Hanuka, Yehudit ve Anarşist Emma Goldman

Avraham Zafer İşcen

27 Haziran 1869’da Emma Goldman eskiden Rus Çarlığının bir parçası olan Kovno şehrinde, Ortodoks Yahudi bir ailenin kızı olarak dünyaya geldi. Goldman Ailesi, Emma yedi yaşındayken, bir Prusya şehri olan Königsberg’e taşındı. İleriki yıllarda aile maddi sebeplerden dolayı Rus Çarlığının başkenti Sankt Peterburg’a göç etti. Emma burada Nihilistlerle tanıştı. Nikolai Çernişevki eserlerini takip etmeye başladı. Emma bu dönemde kendini Nihilist olarak tanımlamaya başladı. 1885 yılında kız kardeşi Helena ile beraber Rusya’daki ırkçılık ve Yahudi karşıtlığından kaçmak için, babasının karşı çıkmasına rağmen, New York Rochester’a göç ettiler. Hay Market olayları sonrasında, Emma Anarşizme büyük bir tutkuyla bağlandı.

Emma Goldman, Anarşist Felsefe, kadın hakları, sosyal haklar hakkında sayısız çalışmalar yaptı, yazılar kaleme aldı ve dersler verdi. Bu yıllar süresince etrafında ve Anarşizm etrafında binlerce kişiyi topladı, insanları Anarşizme meftun etti.

Emma Goldman isyana teşvik ve doğum kontrolü hakkında bilgilendirme yaptığı gerekçesiyle birkaç defa hapse atıldı. 1917 yılında sevgilisi, hayat arkadaşı ve yoldaşı Anarşist Aleksander Berkman ile beraber tutuklandı. Onlarla beraber tutuklanan diğer 248 kişi ABD’den Sovyet Rusya’ya sınır dışı edildiler.

Anarşistlerin de ilk başta destekledikleri Ekim Devrimi, Bolşevikleri iktidara getirmişti.  Emma Goldman ve diğer Anarşist yoldaşlarının, Bolşevikler ve yeni yapılanan Sovyet Rusya hakkındaki görüşleri Kronştadt Katliamı sonrasında değişti. 1923 yılında Sovyet diktatörlüğünden kaçtılar.

Emma İngiltere, Fransa ve Kanada’da yaşadı.

 Emma Goldman, Sovyet Rus diktatörlüğündeki, insan hakları ihlalleri ve mevcut gayri insani uygulamaları tüm çıplaklığıyla gözler önüne seren bir dizi yazı ve kitap yayınladı.  İspanyol İç Savaşının patlak verdiği dönemde, Anarşist Devrimi desteklemek için İspanya’ya gitti. 14 Mayıs 1939’da yetmiş yaşında Kanada’nın Toronto şehrinde ebediyete intikal etti.

Amerikan Göçmenlik Bürosu kabrini Amerika’ya naklettirdi. Illinois, Forest Park’ta Forest Home Kabristanında, Anarşist yoldaşlarının anıt mezarlarının yanına defnedildi.

Kutsal Metinlerimiz, atalarımızın hayatlarında, mevcut sisteme başkaldırılarını anlatmaktadır. Kendi varlıklarını ve özgürlüklerini korumak, savunmak ve idame ettirebilmek için ne çabalar sarf ettiklerini anlatırlar. Bu sayede, yüzyıllarca insanlığın yoluna ışık tutmuşlar ve ilham kaynağı olmuşlardır.

Emma Goldman da otobiyografisinde farklı yerlerde, Ortodoks Yahudi bir ailede doğup büyüğünden ve kuvvetli bir din eğitimi aldığından bahsetmiştir. Açıkça küçüklüğünden beri etkilendiği Kutsal Kitaplarımızdaki ana kişiliğin Yehudit olduğuna özellikle vurgu yapmıştır.

Kimdir Yehudit? Hangi dönemde yaşamıştır? Nasıl bir kadın kahramandır?

Her şeyden de önemlisi Hanuka Bayramımızla nasıl bir bağlantısı vardır?

Aslında Hanuka hikâyesi, Yahudi Kadınların adanmışlığı ve kahramanlıkları ile doludur.

Sefer Yehudit (Yehudit Kitabında) anlatıldığı üzere,  Antik Yisrael’i işgal eden Yunan Birliklerinin yöneticileri sapkın bir kararname çıkartmışlardı. Bütün gelinlerin, damatlar ile evlenebilmeleri için önce bir Yunan subayı ile birlikte olmaları gerekiyordu.

Bu bir efsane ya da masal değildir. Bunlar, şimdiki zamanda yaşayan herhangi bir Yahudi Kadını, kadar canlı, zeki ve yetenekli genç Yahudi Kadınlarıydı.

