Çaresizlik ve çıkışsızlık üzerine

‘Kahraman’ insan ilişkilerini işlemedeki ustalığı bilinen Farhadi’nin incelikli bir mücevher hüviyetindeki filmi. Alacaklısını ikna etmeye çalışan bir adam, yolunda gitmeyen bir plan, medyanın manipülasyonu, çaresizlik ve çıkışsızlık filmde gözler önüne seriliyor. Film, sosyal medyanın gücü, gurur, dürüstlük, vicdan, yozlaşma, hümanizm gibi zorlu temaların hakkını, metaforlar eşliğinde veriyor. Farhadi, kahramanının yol haritasını Kafka’yı akla getiren yok edici bir mekanizma üzerinden anlatıyor.

‘GHAHREMAN / A HERO’

Yön.ve Sen.: Asghar Farhadi

Gör.Yön. ve Kurgu: Hayedeh Safiyari

Oyn: Amir Jadidi - Feresteh Sadre - Mohsen Tanabandeh - Sarina Farhadi - Sahara GGoldust - Ehsan Goodarzi

Asghar Farhadi’nin Fransa ve İspanya’da yaptığı filmlerden sonra ülkesine, köklerine dönüş yapıp yeteneğini geri kazandığına, En İyi Uluslararası Film Oscar’ına favori gösterilen filmi ‘Kahraman / Ghahreman / A Hero’ ile tanık oluyoruz. ‘Kahraman’, insan ilişkilerini işlemede ustalığını kanıtlamış Farhadi’nin incelikli bir mücevher hüviyetindeki bir filmi.

Film, şöhretin değerinin ucuzladığı sosyal medya çağında gerçek kahraman kimdir, gerçek kahramanlık nedir, suç veya ahlaksızlık nasıl tanımlanır sorularına cevap arıyor. Alacaklısını ikna etmeye çalışan bir adam, yolunda gitmeyen bir plan, birdenbire büyüyen bir hayır işi, birbiri üzerine yığılan çaresizlikler filmde ustalıkla gözlere seriliyor.

Aile bağları sırlar, gelenekler

Önceki filmlerinde olduğu gibi ahlaki ve duygusal çatışmalar üzerinden ilerleyen Farhadi, yeni filminde de ülkesindeki toplumsal sorunlara eğilmeyi sürdürüyor. ‘Kahraman’ sanatçının ülkesindeki kültürel köklere geri dönüşünün bir ürünü. ‘Kahraman’ın Farhadi’nin önceki filmlerinde olduğu gibi, müthiş bir gözlem gücünden esinlenen bir senaryosu var.

Yan temalarla desteklediği gerçekçi senaryosunu, Farhadi gerilimi baştan sona ayakta tutan bir mizansenle perdeye aktarıyor. Film, sosyal medyanın manipülasyon gücü, onur, ahlak, gurur, kefaret, şöhret, vicdan, dürüstlük, yozlaşma, hümanizm gibi zorlu temaların hakkını, isabetli metaforlar eşliğinde veriyor.

Evrensel konularıyla modern toplum hayatının birçok güncel sorununu ele alan Farhadi, filmlerinde insan ilişkilerini işlemedeki becerisiyle öne çıktı. Bu hüneri İranlı ustaya Berlin Film Festivalinde Altın Ayı, Oscarlarda En İyi Orijinal Senaryo, Yabancı Dilde En İyi Film Ödüllerini getirdi.

Orta direk İran halkı üzerinden yaptığı müthiş tespitleriyle Farhadi, çevre baskısı, gerçeğe ulaşma, aile namusu gibi temalar eşliğinde, toplumun ve bireylerin ahlak anlayışını otopsi masasına yatırmasıyla ünlendi. Farhadi tüm filmlerinde yaptığı gibi, ‘Kahraman’ın senaryosunun kalbine aile bağları, sırlar, gelenekler ve ahlaki değerler gibi temaları yerleştiriyor. Bu titiz ve son derece zeki film büyüleyici gerçekçiliği ve duygusal anlatımıyla etkiliyor.

Ödeyemediği bir borç yüzünden hapiste olan Rahim (Amir Jadidi) aldığı iki günlük izin sırasında alacaklısı Bahram’ı (Mohsen Tanabandeh), borcun bir kısmının ödenmesine karşı şikâyetini geri çekmesi için ikna etmeye çalışır. Hapishane idaresi kendisine yapacağı bir iyilik sayesinde alacaklısının şikâyetinden vazgeçmesi için izin vermiştir.

Ancak işler planlandığı gibi gitmez. Rahim bulduğu altın dolu bir çantayı, biraz vicdanının devreye girmesi, biraz da işlerin istediği gibi gitmemesi üzerine sahibine verir. Rahim, kendisini hapisten kurtaracak yüklü bir parayı sahibini bulup iade etmesinden sonra çıktığı televizyon programında kahraman ilan edilir.

