Hanuka´da Öncelikler

Sekiz günlük Hanuka Bayramı’nda en az bir kez Şabat ve Hanuka kesişir. Talmud şöyle bir soru ortaya atar: Cuma günü bir kişinin hem Şabat hem de Hanuka için yetecek kadar yağ/mumu yoksa sadece ya Şabat ya da Hanuka mumlarını yakabilecekse, öncelik hangisindedir?

Nazlı DOENYAS Kavram
28 Aralık 2016 Çarşamba

Talmud der ki, öncelik Şabat’tadır, çünkü Şabat mumları -Şalom Bayit-Ailedeki huzuru ve barışı simgeler. Hanuka mumları (o zamanlar dışarıda kapının önünde yakılırdı) yağ mucizesini ilan ederler, ama Şabat mumları eve ışık getirir ve bu şekilde Şabat yemeği huzur, barış ve keyif içinde yenilir.

Tanrı’nın Eli

Hanuka mumları/yağı, yıldızlar çıktıktan sonra en az 30 dakika daha yanacak şekilde ayarlanır. Eğer bu zamandan önce mumlar sönerse, bunları tekrar yakmak yerinde olur (berahasız olarak) . Ama sönen mumları yeniden yakma yükümlülüğü yoktur, ilk yakıldığı zaman mitsva yerine getirilmiş olur. Bu, “ yakmak, mitsvayı yerine getirir” prensibinin uygulanmasıdır. Bu prensip, Yahudiliğin genelde hayatı nasıl gördüğü ile ilgilidir. Bizim sorumluluğumuz, kararlarımızı almak ve bunları yerine getirmek için harekete geçmektir; eğer sonuçta parlak başarı hayallerimiz suya düşerse bu, başarısız olduğumuz anlamına gelmez. Bizim görevimiz karar vermek ve harekete geçmektir. Bir şeyin başarıya ulaşıp ulaşmaması Tanrı’nın Eli’ndedir.

Yahudiliğin hayat anlayışı

Spiritüel konularda, kutsallığı arttırma- ma’alin b’keduşa- prensibi geçerlidir. Bunun örneği, her gece bir tane arttırılarak yakılan Hanuka mumları/kandilleridir. İlk akşam bir mum, ikinci akşam iki mum ve bu şekilde devam edilir ve bayramın son gecesi sekiz mum yakılır. Hanuka’da bu, bir gün yetecek kadar yağın sekiz gün boyunca yanmaya devam ederek mucizenin artmasını simgeler. Genel olarak ise Yahudiliğin hayat anlayışını ifade eder: her gün, her an Tanrı’nın bizim için yaptığı/yapmaya devam ettiği mucizelerin daha fazla farkında olmak, bunlar için Tanrı’ya daha sık teşekkür etmek, fiziksellikten kopmadan fiziksel dünya ile spiritüel dünyayı birleştirmek, Cennetin Işığı’nı bu dünyaya getirmeye çalışmak.

Büyük ve küçük

Hanuka’da Allel ve Hoda’ah vardır. Allel, Tanrı’ya, Yahudi halkı için yaptığı mucizeler için melodik şekilde söylenen övgülerdir. Hoda’ah ise, Tanrı’nın bizim için sürekli yaptığı büyük iyilikleri hak etmediğimizin bilincinde olmaktır. Her Yahudi, hayatı boyunca bu ikili farkındalık üzerine derinlemesine düşünür: bir yanda Tanrı’nın Büyüklüğü, diğer yanda O’nun yarattıklarının küçüklüğü. (Sefat Emet)

Ruhun alevleri

İbranice nefeş-ruh kelimesinin her harfi kandilin bir bölümünü simgeler: Ner-alev, P’tila-fitil, Şemen-yağ. Hanuka ışıklarının içindeki benzersiz sevgi ve güç, tüm Yahudilerin içinde var olan kıvılcımları, belki de yılın herhangi bir döneminde olduğundan daha fazla harekete geçirir ve Yahudi ruhu, kimliği ile temasa geçmesini sağlayarak aleve dönüştürebilir.

Hanuka mumlarındaki sır

Hanuka mumlarının ışıklarına bakınca insanın içi tatlı tatlı ısınır, kalbi gülümser.

