ŞABAT AHODEŞ

Bu yıl 9 Mart Cumartesi gününe gelen Şabat Ahodeş’te, Maftir olarak Ahodeş Peraşası okunur  (Şemot12:1-20).

Ahodeş Peraşası; Tanrı’nın Moşe’ye Mısır’dan çıkıştan iki hafta önce söylediklerinden bahseder: Yahudi halkına verilen ilk mitsva olan Roş Hodeş-Yeni Ay konsepti ile bir Yahudi takvimi oluşturulması,  Nissan ayının ‘ayların başı’olarak kabul edilmesi, halen Mısır’dayken Pesah kurbanı getirilmesi, Pesah kurbanının matsa ve acı otlar ile yenmesi ve yedi gün boyunca mayalı gıdalar tüketmekten kaçınılması.

1  Tanrı’nın Yahudilere verdiği ilk mitsva olan Roş Hodeş mitsvası neden önemlidir?

Nissan ayının 1’i,Yahudi halkı için çok önemli ve tarihi bir gündür. Bu gün, Yahudilere bir halk olarak ilk mitsvaları verilir: “Yeni Ay’i Kutsama” mitzvası.

Yorumcular, bu mitzva ile Tanrı’nın Yahudilere zaman üzerinde bir hâkimiyet verdiğine dikkat çeker. O andan itibaren, festivaller, bayramların tarihsel döngüsü, takvim, ancak ‘Yeni Ay’ ilan edildikten sonra var olabilecekti.

Bu mitsva, iki görgü tanığı gerektirir. Bu kişiler, Bet Din’in (Dini Konsey) karşısında ayın, gece gökyüzünden kaybolduğu zamandan sonra, ilk olarak yeniden ortaya çıktığı, küçücük gümüş halini gördüklerine dair tanıklık ederler. Ancak ondan sonra Bet Din, yeni ayın başladığını resmi olarak ilan eder.

Şemot kitabının yorumlarını içeren Mehilta’da, Tanrı’nın Moşe’ye yeni ayı, tam doğduğu anda gösterip “Ay yeniden doğduğu zaman, bunu yeni bir ayın başlangıcı olarak kaydet” dediği yazar.

 Hanuka mucizesinden önce, Yahudileri asimile etmek isteyen Suriyeli Yunanlıların şiddetle yasaklamaya çalıştıkları üç mitsvadan biri, Roş Hodeş mitzvasıydı.(diğer ikisi Şabat’a bakılması ve sünnet idi, ayrıca Tora öğrenimi de yasaklanmıştı) .İsrailoğulları’nın düşmanları, Yeni Ay’ın kutsanmasının,  Yahudilerin bir Tora Halkı olarak yaşayabilmeleri için ne kadar önemli olduğunun bilincindeydiler.

 

2   Zohar, Yahudi halkı ile ay arasındaki benzerlikten bahseder. Nasıl bir benzerliktir bu?

Kelime anlamı “muhteşem bir ışık” olan ve Kabala’nın ana kitabı olan Zohar’a göre, İsrailoğulları takvimlerini aya göre ayarlar, çünkü onlar dünyanın ay’ıdır.

Ay, Yahudi Halkı’nı sembolize eder; çünkü ay küçülüp yok olduğu gibi, bir anda karanlıklardan çıkar ve giderek büyür.

Ay, ümidi; bir geçmiş olduğu gibi, bir de gelecek olduğuna dair inancı temsil eder. Bu hareketlilik, Yahudiler üstüne gelebilecek herhangi bir negatif hükmün geçici olacağını, Yahudilerin tarih sahnesinden zaman zaman yok olur gibi görülmelerine rağmen, bunun geçici olduğunu, Yeni Ay gibi tekrar ortaya çıkacaklarını sembolize eder.

 

3   İsrailoğulları’nın tarihi ile ayın hareketleri arasında ne tür bir benzerlik vardır?

Midraş Raba’ya göre, ay; ayın birinci gününden başlayarak ışıldamaya başlar ve onbeşinci günde tam dolunay olana kadar parlaklığı artar. On beşinci günden itibaren ışığı giderek azalır, ta ki otuzuncu  (bazı aylar yirmidokuzuncu) günde tamamen görülmez olana kadar. İsrailoğulları da, Abraham’dan Şlomo’ya kadar onbeş nesil boyunca yükselmeye devam eder. Şlomo zamanı, on beşinci nesil, tam dolunay olduğu dönem İsrailoğulları’nın en parlak olduğu dönemdir. O zamandan sonra kralların gücü azalmaya başlar. Tzidkiyahu (Zedekiya) zamanında, Kutsal Tapınağın yıkılmasıyla tamamen karanlığa gömülür.

(On beş nesil: Abraham, İshak, Yaakov, Yeuda; Perets, Hetsron, Ram, Aminadav, Nahşon, Salmon, Boaz, Obed, İşay, David, Şlomo)

 

4   Ahodeş Peraşası’nda, Pesah süresince evlerde kesinlikle maya bulunmaması gerektiği vurgulanır. Mayalı şeyler yeme yasağı, bir şekilde anlaşılabilir. Fakat ‘bulundurmak’ neden yasaklanmıştır?

“Yedi gün boyunca evlerinizde (kesinlikle) maya bulunmamalıdır.”(Şemot:12-19)

Tora’nın, yenmesini yasakladığı başka yiyecekler de vardır. Ancak Pesah’ta beş tahıldan oluşan ve mayalı yiyecekleri yemek, mayalı yiyeceklerden herhangi bir şekilde fayda sağlamak ve hatta mayalı herhangi bir yiyeceği mülkiyetimizde bulundurmak bile yasaktır.

Genelde, yasak bir yiyecek, kendisinden çok daha büyük miktarlarda  (60 katı) ve kaşer olan maddelerle birleştiğinde, yasaklık hali geçersiz olur. Fakat maya için, bu kural geçerli değildir, mayanın en ufak bir kırıntısı bile, yiyeceği hamets-kabaran, şişen-Pesah’ta yemesi yasak olan- hale getirmek için yeterlidir.

 

5   Bu yasak yiyecekler, spiritüel boyutta neyi simgeler?

Bir yoruma göre; ‘Maya’, insan karakterinin kabaran ve şişen tarafını, kibiri sembolize eder. Birçok negatif karakter özelliği, düşük dozda ve sulandırılmış bir şekilde insana faydalı bile olabilecekken, ruhun ‘mayası, kibiri’, tamamen ortadan kaldırılmalıdır.

 Talmud, Tanrı’nın kibirli kişi hakkında şöyle dediğini belirtir: “Ben ve kibirli kişi, aynı dünyada var olamayız” (Erchin 15b)

Maymonides, kişinin gurur ve kibirden tamamen uzak durması gerektiğini ve mükemmel bir alçakgönüllülük yolunu takip etmesi gerektiğini önemle vurgular.

Pesah’taki hametz gibi, kibiri tamamen terk etmeli, ondan yararlanmayı bile düşünmemeli ve onu kalbimizin en ufak aralığından ve en gizli köşesinden bile söküp atmalıyız.

 

Önemli Not:  Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla;El Gid Para El Pratikante (Gözlem),Şemot (Gözlem);  Yahudilik Ansiklopedisi (Gözlem)  kitaplarından ve  www.ou.org; www.chabad.org; www.torah.org; myjewishlearning.com ;  www.jewfaq.org; sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.  Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.