Teşa Be-Av

Her yıl Av ayının dokuzuncu günü yani “Teşa Be-Av” Yahudi ulusu için tarih boyunca acı, sıkıntı ve felaketlerin yaşandığı bir gün olarak kabul edilir. Teşa Be-Av günü tüm Yahudi ulusu oruç tutarak, kötülük ve musibetlerin yok olması dileği ile sinagoglarda tüm gün boyunca ibadet ederler

Sara YANAROCAK Kavram
6 Ağustos 2008 Çarşamba

Yahudilikte her ne kadar kendi kendini cezalandırarak Tanrı’ya kendini affettirme metodu olmasa da, Yahudi takviminde yer alan bazı günler özellikler içermektedir. Yaşanan toplumsal trajedilerin aynı tarihlerde tekrar yinelenmemesi  amacıyla oruç tutulur ve Tanrı’dan mağfiret dilenir.

Bu trajik günlerin en önemlisi ve dikkat çekeni Av ayının 9’una gelen gündür. Teşa Be Av gününün aksilikleri adeta bir paratoner gibi hep aynı günde üzerinde çekmesi, gerçekten ilginç bir tesadüften öte daha farklı nedenlerden olsa gerektir.

 

Felaketler Serisi

Talmud kitabına göre birçok facia hep Teşa Be Av gününde yaşanmıştır. Bu meşum günde Yahudiler topraklarından sürülüp kırk yıl boyunca yabancı topraklarda sürgün yaşamaya mahkum edildiler.

M.Ö. 586 yılında Birinci Bet ha Mikdaş Babil Kralı Nabukadnezar tarafından 9 Av günü yok edilmiştir.

Yine M.S. 70 yılının 9 Av günü ikinci Bet-Ha Mikdaş bu kez Roma İmparatoru Titus tarafından paramparça edilip yokluğa karıştırılmıştır.

Başka bir 9 Av tarihinde M.S. 135’te Yahudilerin son direnme kalesi Betar düşmüş, komutan Bar Kohba ve savaşçıları kıyıma uğratılmıştır.

Ortaçağ’da 1290 yılında İngiliz Kralı 1. Kral Edward çıkardığı bir fermanla Yahudilerin tümünü Britanya topraklarının dışına sürmüş, Yahudiler ancak 17. yüzyıldan itibaren tekrar İngiltere’ye girme iznini alabilmişlerdir.

9 Av 1492 tarihinde, yaklaşık 150.000 kadar Yahudi, yüzyıllar boyunca barış ve huzur içinde yaşadıkları İspanya topraklarından, zalim kral Ferdinand ve Kraliçe İsabella tarafından kovulmuşlar, dünyanın dört bir yanına saçılmak zorunda bırakılmışlardır.

 

Anımsamak için yas tutmalıyız

İki Bet - ha Mikdaş’ın yok edilmesini anımsamak ve anımsatmak için, din bilginleri Teşa Be Av (9 Av) gününü yas ve oruç tutma günü olarak kabul edip, topluma bunun bir gelenek haline getirilmesini buyurmuşlardır.  Teşa Be Av gecesi ve onu takip eden ertesi gün Yirmeyahu kitabından tövbekarlığa davet edici bölümler okunur. Yas için kandiller veya mumlar yakılır.  Sabah tefilla duasında erkekler tallet ve tefillin takmazlar. Böylece yaslarının ne denli acı ve derin olduğunu ifade etmeye çalışırlar.

Akşamüstü yapılan Minha duasında tefillin ve talletlerini takarlar. Sinagoglarda ayakkabılar çıkartılır, çok sofu olan Yahudiler yerlere otururlar veyahut sandalyelerini ters çevirerek rahatsız bir biçimde otururlar.

İlk pişmanlık dualarından biri “Ekkah” duasıdır. Bu ilahiyi son derece kederli bir biçimde ve hüzünlü bir müzik ritmi ile söylerler. Dualar bittikten sonra ünlü din şairi Yehuda Halevi’nin şiirleri okunur. Bu şiirlerin sözleri Siyon’un yeniden yapılanması, esenliğe kavuşması ve Yahudilerin kuşaktan kuşağa giderek daha mutlu olması ve barışa kavuşması umutlarını içermektedir.

 

Umutla biten birgün

Teşa Be Av’ı takip eden ilk cumartesi gününe “Şabat Nahamu” adı verilir. Bu günde Yeşayahu kitabının 40. bölümü okunur.  Bu bölüm umut ve huzur dileklerini kapsayan bir duayı içerir.

“Tanrınız diyor: Teselli edin, kavmimi teselli edin. Yeruşalayim’in yüreğine söyleyin; savaş zamanı doldu, fesadı bağışlandı, bütün suçları için Rabbin elinden iki kat karşılık aldı, diye onun çağırın. (40:1-2)

“Siyon’a müjde getiren, yüksek dağa çık; Yeruşalayim’e müjde getiren sesini kuvvetle yükselt; yükselt, korkma; Yehuda şehirlerine de: İşte Tanrınız! İşte Rab Ad. yiğit gibi gelecek ve kendisi için pazusu saltanat sürecek, işte ücreti kendisi ile beraberdir ve mükafatı kendi önündedir. Sürüsünü çoban gibi güdecek, kolu ile kuzuları toplayacak ve bağrında taşıyacak ve emzikli olanları yavaş güdecek.” (40:9-11)

Yom Kipur ve Teşa Be Av oruç günleri akşamüstü güneş batarken başlar ve ertesi akşam üstü güneş batana değin devam eder. Diğer tüm oruç günleri bu biçimde uygulanmaz. Onlar normal akşam yemeğinden sonra başlayıp, ertesi gün akşam üzeri sona ererler. Purim orucu da bunlara dahildir.

Yine bu oruçlardan bir diğeri olan 17 Tamuz (Şiva Aşar be Tamuz)dur. Bu tarihte Kudüs’ün şehir surları yıkılmış ve M.S. 70 yılındaki ikinci Bet- Hamikdaş’ın yıkılma süreci başlatılmıştır. Din kitaplarına göre yine 17 Tamuz tarihinde birinci 10 Emir tabletleri Moşe Rabenu tarafından kırılmıştır. 17 Tamuz orucu ile başlayan ve 9 Av gününe kadarki süreç bir hüzün ve yas dönemini oluşturur.

Bu yıl Teşa Be Av 7 Ağustos Perşembe gününe gelmektedir.  Tanrı tüm dünyaya ve ulusumuza esenlik ve barış getirsin.