Bnei Yissachar’a göre, Hanuka’nın içinde bulunduğu Kislev ayı, içinde ohr haganuz-gizlenmiş ışığın- sırrını barındırır. Bunun ipucu, Kislev kelimesinde görülür: keis-gizlenen ve lamed vav-36. Yaratılışın ilk üç günü, Tanrı bu Işığı gelecek dünyada tsadikler için saklamadan önce 36 saat boyunca açığa çıkarır. Hanuka süresince yaktığımız 36 ışık, yaratılış sırasında 36 saat boyunca ışıldayan ohr haganuz’u simgeler. İşte bu özel Işık sayesinde bir gün yetecek kadar olan ufacık bir kap yağ sekiz gün boyunca yanmaya devam eder. Yine bu mucizevi Işık sayesinde, Bet Amikdaş’taki Ner Tamid-Ebedi Işık sürekli olarak yanar. Her yıl Hanuka mumlarını yaktığımızda bu mucizevi Işık ile bağlantı kurabilir ve hayatı, dünyayı daha güzel bir hale getirmek için ondan aldığımız ışığı tüm sene boyunca etrafımıza yansıtabiliriz.

Hanuka dualarında Hanuka mumlarının kutsallığı net olarak belirtilir: “Bu mumlar, Hanuka’nın sekiz günü boyunca kutsaldır. Onları kullanmaya hakkımız yok, onlara sadece bakabiliriz.” Hanuka mumlarının ışığına bakarak sadece Hanuka mucizelerini değil, bu vesile ile Tanrı’nın bizler için sürekli gerçekleştirdiği mucizeleri görmeye çalışır, takdir ve şükran duyguları ile dolarız. Sekiz gece boyunca Hanuka mucizelerinden yola çıkarak hayatımızda her an gerçekleşen günlük mucizeler üzerine düşünür, yoğunlaşır, idrak ederiz. Işıl ışıl yanan mumlara baktığımız zaman, bir Yahudi olarak; Yahudi hayatına ve Yahudi köklerimize kalpten bağlılığımızı, etrafımızı güzelleştirmede ve dünyaya ışığı getirmedeki rolümüzü, nerede olduğumuzu düşünürüz. Hanuka’da püskürtülen Yunanlıların zaferinde büyük rol oynayan Yeudit gibi, Hanuka mumlarının alevlerini seyreden Yahudi kadınları da kendi içlerindeki alevi ve kendileri gibi Yahudi kadınları sayesinde asırlar boyunca ayakta duran Yahudi halkının alevinin gücünü hisseder.

Hanuka ışıklarının içinde gizli olan ve bizim onları görmemizi ve üzerine düşünmemizi bekleyen kıvılcımlardan bazıları: Ebedi Işık, Tanrı’nın bizim için her an gerçekleştirdiği ve doğal olarak adlandırıp çok üzerinde durmadığımız mucizelerin farkındalığı, Hanuka olaylarının zamanı ile bugün arasındaki benzerliklerin düşünülmesi, bizim bir Yahudi olarak Tanrı ile kendimiz ile, ailemiz ile, kardeşlerimiz ile, dünya ile ilişkimizde nerede olduğumuz, neler yapabileceğimiz, bizi nelerin durdurduğu üzerine yoğunlaşılmamız, Tanrı’dan üzerimize sürekli akan iyilikleri ne şekilde etrafımıza yansıttığımız öğrendiklerimizi ve idrak ettiklerimizi etrafımızla ne şekilde ve ne kadar paylaştığımız. Bu sevgi ve mutluluk mumlarının anlatmak istediklerinin bize, içimize ve tüm dünyaya yayılıp Işık getirebilmesi için, mumları sadece yakmakla kalmayalım, bize iletmek istediklerini görmeye, anlamaya, içselleştirmeye çalışalım ve üzerinde düşünerek hakkını verelim.

 

Önemli Not:  Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla; Chanukah: 8 Nights of Light, 8 Gifts for the Soul, Inside Time, The Book of Our Heritage; GÖZLEM’den – El Gid Para El Pratikante, Yahudilik Ansiklopedisi, Sidur kol Yaakov, Teilim/Zebur kitaplarından ve www.aish.com; www.morashasyllabus.com; www.ou.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.  Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

 

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.