No vos olvidesh de mozotros i ke lo eskrivash a la istoria

Dora NİYEGO Judeo-Espanyol
29 Nisan 2009 Çarşamba

Este anyo, el Diya de la Memoria del Holokosto kayo el 21 de Avril. La tema de este anyo fue: ‘Nunka mas! Lo ke azemoz matteria (Never again! What we do matters).

El Prezidente de los Estados Unidos ekspliko esta tema kon estos biervos: ‘Komo mos puedemos asigurarmos ke ‘Nunka Mas’ no va ser ke solo un slogan vaziyo? Kada uno de mozotros devemos de repetar muestra desizion de aktuar (harekete geçmek) kontra las indjustisias.  Kale ke kontinuemos a dar testimonio del Holokosto. Oy i kada diya, tenemos la obligasion de gerreyar kon los ke estan inyegando el Holokosto, i kon los ke estan ensistiendo ke el Holokosto no egzistio.  Kale azer todo posivle para impedir (mani olmak) los aktos feyos komo los ke afitaron en Ruanda i Darfur’.

La seremoniya del Diya de la Memoria del Holokosto no fue solo una seremoniya komemorativa. Munchos oratores avlaron sovre lo ke se deve de azer en el futuro.

‘Onorar las viktimas no deve de ser el solo objekto de la memoria. Esta memoria deve de ayudarmos a formar un mijor futuro’ disho el Ambasador de İsrael, Sallai Meridor. ‘Komo lo savemos todos, oy, un governo esta menasando el puevlo djudyo. Devemos de opozarmos antes ke seyga muy tadre’. Este mesajen del Ambasador esta muy klaro. El kere dizir ke, el mundo deve de aretar İran antes ke empleyen una armo nuklear’.

Joel Geiderman, el Segundo Prezidente del Muzeo Komemorativo del Holokosto de los Estados Unidos, en su lektura, izo una komparezon entre los Nazis i el governo en Tehran: ‘Un governo tiene entision de efasar una nasion de la mappa. La istoria mos ambezo ke las demokrasias ke permeten estos horrores son komplises (suc ortagi) de estos aktos. Al nombre de las viktimas, esto yamando los dirijatores i el mundo entero a garantizar ke nunka mas dingun pais no va tener el koraje de azer una menasa (tehdit) asemejante, i ke este governo no ayegen a realizar su butto.

Elie Wiesel, el Premio Nobel, remersio Obama por su desizion de retirarse de los Estados Unidos por kavzo de la menasa (tehdit) del Prezidente de İran kontra İsrael, en la segunda Konferansia de  Durban: ‘Vos remersio Prezidente, por vuestra desizion de boykotar esta reunion’ disho Wiesel’. Kon estos biervos, los oyentes se alevantaron en pies para aplodisar a Oboma.  El sorvivente del Holokosto, Eie Wiesel kontinuo kon estos biervos: ‘El mundo puediya azer mas muncho para impedir el Holkosto. Washington, Londra, Suiza, todos ya saviyan lo ke esta afitando’.

Esperamos ke la memoria del Holokosto va dar una de las mas grandes lisyones al mundo sovre la responsabilidad de kada persona. Kada uno de mozotros devemos de azer muestro posivle kontra todo modo de atrosidades.

El Holokosto no era inevitable (engellenemez). El mundo fueron komplises de los kriminales. Seya por indiferensia, seya por prejudizmo o antisemitizmo, seya por motivos de profesion, todos fueron orientados por los asasinos. Munchos de eyos teniyan la oportunidad de pueder trokar el rezultado. Ma malorozamente, vizinos, amigos, medikos, djuezos (hakim), empresarios, ombres de relijion, edukatores, politikos, i mezmos governos desidaron de no aktuar para intervenir (mudahale etmek) al rezultado. Mezmo munchos ayudaron para ke estos krimes se realizen.

La memoria del Holokosto mos esta ayudando a refleksionar sovre esto todo. El mundo puediya salvar estos dodje milliones . Las palavras dalkavo de munchas viktimas fue: ‘Siempre akodravos de mozotros i eskrivoldo a la istoria’. Los sorviventes les aprometieron ke nunka mas el mundo no va estar en silensio, i no va mirar solo denfrente.

El Holokosto mos ambeza la frajilidad de la demokrasia, el menester de la enformasion i de la edukasion del Holokosto, i de la prezervasion de los ideales demokratikos. Los puevlos djustos i forsudos tienen la responsabilidad de aktuar kontra todo modo de indjustisia.