Sukot Bayramının yedinci ve son günü olan Oşana Raba bu yıl, 11 Ekim Çarşamba günü kutlanıyor. Oşana Raba, yeni yılın yazgısı belirlendikten sonra ‘İlahi Yargı’nın kararlarının yürürlüğe girdiği gün olarak kabul edilir.
Oşana Raba ve su: Geçim, bereket
Sukot mitsvalarının birçoğu su ile ilgilidir ve su- yağmur hakkında verilen kararların olumlu olması dileğini yansıtır: Bet Amikdaş’ta yapılan su kurbanları, Bet Aşoeva Şenlikleri ‘Arbaa Minim’ bitkilerinin, yoğun suya gereksinim duyan bitkilerden oluşması, Oşana Raba’da yere vurulan dere söğütlerinin su kenarında yetişmeleri gibi…
‘Yağmur’, sadece doygun bulutların bıraktığı su damlaları değildir. ‘Yağmur’ geçimi, bereketi, hayatı temsil eder. ‘Yağmur’ insan, hayvan ve bitkilerin, var olan her şeyin sadece ve sadece Tanrı’nın gücü ile hayat bulmasıdır. Sukot’ta gelecek yılda ne kadar yağmur yağacağı hakkında yargılanırken, Tanrı’dan gelecek rahmet ve bereketin miktarı da belirlenir (ki buna geçim kaynakları da dâhildir).
Sukot’un son günü olan Oşana Raba’da su ve yağmur ile ilgili bu yargı mühürlenir ve yürürlüğe girer.
Yom Kipur’a benzer bir yargı günü
Yahudi mistisizminin en önemli kitaplarından olan Zohar, (Tsav 31b), Oşana Raba’yı, Yom Kipur’a benzer bir yargı günü olarak tanımlar. Bilgeler, yazgımızın Yom Kipur’da mühürlendiğini, ama İlahi Mahkeme’nin ‘karar yazısının’ ancak Oşana Raba’da kesin olarak mühürlendiğini belirtir. Bir yoruma göre de, Oşana Raba, yazgılar hakkındaki ‘karar kâğıdı’nın, ibraz edildiği gündür.
Moşe Rabenu’dan itibaren, dilden dile aktarılan ve Tora’nın satır arası yorumlarını içeren Midraş’a göre, Tanrı; Avraam’a şöyle demiştir: “Çocuklarına, özel bir af günü vereceğim. Eğer kefaretleri Roş Aşana’da onaylanmazsa, Yom Kipur’da onaylayacağım. Eğer kefaretleri Yom Kipur’da kabul edilmezse, Oşana Raba’da kabul edilecektir.”
Bu af, insanın Tanrı’ya karşı işlediği günahlar için geçerli olup, ancak ‘Teşuva’ yapıldığı takdirde gerçekleşecektir.
Oşana Raba deyince
1 Teşuva: Bu gün, herkesin Teşuva (pişmanlıkla, içine, özüne, Tanrı’ya dönüş) yapması için çok büyük bir fırsattır. Çünkü daha yazgıları tam olarak kesinleşmemiş, muallâkta kalanlar hakkındaki kararlar, Oşana Raba’da verilecektir. Doğrudur ki, Teşuva, her zaman yapılabilir ve her zaman makbuldür ama önce Elul ayı ve daha sonra gelen ‘Ulu Günler’ - Roş Aşana ve Kipur ile bu günlerden sonra gelen Oşana Raba, Teşuva’nın daha kolay bir şekilde kabul göreceği özel zamanlardır.
2 Yedi Oşanot: Sukot Bayramı boyunca her gün sabah dualarında (Şabat hariç), Lulav, Adas, Arava ve Etrog’u ellerinde tutan erkekler Sefer Tora’nın bulunduğu Teva’nın etrafında bir kez Akafa- tur atarlar. Bu tur sırasında “Anna Ad. Oşia Na, Anna Ad.Atsliha Na - Sana Yalvarıyoruz Tanrı’m Bizi Kurtar, Sana Yalvarıyoruz Tanrı’m, Bizi Başarıya Ulaştır” (Teilim 118-25) bölümleri söylenir. Akafa yapılırken söylenen özel duada Oşana sözcüğü birçok kez tekrar edilir. Bu yüzden bu turlara Oşanot denilir. Sukot’un yedinci gününde Teva’nın etrafında yedi tur atılır, bu yüzden bu güne, Büyük Oşana anlamına gelen Oşana Raba denir (Büyük Kurtuluş).
