Antisemitizm Almanya´da 19. yüzyılda arttı. Antisemit iftiralar her yerde yayınlandı ve yüzyılın başındaki ekonomik krizden Yahudiler sorumlu tutuldu. 19. yüzyılın sonlarında binlerce Yahudi Doğu Avrupa´daki pogromlardan Almanya´ya kaçtı. Böylece Alman xenofobisi (yabancı düşmanlığı) büyük çapta devam etti.
Yaşar Levent
Aynı yüzyılın sonuna doğru Almanya'nın içinde bulunduğu ekonomik kriz ortamından Yahudi bankerler suçlandı. Yahudiler musibet ve çıkarcı kapitalistler olarak görüldü; birkaç antisemit parti kuruldu.
Yükseköğretim üyeleri ve başka aydınlar da antisemitizmi savundu. Modern milliyetçiliğin gelişmesi ve ‘bir devlet, bir millet' sözü ile bağlantılı olarak Alman yazar ve filozof Paul de Lagarde şunu yazdı: "Ben Yahudilerin hayatımızdaki kanser olduğuna çoktandır kanı oldum; Yahudiler bütün Avrupa devletlerinde birer yabancı olup çürümüşlüğü yaymaktan başka bir şey yapmıyorlar."
Friedrich Nietzsche'nin, diğerlerine göre biyolojik ve zihinsel olarak daha üstün bir soy teorisi - Süpermen (Ubermensch) - önce antisemitler, sonra da Naziler tarafından istismar edildi. Bazı Almanlar, 19. yüzyılın sonunda kendilerini bu üstün soyun bir parçası olarak gördüler.
Bu yüzyılda Avrupa'da ve Almanya'da ayrıca ‘bilimsel’ soy teorileri de yeni bir akım olarak ortaya çıktı. Özel bir Alman ruhu ve diğerlerinden üstün bir ırk fikrini de kapsayan Ari ırk efsanesi, Nazi döneminde önemli ve korkunç bir rol oynadı.
Antisemitizme rağmen Yahudiler önce 1859'da Prusya'da, sonra da Almanya'nın diğer kısımlarında resmi eşitlik kazandı. Bütün bunlar antisemitizme olan rağbette önemli bir değişiklik oluşturmadı.
Yahudiler hakkında yaygın olan temel bir yalan; onların hem kapitalizm, hem de sosyalizmle işbirliği yapmalarıydı. Birçok antisemit yazı Yahudileri dünya egemenliğine getirecek olan bu sözde ‘komployu' açıklamaya çalıştı. Daha sonra Hitler Yahudileri cezalandırmak için bu yalanı bahane olarak kullandı.
1712 - Sandomir’den atılma.
1727 - Rusya’dan atılma. Rusya’da Catherine I, yayınladığı fermanında, "Ukrayna ve diğer Rus illerinde bulunan Yahudiler, hemen Rusya'nın sınırları dışına ihraç edilecektir" dedi.
1736 - Haidamaks, Polonya Ukrayna’sında paramiliter grupların Yahudilere saldırısı.
1738 - Wurtemburg’dan kovulma.
1740 - Rusya Liule’den atılma. Rus Elizabeth, tüm Yahudilerin imparatorluğun dışına sürülmesi ile ilgili bir kararname yayınladı.
1744 - Macaristan’da, Kraliçe Maria Theresa, üçüncü kez antisemitizmi yasaklayan talimatı yayınladı: "Bundan böyle, her Yahudi, ne ad altında olursa olsun, benim yazılı iznim olmadan da, burada kalmasına izin verilecektir. Ben onların tefecilik ve para-kredi konularında onurlu şekilde çalıştıklarını biliyorum.”
1744 - Livonia’dan atılma.
1744 - Bohemia’dan atılma.
1745 - Moravia’dan atılma.
1753 - Kovad’dan (Litvanya) atılma.
1757 - Kamenetz’de Talmud yakılması
1761 - Bordo’dan kovulma.
1768 - Kiev’de 3 bin Yahudi katledildi.
1768 - Polonya Uman Yahudilerinin Haidamaks katliamı.
1772 - CE Rusya’dan atılma.
1775 - Varşova’dan kovulma.
1780 – 1820 - İspanya’da Katolikler 5 bin Yahudi’yi canlı yaktı.
1789 - Alsace’tan kovulma.
1790 – 1792 - Fas Yahudi cemaatlerinin çoğu yok edildi, köyler tahrip edildi.
1801 - Bükreş’te çete saldırıları.
1804 - Rus köylerinden atılma.
1805 - Cezayir’de Yahudilerin katliamı.
1808 - Rus kırsallarından sınır dışı edilme.
1814 - Norveç Yahudilere yaptırımları kaldırdı.
1815 - Lübeck & Bremen’den kovulma.
1815 - Franconia, Swabia ve Bavyera’dan sınır dışı.
1820 - Bremes’ten atılma.
