Renan Koen
Yaşam öyküsü, II. Dünya Savaşı sırasında özellikle Theresiensdadt (Terezin)’taki tutumu ile beni çok etkileyen, olağanüstü bir piyanist olduğu söylenen ve yine aynı olağanüstülükteki besteciliği ile bir o kadar etkileyici olan Gideon Klein’ı birkaç yazımda paylaşmak istiyorum sizlerle. Klein, eserleri ve kişiliği ile benim için bir kahraman.
Gideon Klein, 6 Aralık 1919 tarihinde Prenov na Morave’de dünyaya geldi. Müziğe olan üstün yeteneği çok erken yaşlarda kendini gösterdi. Profesör Ruzena Kurzova’dan piyano dersleri aldı ve Profesör Vilem Kurz’un ustalık sınıfından derece ile mezun oldu. Klein aynı zamanda Prag’taki Charles Üniversitesinin felsefe fakültesinde müzikoloji okumaya ve Profesör Alois Haba ile kompozisyon çalışmaya devam ediyordu. Alman işgali sonucu tüm Çek kolej ve üniversitelerinin kapatılması üzerine Klein eğitimine ara vermek zorunda kaldı. Aralık 1941 tarihinde Terezin Toplama Kampında tutsak edildi ve 1944 Ekiminde Auschwitz üzerinden Fürstengrube’ye ihraç edildi ki 1945 yılı ocak ayında yaşamı burada trajik bir biçimde son buldu.
Terezin’deki inanılmaz zor şartlardaki yaşama direnebilen Gideon Klein orada bir kültürel yaşam kurulmasına yardım etmekle kalmayıp kendisini vokal ve oda müziği eserleri bestelemeye ve yorumlamaya adadı.
Savaş öncesi dönemde bestelediği bazı eserler ve Terezin’de bestelediği eserler şans eseri keşfedildi. Eserleri sadece Çek kültürel mirasında hak ettiği yeri almakla yetinmeyip sınırları aşan bir üne kavuştu.
Bugün paylaşmak istediğim, ‘SÖYLEYİŞ’ eseri özel bir sebeple bestelenmiş bir koro eseridir. Klein bu eser için bilinmeyen bir şairin sözlerini kullanmış ve eserini Terezin’deki kültür sanat etkinliklerinden sorumlu çalışma arkadaşı Moritz Henschel’in doğum günü için bestelemiş ve kendisine ithaf etmişti. Moritz ve eşi Hidegard Henschel kamptan sağ olarak kurtulmuş, tüm sanat arşivlerini de İsrail’e götürebilmişler. Ne mutlu ki Klein’ın bu eseri de o arşivin içinde yer almaktaymış. Besteci bu eseri geniş bir koro için tasarlamış ve altı ses için bestelemiş. Eser üzerine yapılan eskizler bestecinin Terezin Defteriyle birlikte saklanmayı başarmış. Eserin son hali Tel Aviv’den M. Henschel’in kızı Bayan Marianne Givol ve Prof. David Bloch sayesinde yakın bir zamanda ortaya çıkmıştır.
Terezin’deki zor şartlarda yaşama direnen Gideon Klein, kampta kültürel bir yaşam kurulmasına destek oldu
SÖYLEYİŞ
Sağlığına, sağlığına!
Sen ki hiç içmeyen,
Onun mirası kötü ekilmiş.
Senin sağlığına! Sağlığına!
Çok yakındır, bir bakmışsın gün ve yıl yitmiş bile
Bu saat gibi, bu an da geçici
Kutlama kadehinde kırmızı şarap
Sayısız parlak şarkılar ve birbirine ahenkli sesler
Seni dünyanın vadisinde bekliyor olacak,
Sana arkadaşlık edecek ve sonsuz huzur verecek.