Teva’da bulunan Sefer Tora’nın etrafında tur atmanın esası, Kutsal Tapınak Bet Amikdaş zamanına dayanır. Her gün Kohen’ler Mizbeah’ın çevresinde bir kez tur atarak Oşana dualarını söylerlerdi. Yedinci gün Oşana Raba’da ise, Mizbeah’ın çevresinde yedi tur atarlardı. Günümüzde, üzerinde Sefer Tora bulunan bir Teva, Mizbeah’ın muadili, burada yapılan törenler de Kutsal Tapınak’ta ki Mizbeah’ın etrafında yapılan törenlerle eş değer kabul edilmektedir(R’Chiya Yalkut Tehillim 730).
3 Söğüt dalları (Aravot) demeti yere vurulur: Oşana Raba’da, yedi Oşanot bittikten sonra, sinagogdaki kadın, erkek, çocuk, herkes beş söğüt dalından oluşan Aravot demetiyle yere beş kez vurur. Beraha söylenmez. Aravaların yere vurulması adeti, Moşe Rabenu’ya Sina Dağında sözlü olarak bildirilir.
Oşana Raba’da, yedi Oşanot bittikten sonra, sinagogdaki kadın, erkek, çocuk, herkes beş söğüt dalından oluşan Aravot demetiyle yere beş kez vurur. Beraha söylenmez. Aravaların yere vurulması adeti, Moşe Rabenu’ya Sina Dağında sözlü olarak bildirilir.
Arava dallarının neden yere vurulduğu hakkında farklı yorumlardan bazıları:
Arava, bitkilerin yaşamak için, yağmura, suya olan ihtiyacını simgeler. Aravot toprağa vurularak, toprağın canlanması, suya doymasını dileriz.
R’Zemach Gaon’un yorumuna göre; arava, dudaklara benzetilir. Bizi dudaklarımızın işlediği günahlardan arındırması ve bir daha dudaklarımızla günah işlememe kararımızı vurgulamak için arava dallarını yere vururuz.
Fiziksel dünyanın bir simgesi olan arav otu yere vurup, Tora ile karşılaştırıldığında, fiziksel dünyanın ne kadar anlamsız olduğunu vurgularız.
Arava otu yere vurarak, günahların yere saçılan yapraklar gibi dökülüp gitmesini ve Yom Kipur’da verilmiş olabilecek sert hükümlerin yumuşamasını dileriz.
Bazı Sefarad cemaatlerde tören sonunda arava demetlerini evlerdeki mezuzaların yanına asma geleneği vardır.
Yahudi takviminin düzenlenme şekliyle Oşana Raba hiçbir zaman Şabat’a düşmez.
4 Bazı cemaatlerde Şavuot’taki gibi Tikun yapma âdeti vardır. Gece uyanık kalınıp Tora ve Teillim okunur.
5 Sinagoglar daha çok aydınlatılır.
6 Roş Aşana ve Yom Kipur’da olduğu gibi hahamlar, ehal, sinagog beyazlara bürünür.
7 Suka mitsvası için son gün: Oşana Raba, Suka’da oturma mitsvasının yerine getirilebileceği son gündür. Bu günden sonra, Suka’da oturulsa bile, berahası söylenmez.
SUKOT VE OŞANA RABA TAKVİMİ 2017-5778
4 Ekim Çarşamba (14 Tişri)
Geleneksel olarak Sukot’tan önceki gün, lulav, adasim ve aravot Suka’nın içindeyken birbirine bağlanır. Gerçek mutluluk, elindekileri başkalarıyla paylaşmak olduğu için, bu gün fazladan tsedaka verilir.
Cuma Şabat yemeği hazırlayabilmek için Eruv:
Perşembe ve cuma günleri Yom Tov’dur. Yom Tov’dan Şabat’a yemek pişirme hazırlığı yapmak yasaktır. Bu nedenle çarşamba günü bir katı yumurta ve ekmek alınır, Eruv berahası söylenir: “Baruh Ata Ad. E-loenu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Al Mitsvat Eruv- Bizleri mitsvalarıyla kutsayan ve bizlere Eruv (karıştırma/birleştirme) mitsvasını veren Evrenin Kralı, Sen Tanrı’mız Mübareksin.” Ayrıca şu sözler söylenir: “Bu Eruv sayesinde, fırın işi şeyler yapabilelim, yemek pişirebilelim, Şabat mumlarını yakabilelim ve Şabat için olan tüm ihtiyaçlarımızı henüz Yom Tov’ken yapabilelim.” Ve bu Eruv ile cuma günü işlerine başlanmış sayılınır. Yoksa cuma günü yemek pişirilemez.