Her biri evlenmeden önce bir işgal kuvveti askerinin isteklerine boyun eğmeye zorlanıyorlardı. Yasaya karşı gelmek demek ölüm cezasına çarptırılmak demekti.

Antik Yunanlar, Yahudi yaşamının temelinin, sağlam ve düzenli bir aile olduğunu tespit etmişlerdi. Yahudilerin direnişi ancak aile yapılarına ve imanlara yapılan saldırılarla yok edilebilirdi.

Ailenin temelinde, karı koca arasındaki münasebetin kutsallığı yer almaktadır.

Kabalistler, karı koca arasındaki bağın, İnsanlar ve T-nrı’nın arasındaki bağa benzediğini söylerler.

Bundan dolayı evliliğin kutsallığını muhafaza etmek için çok dikkatli olmalıyız. Antik Yunanların alt üst etmeye çalıştıkları nokta buydu.

Kahraman Yehudit ismindeki Yahudi Kadın, Hanuka ruhunun ayrılmaz bir parçası haline geldi.Yunan komutan ordusunu, Yeruşalayim’deki isyanı bastırmak için yönlendirdi. Yunan kuvvetleri, kentin duvarlarının çevresinde konuşlandılar ve uzun süren bir kuşatma başladı.

Yeruşalayim çok müstahkem bir şehir olmasına rağmen büyük bir ordunun acımasız kuşatması, Yeruşalayim halkını çok etkiledi.

Yehudit adında dul bir kadın, Yeruşalayim’den ayrıldı ve işgalci ordunun komutanı ile görüşmek istediğini bildirir. İşgalci komutan Yehudit onuruna bir eğlence tertip eder ve bu eğlencede adam çok sarhoş olur. O gece çok sarhoş olan düşman ordunun komutanı, derin uykuya dalar.

Kahraman kadın Yehudit kılıcını alarak, cani komutanı infaz eder.

Yahudiler, cesur Yehudit’in kahramanlığından ilham alarak isyan ettiler ve Antik Yunan işgal birlikleri geri çekildiler.

Yehudit’in bu cansiperane eylemi,  işgalci Antik Yunan birliklerine karşı Yahudi direnişlerinde önemli bir dönüm noktasıydı.

Bugüne kadar, bu cesur Yahudi kadının kahramanlığını kutladık. Yehudit, bu eylemini kendi insanları ve T-nrısı için gerçekleştirmişti. Bundan dolayı, Rav Ovadia Yosef’in eseri Yakut Yosef’de Hanuka Kuralları kısmında da bahsettiği gibi, Yohanan Kohen HaGadol kızı Yehudit’i hatırlamak için Hanuka Bayramı döneminde peynir ve/veya peynirli ürünler tüketme geleneği mevcuttur.

-Ufinu et ehaleha (Ve Tapınağını temizlediler) Kendimizi, yaşayan bir mabed olarak görerek temizleyebilmemiz dileğiyle,

-Vetiaru Et Mikdaşeha (Kutsal Mekanını tumadan arındırdılar) Kutsal Mekanımız olarak anlamlandırabileceğimiz kıymet verdiğimiz olguları, düşünceleri, insanları, ailemizi, evimizi her türlü negatiflikten arındırmak dileğiyle,

-Veidliku Nerot behatsrot kodşeha (Kutsal avlularında kandiller yaktılar) Ailemizi, arkadaşlarımızı, çevremizi, sevdiklerimizi yeniden yaktığımız veya sürekli yanan bu iman meşalemizle aydınlatabilmemiz dileğiyle.

-Vekaveu şemonat yeme Hanuka elu beAlel uvOdaa (Ve Hanuka’nın bu sekiz gününü övgü ve şükran günleri olarak sabitlediler) AŞem ile binlerce yıldır aramızda olan bağımızın zevkini ve verdiği mutluluğu idrak etmemiz dileğiyle.

-Veasita imaem nisim veniflaot, venode leşimha AGadol Sela.(Ve Sen onlar için mucizeler ve harikalar gerçekleştirdin ve Senin büyük ismine ebediyen şükranlarımızı sunacağız)

Yahudiler olarak tarih boyunca varlığımızın başlı başına bir mucize olduğunu kalben görüp, idrak edebilmemiz ve mevcudiyetimize uygun şekilde,  kâinata ışık saçmaya, manen Hanuka Kandilleri olabilmemiz temennisiyle…

“UBAZE YUVAN MA ŞEKATUV Kİ KAROV ELEYHA ADAVAR MEOD BEFİHA UBİLVAVHA LAASOTO”.

“BU ŞEY SANA ÇOK YAKIN AĞZINDA VE KALBİNDE, BUNU SEN YAPABİLİRSİN…”