“Yedi gün boyunca matsa yiyin. Ancak ilk gün öncesinde mayayı evlerinizden tamamen kaldırmış olmalısınız. Yedi gün boyunca evlerinizde kesinlikle maya bulunmamalıdır. Mayalı olan hiçbir şey yemeyin.” (Şemot 12: 15-20) Pesah bu yıl 22 Nisan Pazartesi akşamüstü başlayıp, 30 Nisan Salı akşamı yıldızlar çıktıktan sonra sona eriyor.
Hag Ha-Aviv/Bahar Bayramı, Hag Ha-Matsot/Matsa Bayramı ve Zeman Herutenu/Özgürlük Zamanı gibi farklı isimlerle anılan Pesah Tanrı’nın, Yahudileri Mısır topraklarında 210 yıl süren esaretlerinden kurtarıp, özgürlüklerine kavuşturmasını ve İsraeloğulları’nın bir halk, bir millet haline gelmelerinin kutlandığı gündür.
Yahudi hayatının bir şekilde odak noktasını oluşturan, her daim güncel öğretileriyle bir yaşam kılavuzu haline gelen Pesah, Tora’da açık olarak sözü edilen ilk bayramımızdır. Pesah’ın gerekleri, Tanrı tarafından Moşe Rabenu’ya Mısır’dan Çıkış’tan iki hafta önce anlatılır.
Bizler de Pesah hazırlıklarına Tanrı’nın her adımda bize yardım etmesini dileyerek başlarız.
Pesah gerekleri arasında evlerde hamets bulundurulması ve hatta hamets’ten fayda sağlanması yasağı evlerimizde, işyerlerimizde, arabalarımızda köşe bucak yoğun bir hamets arınması yapmamızı gerektirir.
Pesah’a kadar tüketemeyeceğimiz hamets’leri yetkili bir kişiye, kurallara uygun şekilde satar, mutfağımızı, kap kacaklarımızı Pesah’a uygun hale getirir, evimize Kaşer le Pesah ürünler alır, gözümüzden kaçmış olabilecek hamets’i etkisiz hale getirmek için gerekli sözleri (Kal Hamira deklarasyonunu) dile getiririz. Pesah bayramı için gerekenleri temin edebilmeleri için ihtiyaç sahiplerine YAD, Matan Baseter gibi yardım kuruluşları vasıtasıyla kimha depisha-Pesah için un bağışı yaparak elimizden geldiğince eksiklerin tamamlanmasına yardımcı olmaya çalışırız.
Bu yıl Pesah, 22 Nisan Pazartesi akşamüstü başlayıp, 30 Nisan Salı akşamı yıldızlar çıktıktan sonra sona eriyor.
Pesah boyunca yenilmesi yasak olan Hamets nedir?
Tora’nın açık olarak Pesah süresince yememizi, ondan fayda sağlamamızı ve hatta iyeliğimizde bile bulundurmamızı yasakladığı hamets, beş tahıl -buğday, arpa, yulaf, çavdar ve darı- veya bu tahıllardan üretilen un ve benzeri maddelerin su ile temas edip on sekiz dakika yoğrulmadan, ellenmeden hareketsiz kalıp fırına da verilmemiş, kabarmış şeklidir.
Ayrıca bu tahıllardan üretilen bira, viski ve benzeri içkiler de hamets sınıfına girer ve Pesah süresince tüketilemez.
Ancak kabaran her şey hamets değildir. Hahambaşılık denetiminde satılan Kaşer LePesah sütler, kabarabilir, Pesah’a uygun malzemelerle yapılan Pesah keki kabarabilir, vb gibi.
Bakliyat, pirinç gibi ürünler kitniyot kategorisine girer. Bunların tüketilmesi yöresel adetlere göre farklılık gösterdiği için aile gelenekleri için aile büyüklerine ve Rabilere danışılması gerekir.
Evi Pesah’a uygun hale getirmek
Pesah süresince hamets ve mayayı yemememiz, evlerimizde ve iyeliğimizde bulundurmamamız direkt Tora’dan gelen bir mistvadır. “Moşe halka ‘Mısır’dan-köle evinden çıktığınız bu günü hatırla’ dedi… Hamets yenmeyecektir… İyeliğinde hamets görülmemeli, aynı şekilde iyeliğinde-tüm sınırlarında maya görülmemelidir” (Şemot 13:3,7).
Evlerimizi hamets’ten temizleyip Pesah’a uygun hale getirmek için üç ana kol üzerine çalışırız:
1) Hametslerin evden çıkarılması ve satılması
Pesah yaklaşırken evde bulunan ve Pesah süresince yemeye uygun olmayan hametsleri tüketmeye çalışırız. Pesah’a kadar tüketilemeyecek hametsi ziyan etmemek için, bunları Pesah boyunca saklanmak üzere bir kutuya konularak evden ayrı bir yerde, böyle bir imkân yoksa evin bir odasında kapalı ve bantlı şekilde Pesah boyunca kullanılmayan bir dolapta muhafaza edilir. Bu maddelerin iyeliği, Hahambaşılık aracılığıyla geniş toplumdan kişilerin mülkiyetine geçirilir, onlara ‘satılır’. Bu konuda bilgi almak için cemaat Rabilerine ve /veya Hahambaşılığa başvurmak yeterlidir. Bültenlerde/sinagog duyurularında gönderilen Mehirat Hamets /hametslerin satılması formu doldurulup, formun altında belirtilen Hahambaşılık mail adresine yollanır. Bu duyurulara ulaşma imkânı olmayanlar, Hahambaşılığı arayıp Mehirat Hamets ile ilgili bilgi alabilir, onlardan gelen belgenin gerekli yerleri doldurularak geri yollayabilirler. Sadece bir kâğıt fakslayarak veya mail atarak yapılan bu basit ama anlamlı geleneğin devamı Rabiler tarafından yerine getirilir. ([email protected] veya [email protected])
2) Mutfak eşyalarının Pesah için hazırlanması
Sadece Pesah için kullanılan ayrı mutfak takımları yoksa mutfak eşyaları çeşitli yöntemlerle Pesah için hazırlanır.
