KISACA SELİHOT

1. Selihot, ‘af’, ‘bağışlayıcılık’ veya ‘yalvarma’ anlamına gelen ‘Seliha’ kelimesinin çoğul halidir.

2. Sefaradlar pişmanlık duaları olan Selihot’a, Elul ayının başından başlar ve Yom Kipur’a kadar devam ederler. Bu 40 gün,  Moşe Peygamber’in Sina Dağı’nda ikinci On EmirTabletlerinin yazılması için kaldığı 40 günü sembolize eder.

3. Aşkenazlar, Selihot’a Roş Aşana’dan önceki Şabat’ın bitiminde başlar. Ancak Roş Aşana haftanın başına denk geliyorsa, bir hafta önceki Şabat’ın bitiminde başlanır.

4. Selihot duaları sırasında, işlenen günahlar ve dinin gereklerinin yeterince yerine getirilmemesinden dolayı derin pişmanlık ifade edilir ve Tanrı’nın bağışlaması için yalvarılır.

5. Tanrı’nın Tora’da belirtilen 13 özelliğinin yüksek sesle defalarca tekrar edilmesi Selihot dualarının esasını oluşturur.

6. Selihot duaları, gecenin son bölümünde, gün henüz ağarmadan yapılır. Çünkü Yahudi mistisizmine göre, Tanrı’nın varlığının ve yakınlığının en yoğun olduğu anlar, şafaktan önceki zamandır.

7. Selihot dualarını sinagogda yapmak önemlidir, çünkü duanın birçok önemli kısmının söylenmesi için Minyan (On üç yaşını doldurmuş 10 Yahudi erkek) gerekmektedir.

8. Selihot sırasında sağlık elverdiği sürece ayakta durulur. Ayakta durulamıyorsa, en azından El Meleh ve Vayaavor söylendiğinde ayağa kalkılır.

9. Selihot’a başlamadan, sabah uyanır uyanmaz okunan Mode Ani ve Birkot Aşahar’ın sonuna kadar okunmuş olmalıdır.

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amaçlıdır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Dualar ve Özel Günler hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.