Kopenhag´da görev yapan bir Alman ataşesi olan Georg Ferdinand Duckwitz 1943´te ülkedeki 7.800 Yahudi´yi, Nazilerin onları toplama kamplarına göndermeye yönelik planlarına karşı uyarmak için harekete geçti.
Georg Ferdinand Duckwitz siyasi hayatına Nazi Partisinin bir üyesi olarak başladı. Yine de Duckwitz, işgal altındaki Danimarka’yı, Yahudilerin Almanlar tarafından toplama kamplarına gönderilmeleri konusunda uyarmayı seçti. Diplomatın hayatına mal olabilecek bu eylem savaş zamanında bir bireyin nasıl bir fark yaratabileceğini gösterdi.
Duckwitz’in erken yaşamı ve kariyeri
Georg Ferdinand Duckwitz, 1904’te Almanya’nın Bremen şehrinde dünyaya geldi. Duckwitz, zengin bir tüccar ailesine mensuptu. Hukuk ve ekonomi okumak için üniversiteye gittiği sırada sağ siyasetle ilgilenmeye başladı.
Mezun olduktan sonra, Duckwitz büyük bir Alman kahve şirketine çalışmaya başladı ve kısa bir süre sonra şirketi Danimarka’nın başkenti Kopenhag’da temsil etti. Birkaç yıl sonra, deniz taşımacılığı sektörüne girdi.
Kasım 1932’de, Duckwitz’in sağa olan sempatisi onun Nazi Partisine katılmasına ve Alman Dışişleri Bakanlığında çalışmasının yolunu açtı.
1934’te Nazilerin siyasi temizlik için 85 kişiyi öldürdüğü ‘Uzun Bıçaklar Gecesi’nin ardından, Hitler’in iktidarı pekişmeye başlayınca, Duckwitz görevinden şu istifa mektubuyla ayrıldı: “Katliamın sonrasında, Nasyonal Sosyalist hareketin doğası ve amacı konusunda çok temelden aldatıldığımı ve artık bu hareket içinde dürüst bir insan olarak çalışamayacağımı fark ettim.”
Georg Duckwitz, 1939’da II. Dünya Savaşı başladığında hâlâ Nazi Almayasında yaşıyordu. Alman Ulaştırma Bakanlığı, nakliye memurlarının tarafsız ülkelerde çalışması için pozisyonlar açtı. Danimarka’daki geçmişiyle Duckwitz, Kopenhag görevine başvurdu ve oradaki Alman Büyükelçiliği kapsamındaki işi aldı. Alman hükümeti, Duckwitz’in deniz ticaret uzmanı olarak deneyimlerinden yararlandı.
Duckwitz ve eşi Annemarie, Danca’yı akıcı bir şekilde konuşuyorlardı ve bu özellikleri de topluma entegre olmalarına yardımcı oldu. Çift sosyal çevrelerinde, Danimarka Sosyal Demokrat Partisinin önde gelen üyeleri de dahil olmak üzere, birçok Danimarkalıyla arkadaş oldu.
Danimarka Almanlar tarafından işgal edilince
9 Nisan 1940’ta Almanya, Batı Avrupa’ya yıldırım saldırılarının başlangıcı olarak tarafsız Norveç ve Danimarka’yı işgal etti. Norveç birkaç hafta direnirken, Danimarka hükümeti hemen teslim oldu. Almanya sınırında ve küçük bir orduya sahip olan Danimarka şehirlerinin ağır bombalanmasından kaçınmaya karar verdi.
Naziler ilk başta Danimarka’ya karşı nispeten hoşgörülüydü. Onlara göre Danimarka halkının çoğunluğu üstün ‘aryan’ ırkının bir parçasıydı. Ayrıca Almanya’nın savaş döneminde yiyecek ve gıda talebi artıyordu ve Danimarka bu alanda önemli bir üreticiydi. Danimarka’nın bakış açısından Almanya ile iş birliği küçük ülkeye bir miktar siyasi özerklik sağlayacaktı.
Ancak 1943’te ilişkiler bozulmaya başladı. Danimarka Direniş Hareketi, işgale karşı sabotaj eylemleriyle karşılık verdi. Ağustos ayında genel huzursuzluğa yol açan bir dizi protesto ve grev yapıldı. Almanlar, birtakım misillemelerin yanında ekim ayında - o zamana kadar kendi haline bırakılan - ülkedeki 7800 Yahudi’nin peşine düştü.
Werner Best, 1942’den 1945’e kadar Danimarka’da Reich Komiseri olan kıdemli bir SS subayıydı. 1903’te dünyaya gelen Best, gençlik yıllardan itibaren kendini adamış bir Nazi idi. Hukuk diploması alarak Gestapo’nun baş hukuk danışmanı ve Reich İçişleri Bakanlığının gizli devlet polis şefi oldu.