Sıfırlama: Metal ve tahta mutfak eşyaları için Libun (beyazlatma, kor haline getirme), Agala (bir demir parçasını ateşte kor hale getirip, daha sonra tencerede kaynayan suya atmak ve sıfırlanması istenen kapları bu suyun içine daldırmak), Iruy (kap kacağın üzerine kaynar su dökmek) ve yıkamak.
Sıfırlanamayanlar: Plastik, seramik, melamin, yağsız olarak kullanılan teflon, toprak kaplar hiçbir şekilde ‘sıfırlanamaz’, bayram için yenilerinin alınması gerekir.
Cam içine konan yemeklerin özelliklerini barındırmadığı için, iyice yıkandıktan sonra kullanılabilir. Dikkat! Bu, cam eşyanın üzerinde hiçbir çizik olmadığından emin olduğumuz durumlar için geçerlidir.
Buzdolabı, iyice temizlendikten sonra kullanılabilir.
Bulaşık makinesi, içi iyice temizlendikten sonra boş olarak deterjanla kaynar su programında çalıştırıldıktan sonra kullanılabilir.
Fırın, derinlemesine ve titizlikle temizlendikten sonra 24 saat hiç kullanılmadan bekletilir, daha sonra boş olarak yüksek ateşte yakılarak bir saat bekletilir, sonra kullanılabilir.
Mikrodalga fırın da iyice temizlendikten sonra, deterjanla birlikte su dolu bir bardak konulup çalıştırıldıktan sonra Pesah’ta kullanılabilir.
Dikkat! Pesah için uygun duruma getirilen mutfak kap kacaklar, Pesah’a kadar hamets ile temas etmeyecek bir yerde saklanır. Buzdolabı, makineler, fırın vb Kaşer Lepesah-Pesah’ta kullanmaya uygun hale getirildikten sonra artık hamets için kullanılmaz.
Not: Seder ve Pesah Hazırlıklarıyla ilgili tüm detaylar, Gözlem Kitap’ın ‘Pesah Agadası’nda: https://www.gozlemkitap.com/urun-24097-pesah_agadasi_ve_pesah_el_kitabi.html
Pesah Agadası kitabını indirmek için: https://www.sevivon.com/images/stories/kutuphane/kitaplar/agada.pdf
Pesah Felsefesi, Agada’nın Düşündürdükleri, Pesah Seder Hazırlıkları, Türkçe Pesah Agadası, Pesah Videoları, Pesah Yemek ve Tatlı Tarifleri: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=44&Itemid=111
3) Pesah süresince yenilecek Kaşer Lepesah ürünler
Marketlerden alınabilecek taze sebze, meyve, yumurta haricinde tüm yiyecekler, mutlaka Pesah için özel üretilmiş olmalıdır.
Hahambaşılık denetiminde, Pesah süresince yenmesi uygun yiyecek maddelerinin üzerinde ‘Kaşer LePesah’ ibaresi bulunur ve Hahambaşılığın onayı olan yerlerde satılır. Kaşer (dini kurallara göre yemeye uygun) ve Kaşer LePesah (dini kurallara göre Pesah süresince yemeye uygun) farklı kavramlardır. Pesah boyunca sadece Kaşer LePesah ürünler tüketilebilir. Kaşer LePesah ürünlerin nereden temin edilebileceği hahamlardan ve/veya www.denetgida.com.tr’den öğrenilebilir. Bayram süresince gereken matsa, matsa unu, peynir, şarap vb gibi yiyeceklerin alındıktan sonra, hamets ile temas etmeyecekleri bir yerde saklanılması gerekir.
Kimha Depisha-Maot Hitim: Pesah için un-buğday parası
Yahudi cemaatlerinde yaygın olarak nisanın ilk günlerinden itibaren, toplum bireylerinin her birinin bütçesine göre Kimha Depisha-Pesah için un veya Maot Hitim-Buğday parası adıyla bilinen fonları toplama geleneği vardır. Bu fonlar ihtiyaç sahiplerine Pesah süresince matsa sağlamak için kullanılır. Ayrıca ihtiyaç sahiplerine bayram için dua şarabı, et, balık gibi erzak veya bunları kendilerinin alabilmeleri için bütçe tedarik edilir.
Herkesin kendi imkanına göre Kimha Depisha bağışları için YAD-Matan Baseter gibi kurumlarımıza başvurulabilir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