Kolaylıkla yalan söyleyebilen, kurnaz, iş bilir Rahim’in vicdanlı mı, içten pazarlıklı biri mi olduğunu kestirmek güç. Kendisine inanan ve seven bir kadın olan Redmehr’in (Faresteh Sadre) ikna etmesiyle, Rahim bulduğu altın dolu çantayı sahibine ulaştırır. Televizyonun olayı körüklemesiyle kahraman ilan edilir, ancak tırmanan olaylar sonrası gözden düşer.

Alacaklısı Bahram’ın yanına giden Rahim gurur, prensip gibi kavramlar yüzünden uzlaşamaz, hatta yumruk yumruğa girerler. Mağazasında kendisine yardım eden temiz yüzlü kızı Nazanin (Sarina Farhadi) hiddetli ikiliyi ayırmaları için komşulardan yardım ister. Zira babası Bahram’ın da kendine göre haklı sebepleri olduğunu ve ödünç verdiği para yüzünden sıkıntılar yaşadığına tanık olmuştur.

 

Ahlak, onur, kefaret

Asghar Farhadi kahramanının yol haritasını Kafka’yı akla getiren yok edici bir mekanizma üzerinden anlatıyor. İranlı usta Rahim’in yükseliş ve düşüş öyküsünü, başyapıtı ‘Bir Ayrılık’taki duygu yüklü, etkileyici anlatım gücünü yakalayarak gözler önüne seriyor. Gücünü sadeliğinden alan öyküsüyle ‘Kahraman’da, yalanlar ve yönlendirmeler kapanına kıstırılmış bir insanın çaresizlik ve çıkışsızlığını izliyoruz. 

‘Bir Ayrılık’tan bu yana Farhadi’nin en güçlü filmi olan ‘Kahraman’, ülkesinin toplumsal gerçeklerini gözlemleyen bir yönetmenin yeteneğini onaylıyor. Bir hapishane görevlisi Rahim’e “Sen saf biri misin yoksa şeytan gibi kurnaz mısın?” sorusunu soruyor. Zira pasif bir insan gibi takdim edilen anti kahramanımızın manipüle edilmesine, çevresi tarafından yönetilmesine, hatta yanlış yönlendirilmesine izin verdiğini, hâkim olamadığı davranışlara itildiğini görüyoruz. Aslında kendisi içine saplandığı cehennemi bir çıkmazdan sıyrılmaya çalışan basit bir insandır.

Filmin casting sorumlusu Rahim’i temiz ve masum yüzlü bir oyuncu, alacaklısı Bahram’ı ise nemrut suratlı, itici görünümlü bir oyuncu tarafından canlandırılmasını tercih ederken, film taraf tutarak, bu yönüyle izleyicisini peşinen manipüle ediyor.

Filmin hemen her sahnesinde ekranda gördüğümüz başrol oyuncusu Amir Jadidi’den, bu filmde ilk oyunculuk tecrübesini yaşayan Sahar Goldust’a tüm kadro başarılı performanslarıyla Farhadi’nin mizansenine katkıda bulunuyor. Farhadi ülkesinin güneyindeki, kültürel şehir Şiraz’da çektiği filminde, ‘Bir Ayrılık’ta (2011) rol verdiği kızı Sarina Farhadi’yi Nazanin rolüyle bir kez daha oyuncu kadrosuna alıyor.

Asghar Farhadi’yi ‘Kahraman’dan önce Cannes Film Festivaline katıldığı üç filmin basın konferanslarında, filmlerin galalarında, ödül sonrası yaptığı söyleşilerde gördüm. Kendisine sorulan soruların tümüne kendi dilinde, Farsça cevap veren Asghar Farhadi, ödül aldığında yaptığı teşekkür konuşmalarını hep bu dilde yaptı.  Festivallerin kapanış gecelerindeki ödül törenlerinde adı okunduğunda, yanından hiç eksik etmediği kadın tercümanı kendisini bir gölge gibi takip etti.

Aktifinde iki TV serisi ve dokuz uzun metrajlı film olan Asghar Farhadi Cannes Film Festivaline ilk kez, kariyerinin altıncı filmi olan, Fransa’da çevirdiği ‘Geçmiş / Le Passé’ ile 2013 yılında katıldı. Ayrılma aşamasındaki biri Fransız diğeri İranlı bir çifti merkezine alan film Bénérice Bejo’ya En İyi Kadın Oyuncu Ödülünü getirdi.

Üç yıl aradan sonra ‘Satıcı / The Salesman / Forushande’ ile Cannes’a gelen Asghar Farhadi, ilişkileri krize dönüşen İranlı bir çiftin öyküsünü anlattı. İki yıl sonra 2018’de İspanya’da çevirdiği ‘Herkes Biliyor / Everybody Knows / Todos Los Saben’ ile Cannes Festivaline katılan Farhadi bu filmiyle düş kırıklığı yarattı.