Roş Aşana Gelenekleri

Yeni Ay İlanının Yapılmaması

Her Roş Hodeş’ten önceki Şabat sabah duasında yapılan Yeni Ay İlanı duası-Birkat Ahodeş yapılmaz. Bunun sebebi, bir yoruma göre, ‘şeytanı şaşırtmak’tır. Yargı günü gelirken şeytan büyük bir keyifle Tanrı’ya insanların işledikleri günahları iletecek ve cezalandırılmalarını isteyecektir. Onun bunu hangi gün yapacağını şaşırması için, Roş Aşana’dan önceki Şabat (bu yıl 1 Ekim Cumartesi), Birkat Ahodeş yapılmaz.

 

Bayramlarda Söylenen Allel’in Söylenmemesi

Allel duası, Roş Aşana, Yom Kipur ve Purim harici, bütün Yahudi bayramlarında neşeyle söylenen bir methiyedir. Talmud’a göre melekler Tanrı’ya, neden Tanrı’nın çocuklarının Roş Aşana ve Yom Kipur’da Allel söylemediklerini sorar. Tanrı da meleklerine şöyle cevap verir: “Önümde herkesin kaderini belirleyecek Yaşam Kitabı ve Ölüm Kitabı açık dururken, kimse kaderini bilmiyorken, bu denli korku verici bir zamanda, nasıl Allel söyleyebilirler ki?”

 

Beyaz Giyilmesi

Roş Aşana, Tanrı’nın Evren’in Kralı olarak taçlandırıldığı çok özel bir gün olduğu için, günün önemine uygun olarak yeni, bayram giysileri giyilir. Sinagoglar ve hahamlar beyazlara bürünür. Bizler de kıyafetlerimizde beyaz rengi tercih ederiz.

Beyaz renk saflığı, günahlar affedildikten sonra ulaşılan arınmayı, yenilenmeyi, anne sütü gibi sevgi ve merhameti, melekler gibi günahsızlığı ve saflığın en üst seviyesini ve bu seviyeye ulaşabilme dileğini temsil eder. Beyaz giysiler aynı zamanda kefeni çağrıştırır ve kişinin, Tanrı’nın Merhameti’ne duyduğu güven ile birlikte aynı zamanda içinde hissettiği endişe ve korkuyu simgeler.

 

Roş Aşana Sederi

Roş Aşana’nın her iki akşamı (bu yıl 2 Ekim Pazar ve 3 Ekim Pazartesi akşamları),akşam yemeğinde özel bir seder-düzen takip edilir. Buna göre her iki gece de sinagogdan çıkıp eve gelince Kiduş yapılır ve Kiduş’ta her iki gece de ‘Şeeeheyanu’ berahası söylenir. Netilat Yadayim ile eller yıkandıktan sonra iki bütün ekmekle Amotsi yapılır, ama ekmek tuza değil, şekere batırılır. Masaya konulan her simgesel yiyecek, onunla ilgili “Yei Ratson-Senin isteğin olsun ki” duası söylendikten sonra yenir. Masada bu yiyeceklerden herhangi biri( veya hiçbiri)yoksa bile, Yei Ratson’lar okunur.

Tatlı bir yeni sene için elma tatlısı, düşmanların ve Tanrı’dan nefret edenlerin ve kötülüğümüzü isteyen herkesin içindeki kötülüğün yok olması dileği için pırasa, uzaklaşmaları için pazı (veya ıspanak), bu kişilerin içlerinde bulunan kötülüğün sonunun gelmesi için hurma, Tanrı bizi yargılarken sadece sevaplarımızı dikkate alması için kabak, bereket için balık, daima ‘baş’ olmamız için kuzu veya balık başı.

 

Yuvarlak Halla Ekmeği

Halla ekmeği, geleneksel olarak Roş Aşana için yuvarlak şeklide yapılır.

Tanrı’nın, bizim ve tüm evrenin kralı olarak taçlandırıldığı Roş Aşana’da, yuvarlak halla da tacı temsil eder. Yuvarlak halla aynı zamanda kesintisiz hayat döngüsünü simgeler. Gelecek yılın hiçbir üzücü kesintiye uğramadan, tam bir mutlulukla geçmesi ve Tanrı’nın bize bağışladığı nimetlerin kesintisiz olarak akmaya devam etmesi dileğini temsil eder.

 

Mutlu Bir Gün

Roş Aşana, Yargı Günü olmasına rağmen kasvetli değil, mutlu bir gündür. Yahudiler, Roş Aşana’da yargılandıklarını bildikleri halde, Tanrı’nın merhametinden ve bağışlayıcılığından emin olmanın verdiği güvenle mutlu hisseder, bayram giysilerini giyip, keyifle bayram yemekleri yerler.

 

Gündüz Uyumama Adeti

Roş Aşana’da gündüz uyumama adetinin çıkış yeri, yargılanan kişinin yargılandığı sırada uyumasının mümkün olamayacağıdır. Başka bir yorum da, gündüz uyuyan kişinin koruyucu meleği ve kısmetinin de uyuyacağı inancıdır.

Fakat R’Yitzchak Luria (Arizal), gündüz sinagogdaki şofar sesleri ve dualarla koruyucu meleklerin zaten uyanmış olduğunu belirtir ve günün yarısından sonra ufak bir kestirmeye izin verir.

 

Ceviz Yememe Adeti

Cevizin İbranice karşılığı olan egoz kelimesinin sayısal değeri, Het-günah kelimesinin sayısal değerine eşit olduğu için, bazı cemaatlerde Roş Aşana’da ceviz yememe adeti vardır.

 

Yeni Bir Mutfak Bıçağı Alma Geleneği

Tanrı her gün, her an, tüm yarattıklarını izler, ihtiyaçlarını görür ve gerektiği zamanda karşılar. Tanrı’nın, Emirleri’ni yerine getirmekle görevlendirdiği melekleri vardır. ‘Kesmek’ anlamına gelen Hatah, insanın geçim kaynağı-parnasa’sından sorumlu olan meleğin adıdır.

Aşre duasında, “…Poteah et yadeha umasbia lehol-hay ratson - Elini aç ve tüm canlıların isteklerini yerine getir” kısmındaki “Umasbia-yerine getir” kelimesinin nümerik değeri 428, ‘hatah’ kelimesinin nümerik değeri ile aynıdır.

Ayrıca, 'Poteah et yadeha' kelimelerinin son harfleri de hatah kelimesini oluşturur.

Bu yüzden, yaygın bir gelenek olmamasına rağmen, bazı cemaatlerde her yıl Roş Aşana için yeni bir mutfak bıçağı alma geleneği vardır.

 

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla GÖZLEM’den El Gid Para El Pratikante, Roş Aşana, Yahudilik Ansilopedisi; diğer kitaplar: Rosh Hashanah-It’s Significance, Laws and Prayers; Every Person’s Guide to High Holy Days; Rosh Hashanah-Yom Kippur Survival Kit; Rabbi Abraham Twerski on Rosh Hashana Machzor; The Koren Sacks Rosh Hashana Mahzor; Tree of Souls; Emanations kitaplarından ve chabad.org, jewfaq.org, judaism.about.com, parsha.net,  aish.com, askmoses.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

 

**Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.