Şabat günü için yemek pişirmeyi dinen uygun hale getiren Eruv Tavşilin-Eruve Tavşilin (pişmiş yiyeceklerin birleştirilmesi) bayram şerefine mumların yakılmasından önce yapılır.
Detaylı Eruv-İruve Tavşilin kuralları:El Gid Para El Pratikante-Gözlem Yayıncılık. S.249 ve http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1032&Itemid=169
Yom Tov’da daha önceden yakılmış bir ateşten faydalanılabilir. Bugün bu amaçla en az 25 saat yanacak bir mum yakılır. Bu mumun bitmesine yakın, onun ateşiyle yine en az 25 saat yanacak başka bir mum yakılır, böylece cuma sabahı bu ateşten faydalanılarak Şabat yemekleri yapılabilir.
Sukot Bayramı şerefine kandiller, güneş batmadan önce yakılır ve sonra beraha söylenir: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel Yom Tov- Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”
Akşam duasından sonra, keyifli bir bayram yemeği yenilir.
Bu akşam, yağmur bile yağsa Suka’da yemek, en azından Kiduş söyleyip, ekmeği Suka’da yemek, mitsva’dır.
Birinci akşam önce Şaloş Regalim Kiduşu, sonra Suka berahası, en son Şeeheyanu berahası söylenir.
5 Ekim Perşembe (15 Tişri) - 6 Ekim Cuma (16 Tişri) YOM TOV
Önceden hazırlanmış olan Arba Minim (Dört Tür) sabah duası sırasında, altı farklı yöne sallanır.
Alel duasının tamamı okunduktan sonra, Oşanot yapılır. (Arba Minim ile gelecek yılda ferah bir geçim için dualar eşliğinde, Teva’da bulunan Sefer Tora’nın etrafında bir kere dönülür.)
Sabah duasından sonra Suka’da keyifli bir bayram yemeği yenir.
Akşam duasından sonra, bayram yemeği, Suka’da yenir.
İkinci akşam (5 Ekim Perşembe akşamı) önce Şaloş Regalim Kiduşu, sonra Şeeheyanu berahası, en son Suka berahası söylenir.
6 Ekim Cuma -Şabat mumları güneş batmadan önce, çarşamba gününden yakılmış bir mumun ateşinden faydalanılarak yakılır. Mumlar yakıldıktan sonra beraha söylenir: “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel Şabat- Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Şabat mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”
Şabat yemeği, Suka’da yenir.
7 Ekim Cumartesi (17 Tişri) - Şabat Hol Amoed - Medyanos
Şabat sabah duaları her Şabat olduğu şekilde yapılır, Şaloş Regalim Amida’sı ve Musaf’ı okunur. Şabat’la ilgili bölümler eklenir.
Alel duasının tamamı okunur.
Şabat dolayısıyla Arba Minim getirilmez.
Oşana duası söylenir, ama Teva’nın etrafında dönülmez.
Şabat bayram yemeği Suka’da yenir.
Akşam olunca, Şabat’ın bitip ve yeni haftanın başladığı Avdala yapılır.
8 Ekim Pazar (18 Tişri) - 9 Ekim Pazartesi (19 Tişri) - 10 Ekim Salı (20 Tişri)
Sukot - Hol Amoed - Medyanos
Bayramın Yom Tov olmayan bu ara günlerinde, yine bazı kısıtlamalar olmasına karşın, günlük hayatta yaptığımız aktivitelerin çoğunu yapabiliriz.
Birçok cemaatte, Sukot -Hol Amoed günlerinde Tefilin takılmaz.
Sabah dualarında Arba Minim sallanır, Alel duasının tamamı okunur, Oşanot yapılır (Teva’da bulunan Sefer Tora’nın etrafında bir kez dönülür.)
Sabah duasından sonra Suka’da keyifli bir bayram yemeği yenir.
10 Ekim Salı akşamı Oşana Raba başlar. Oşana Raba, Roş Aşana’da yargılandıktan sonra,Yom Kipur’da yeni yıl için hakkımızda verilen kararların yürürlüğe girdiği gündür.
11 Ekim Çarşamba (21 Tişri ) - Sukot’un 7. günü Hol Amoed ve Oşana Raba
Sabah duası sırasında Arba Minim altı farklı yöne sallanır.
Alel duasının tamamı okunur, özel bereket duaları ile Teva’daki Sefer Tora’nın etrafında yedi kere dönülür, yedi Oşanot yapılır. Bayramın adı Oşana Raba buradan gelir.
Oşanot’tan sonra beş arava-söğüt dalından oluşan demetler alınır ve yere beş kere vurulur. Bu söğüt dallarını daha sonra evlerdeki mezuzaların yanına asma geleneği vardır.
