Investigasiones sovre la vieja komunidad Judia de Shangai

Dora NİYEGO Judeo-Espanyol
11 Haziran 2008 Çarşamba

Atras munchos anyos, 30000 Judios biviyan en la Rejion Hongku de Shangai. Ma, oy kedo muy poka evidensia de esta komunidad. Kon los esfuersos de los governos lokales i de las organizasiones de Shangai, esta komunidad va ser rekordada en serka tiempo.

Segun las enformasiones de los dokumentos topados, miles de judios fueron refujidos en China, durante el Holokosto. El Konsul Jeneral de Israel, Uri Gutman, esta dizyendo ke estos dokumentos historikos son muy signifikantes porke vana ayudar a deskuvrir lo ke se paso en China durante akeyos diyas.

Esta semana, va aver una seremonia en el Muzeo de los Judios Refujidos, kon la partisipasion del Governo de la rejion Hongku i del Konsolato de Israel, sovre estos dokumentos historikos. Esta seremonia va ser tambien una selebrasion ofisial del sesentien aniversario de Israel, i tambien va ser un muevo empesijo de la relasiones entre İsrael i China.

Aunke oy la majorita de los judios de Shangai son mansevos profesioneles ke vinyeron aki por negosio, la komunidad judia de la sivdad tiene sus raizes en el dizimuevien siglo. Famiyas Sefaradis, komo Sason i Kaduri, trusheron sus echos a Shangai ande konstruizaron edifisios komo ‘’Peace Hotel’’.

 Duspues de la revolusion rusa, 7000 judios vinyeron a Shangai, ma la mas grande emigrasion fue a la fin de los anyos 1930s, kuando miles de judios almanes, ostrianos i de la Evropa Oriental, fuyeron de los Nazis i toparon refujio en Shangai. Akeyos diyas, Shangai era el solo lugar en el mundo entero, ke no demandava viza o pasaporto para entrar.

 Los fonksionarios chinos, komo Ho Fengshan (un diplomato en Vienna), prokuraron vizas de salida a los judios, para ke puedan fuirsen de la Evropa akeyos diyas. Ho Fengsan murio en San Fransisko en el anyo 1997. Yad Vashem lo rekonosio komo uno de los‘’Justos entre las Nasiones’’ en el anyo 2001.

En los anyos 1930s, la rejion Honghu de Shangai, ande los judios se enstalaron, era nombrada komo ‘’La Chika Vienna’’. Mezmo siendo prove, esta komunidad judia teniya una rika vida kultural kon sus gazetas, eskolas, teatros, konsertos i siete Sinagogas. Duspues la gerra, los komunistos metieron restriksiones a la kultura, negosio i relijion. Por esta razon, todos los judios emigraron a Israel, a Ostralia i a la Amerika del Norte.

Oy, komo no ay dokumentasiones historikas de esta komunidad, kon la ayuda de Yad Vashem i del Muzeo Judeo de Sydney, el Sentro de los Estudios Judios empeso investigasiones sovre esta komunidad pedrida.

La Sinagoga Ohel Moshe de Shangai, por anyos, se utilizo komo un edifisio de ofises i komo opital de lokos. Ma en el anyo 2007, el governo de la rejion Hongku de Shangai, renovelo la Sinagoga i la avyo al publiko. En un edifisio al lado de la Sinagoga, se avyo una ekspozision de fotos de los judios de Shangai i entrevistas anrejistradas kon los viejos rezidentes.

Un mez antes, por la primera vez duspues sesenta anyos, se izo una boda en esta Sinagoga. Moris Ohana, el Prezidente de la Komunidad Judia de oy, obtenio el permito de azer la boda de su ija en la Sinagoga. Esta Sinagoga fue konstruida en el anyo 1920 por una komunidad judia vinida de Irak i de la India. Kaje toda la dekorasion judia de la Sinagoga desparisio, kon la eksepsion de una plaka enkolgada afuera, kon biervos en ebreo eskritos enriva.

Asta oy, la Sinagoga se avyo unas kuantas vezes, solo en las fiestas judias. Oy, la komunidad judia tiene 2000 miembros. Unos kuantos miembros de esta komunidad son vinidos de las famiyas ke biviyan aki anyos antes.

El diya de la boda, la Sinagoga estuvo yena kon konversasiones kayentes, en fransez, en inglez i en Chino. Rabbis de la Sinagoga de Singapur i de Beijing vinyeron a ayudar al Rabbi Shalom Greenberg.

El padre de la novya remersio Pan Guang, el dekano del Sentro de los Estudios Judios por sus ayudas, i oguro ke esta okazion seyga un empesijo por los diyas ermozos del futuro.