1820 – 1931 - İspanya iç savaşı. Yahudi ve Katolik olmayan binlerce insan öldürüldü.
1840 - Suriye’de, bazı Yahudilerin Roman Katolik keşiş ve onun hizmetkârının öldürülmesinden sorumlu olduğuna dair bir söylenti yayıldı. Korkunç işkenceler sonucunda, bolgedeki bazı Yahudiler, işlemedikleri bir suçu itiraf etti.
1843 - Avusturya ve Prusya’dan atılma.
1850 - New York, 500 kişi, polis tarafından yönlendirilerek Musevi sinagoguna saldırdılar ve tahrip ettiler.
1860 - Yahudi ve Suriyelilerin katliamı.
1866 - Galatz’dan (Romanya) kovulma.
1871 - Papa Pius IX Yahudiler konusunda şöyle konuştu: "Roma'da şu anda bu köpeklerden çok fazla var ve biz, onların sokaklarda inleyen seslerini duymaktan çok rahatsız oluyoruz.”
1871 - Odena çete saldırıları.
1881 – 1884 - Güney Rusya’daki katliamlardan ötürü, 1880 – 1924 yılları arasında yaklaşık iki milyon Rus Yahudi’si Amerika Birleşik Devletlerine göç etti. 1924 yılında, göçmen kotası dolduğu içn, göçler durduruldu. Rusça bir kelime olan ‘pogrom’ uluslararası hale geldi.
1882 - Rusya’da Alexander II döneminde Yahudiler, rahat yaşarlarken, kendisinin bir Yahudi tarafından öldürülmesinden sonra, 1772 yılındaki Yahudilerin sürülmesi süreci tekrar gündeme geldi.
1887 - Slovakya’da çete saldırıları.
1891 - Moskova, Rusya’dan 20 bin Yahudi’nin ihracı. Amerika Birleşik Devletleri Kongresi Rus İmparatorluğu'ndan gelecek Yahudiler için göç etme şartlarını kolaylaştırır. (Webster-Campster raporu)
1897- Kantakuzenka (Rusya) çete saldırıları.
1898 - Rennes (Fransa) çete saldırıları.
1899 - Nicholayev çete saldırıları.
1900 - Konitz (Prusya) çete saldırıları.
1902 - Polonya’da yaygın katliamlar.
1903 - Kishinev pogrom; öldürülen 49 Yahudi.
1904 - Mançurya, Kiev ve Volhynia’da yaygın katliamlar.
1905 - Zhitomir (Yolhynia) çete saldırıları.
1905 - Dnipropetrovsk pogromu.
1911 - Kiev. Menahem Mendel Beilis’in kan iftirası davası.
1915 - Rusya’da 600 bin Yahudi Rusya'nın batı sınırlarından zorla içlere doğru taşındı. Yaklaşık 100 bin kişi, açıkta kalmaktan ya da açlıktan öldü.
1915 - Georgia’da (ABD) Leo Frank linç edildi. Bu dava, Amerika Birleşik Devletleri'nde, dikkatleri antisemitizme çekti ve ADL Anti-Defamation League’in kuruluşuna yol açtı.
1917 – 1921 - Rusya İç Savaşı’nda, değişik durumlarından ötürü (Devrimci, karşı-devrimci, vatansever, pasifist, savaş çığırtkanları, dini fanatik veya ateist, kapitalist sömürücüleri ya da burjuva vurguncu), Yahudi siviller, kitlesel olarak saldırıya uğradı. Çeşitli tahminlere göre 70 – 250 bin kişi katledildi, yetimlerin sayısı 300 bini aştı.
1918 – 1929 - Yahudilere karşı cihat.
1919 – 1922 - Sovyet Yevsektsiya (Komünist Partisi Yahudi bölümü) ‘Yahudi kültürel partikülarizm’ için Bund ve Siyonist partilere saldırdı. Nisan 1920’de, ‘Tüm-Rusya Siyonist Kongresi’, içlerinde birçok ‘Yahudiliğe karşı’ Yahudilerin de olduğu Bolşevikler’in desteklediği Cheka tarafından yarıda kesildi. Binlercesi tutuklandı ve Gulag’a gönderildi. İbrani dili, Yahudilik ve tüm dinler yasaklandı.
1919 - Bavyera’dan kovulma.
1919 - Moğolistan pogromu.
1919 - Prag’da geniş pogromlar.
1920 Nisan - Kudüs Eski Yişuv’da pogrom.
1920 - Münih ve Breslau çete saldırıları.
1921 – 1925 - Amerika’da Ku Klux Klan liderliğinde antisemitizm salgını.
1922 - Boston, MA Harvard Başkanı Lawrence Lowell, Yahudi kabulü için kota kısıtlamaları çağrısında bulundu.
1926 Özbekistan pogromu.
1928 - Macaristan’da üniversite kampuslerinde yaygın antisemit ayaklanmalar oldu.