Best sadık Nazi sempatizanı olmasına rağmen, ilk birkaç yıl Danimarka’da nispeten hoşgörülü yönetimini sürdürdü. Alman Büyükelçiliğinde çalışan Duckwitz yaklaşmakta olan politika değişiklerine özel erişim sağlamak amacıyla ve binlerce hayat kurtarabilmek için ihtiyacı olan bilgileri elde etmek için Best ile yakın dostluk geliştirdi.
Duckwitz hayatını riske atıyor
Ağustos 1943’te Alman Hükümeti, Danimarka’nın tüm Yahudilerini Theresienstadt (Terezin) Toplama Kampına göndermeye karar verdi. Werner Best emri eylül ayında aldı. Dostça bir sohbette Best, Duckwitz’e Nazi planını anlattı.
Duckwitz günlüğüne “Ne yapmam gerektiğini biliyorum” diye yazmıştı. Sessizce İsveç’e gitti. Başbakan Per Albin Hansson yönetimindeki tarafsız hükümeti, Danimarka’dan kaçan Yahudi mültecileri kabul etmeye ikna etti.
Daha sonra Danimarka’ya döndü ve Kopenhag şehir merkezinde önde gelen Sosyal Demokrat Danimarkalı politikacı Hans Hedtoft ile gizlice bir araya geldi. Duckwitz, Nazi sınır dışı etme planlarıyla ilgili bildiği her şeyi Hedtoft’a anlatmaya başladı. Sonuç olarak, Hedtoft ve diğer Danimarkalılar ülkedeki Yahudileri kurtarmayı planlamaya başladı.
Danimarka’daki Alman bağlantılarını kullanan Duckwitz, Nazilerin Yahudileri sınır dışı etme planlarını yavaşlatmayı başardı. Daha fazla önlem alan Duckwitz, Hollandalı Yahudilere yasal belgeler sağlayarak İsveç’e sığınmalarına yardımcı oldu.
Danimarkalı Yahudilerin yüzde 95’i kurtarıldı
Ekim ayı başında sınır dışı edilme haberi hızla yayılmaya başladı ve Danimarkalılar harekete geçerek bazı Yahudi vatandaşları kendi evlerinde sakladı. İsveç’te sığınmaları için ve yapacakları deniz yolculuğu için Yahudilere baktılar, beslediler ve yolculuğa hazırladılar.
Çaresiz mülteciler ekim ayında kıyılardaki balıkçı kasabalarına doğru yola çıktı. İsveç’e kadar kısa ama zorlu bir yolculuğa çıkmaları için yerel balıkçıların küçük teknelerine bindiler. Deniz yolculuğu yaklaşık iki saat sürüyordu ve tehlike çok büyüktü. Alman gemileri, mültecilerin tutuklanması için birkaç askeri devriye teknesi gönderdi. Duckwitz cesur bir hamle daha yaparak, tanıdığı bazı Alman liman yöneticilerini daha fazla askeri devriye göndermemeye ikna etti.
Danimarkalı Yahudilerin kurtarılışı
Teknelerin büyük çoğunluğu İsveç’te güvenli noktalara ulaştı ve 7 binden fazla kişi başarıyla tahliye edildi. Bazı Yahudiler uyarıları duymadı. Bazıları ise kaçamayacak kadar yaşlı veya hastaydı. 500’den fazla Yahudi Theresiensdt’a gönderildi. Yine de Danimarka hükümeti, götürülenlere destek sağladı, kamp mahkumlarına giysi ve yiyecek gönderdi ve bazılarını oradan kurtardı.
Duckwitz’in savaştan sonraki kariyeri…
İnanılmaz bir şekilde, Duckwitz, savaşın geri kalanını Naziler tarafından tutuklanmadan atlattı. Werner Best’in Duckwitz’in Yahudileri kurtarmak için yaptığı eylemlerden haberdar olduğuna dair işaretler vardı, ancak muhtemelen Danimarka ile daha fazla gerilimi önlemek için ve Almanya’nın savaşı kaybettiğini anladığı için görmezden gelmeyi seçti.
Duckwitz savaştan sonra Batı Alman Hükümeti için çalıştı. Danimarka büyükelçisi olarak görev yaptı. Daha sonra Almanlar ve Polonyalılar arasındaki savaş sonrası ilişkileri geliştirmeye odaklandı.
II. Dünya Savaşı’ndan sonra Danimarka, kurtarma kampanyasındaki rolü nedeniyle Duckwitz’i onurlandırdı. 1971’de İsrail’in Holokost Müzesi Yad Vaşem, Duckwitz’e ‘Uluslararsı Dürüst’ unvanını verdi. Duckwitz 1973 yılında 68 yaşında vefat etti.