1929 - Lemberg (Polonya) çete saldırıları.
1929 - Filistin topraklarında Hebron katliamı.
1929 - Filistin topraklarında Safed katliamı.
1930 - Berlin’de Yahudilere çete saldırıları.
1933 - Bükreş’te çete saldırıları.
1933 - Avrupa’ya göç eden Yahudilerin vatandaş olmaları yasaklandı.
1934 - 2000 Afgan Yahudi’si kasabalarından kovuldu ve çölde yaşamak zorunda bırakıldı.
1935 - Almanya’da vatandaşlığının kaybı, köle işçi kamplarında hapis.
1938 - Tiberia katliamı.
9 – 10 Kasım 1938 - Kristallnacht. Bir gecede Almanya’daki çoğu sinagog ve Yahudi sermayeli Alman işletmelerin yüzlercesi imha edildi. Yaklaşık 100 Yahudi öldürüldü, 10 bini toplama kamplarına gönderildi.
1939 - ‘Lanetli Yolculuk’; Almanya’dan 907 Yahudi mülteci taşıyan SS St. Louis vapuru, Kanada, Küba ve ABD tarafından geri çevrildi.
1939 Şubat - Amerika Birleşik Devletleri Kongresi, Wagner-Rogers Bill’in, Nazi Almanya’sından 14 yaş altı 20 bin Yahudi çocuğu mülteci olarak kabulü için çabasını reddetti.
1939 – 1945 - Avrupa’da Holokost.
1941 - Bağdat’taki Farhud pogromu 200 Yahudi’nin ölümü ve 2 bin kişinin de yaralanmasıyla sonuçlandı.
1941 - Holokost’tan kaçan 352 Yahudi, eski adı Tsar Krum olan Salvador gemisine bindiler. Gemi Silivri açıklarında fırtınadan parçalandı. 230 kişi öldü. Diğerleri zorlukla karaya çıktı. Ancak onların da bir kısmı donarak öldü.
12 Aralık 1941 - Holokost’tan kaçmak isteyen 769 Yahudi, normal şartlarda 100 kişinin binebileceği Struma gemisine bindiler. Bu gemi Karadeniz İğneada açıklarında meçhul bir denizaltı tarafından batırıldı. Gemiden sadece iki kişi kurtuldu.
1944 Ağustos - Mefkûre adlı gemi, 3 Ağustos günü Köstence’den 302 yolcu alarak İstanbul’a doğru yola çıktı. 5 Ağustos gecesi bir denizaltı tarafından torpillenerek batırıldı. Sadece beş kişi kurtuldu.
4 Temmuz 1946 - Kielce pogromu. İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra eve dönen 200 Yahudi’den 37’si katledildi, 80’i yaralandı.
1946 - Ukrayna Komünist Partisinin ilk sekreteri Nikita Kruşçev, birçok sinagogu (sayı 450 den 60’a azaltılır) kapatır ve evlerine dönen Yahudi mültecileri engeller.
1948 - Libya pogromu.
1948 – 2001 - Antisemitizm Arap topraklarından Yahudi göçünde önemli bir rol oynadı. Arap, Ortadoğu ve Kuzey Afrika'daki Yahudi nüfusu 1948 yılında 900 binden 2001 yılında 8 binin altına düştü.
1948 – Arap - İsrail Savaşı Kudüs Kuşatması sırasında, Arap orduları Batı Şeria ve Kudüs kısmını fethetmeyi başardılar. Old City (Yahudi bölgesinden) tüm Yahudileri (yaklaşık 2000 kişi) sürgün ettiler ve eski sinagogları yıktılar.
12 – 13 Ağustos 1952 - Katledilen Şairler Gecesi. On üç en önemli Sovyet Yidiş yazar, şair, aktör ve diğer aydınlar, (aralarında Peretz Markish, Leib Kwitko, David Hofstein, Itzik Feffer, David Bergelson da vardı) idam edildi.
1969 - Irak’ta infazlar.
1986 Eylül 6 - İstanbul. Bir sinagogda (Neve Şalom) Şabat duası sırasında teröristler, dua edenlerden 21 kişiyi katlettiler.
bitti
KAYNAKÇALAR
P.E. Grosser & E.G. Halperin
Antisemitism: Causes and Effects
New York Philosophical Library 1978
Lehman, Clayton Miles
Palestine: History 135-337 Syria Palestine and Tetrarchy
Jewish Literacy
Rabbi Joseph Telushkin ( part 10 Antisemitism)
Ben – Sasson, H.H. ( editor 1969)
A History of The Jewish People
Harvard University press
Encyclopedia Judaica
Simon Wiesenthal
Everyday Rememberance Day
A chronocal of Jewish Martyrdom 1987
The Jewish Pogrom in Ukraine
Julian Batchinsky,
Dr. Mark Vishnitzer,
Dr. Arnold Margolin
Israel Zangwill
