Haham Jonathan Sacks’a veda

Dünya Yahudileri arasında olduğu kadar Yahudi olmayanlar arasında da büyük üne kavuşmuş İngiliz eski Baş Hahamı Jonathan Sacks hayata veda etti.

Selin KANDİYOTİ Kültür
11 Kasım 2020 Çarşamba

Makaleleri, kitapları ve sıkça medyada yer almasıyla tüm dünyada takip edilen, İngiltere’nin eski baş hahamı olan Jonathan Sacks 72 yaşında kansere yenik düşerek 6 Kasım’da hayatını kaybetti.

Dünyada Ortodoks Yahudilerinin önde gelen sesi olan Sacks küresel çapta seyirciye ulaşmış, Avrupa kıtasının en göz önünde olan hahamıydı. 22 yıl boyunca İngiltere’nin baş hahamı rolünü üstlenen Sacks, BBC üzerinden düzenli olarak yaptığı programlarla Yahudi bilgeliğini sınırları aşarak kitlelere yaymıştı. Sacks İngiltere eski Başbakanı Tony Blair ile yakın ilişki içindeydi. Blair 2018’de Sacks’a hayat boyu başarı ödülü takdim etmiş, onu ‘entelektüel dev’ olarak nitelendirmişti.

Sacks, sosyal ve siyasi olaylara değinen, eleştirmenlerce başarılı bulunmuş birçok kitaba imzasını atmış, üretken bir yazardı. ABD’de modern Ortodoks cemaatin takip ettiği dua kitabı ‘Artscroll Siddur’u fazla geleneksel bulduğuna dair yorumunun ardından sinagoglar farklı bir kitaba yönelmişti.

Sacks din ile siyasetin karıştırılmasından hoşnut olmadığını düzenli yazılarının yanında ‘Ahlak: Bölünmüş Zamanlarda Kamu Yararını Yeniden Sağlamak’ adlı son kitabında da ortaya koymuştu.

Avrupa siyasetin çok meşgul eden antisemitizm ve İsrail konusunda sağlam bir duruş sergileyen Sacks, 2018’de İngiltere’de İşçi Partisinin eski lideri Jeremy Corbyn’i açık bir şekilde antisemit olmakla suçlamış, İngiliz Yahudilerinin tehdit altında hissettiğini ifade etmişti. Sacks’ın bu suçlamaları İngiltere’nin baş hahamı olan Ephraim Mirvis’in İşçi Partisini sertçe kınamasının yolunu açmış, İngiltere Yahudi tarihinde görülmemiş bir olay olarak akıllara kazınmıştı. Nisan ayında Corbyn görevinden alınarak yerine merkez sağcı Keir Starmer gelmiş, Starmer ilk iş olarak partisinde Corbyn’in yönetimi altında antisemitizmin filizlenmesine izin verildiğinden dolayı özür dilemişti. Eşi Yahudi olan Starmer, Sacks’ın ölümünden dolayı üzüntüsünü cumartesi günü “Tüm Yahudi dünyasının başı sağ olsun. O, hitabet anlayışı, değerleri ve iyi yürekliliği ile Yahudi toplumunun çok ötesine ulaşan muazzam bir entelektüeldi. Mirasının nesiller boyu yaşayacağından hiç şüphem yok” sözleriyle Twitter’da paylaştı. 

 

 

2017’de oldukça izlenen ‘Antisemitizmi Anlamak: Mutasyon Geçiren Virüs’ adındaki Youtube videosunda Sacks yeni bir antisemitizm formu olarak tanımladığı anti-Siyonizm’in, Yahudilerin diğer herkes gibi aynı haklara sahip olarak birlikte yaşama hakkını reddettiğini belirtmişti. Bu video Sacks’ın 2016’da Brüksel’de yaptığı bir konuşmaya dayanıyordu. Söz konusu konuşmanın ardından İngiltere aynı yılın sonunda Uluslararası Holokost’u Anma Birliğinin (IHRA) antisemitizm tanımını kabul etmişti. Video siyasi ve akademik çevrenin ötesine taşınmış, Sacks’ın ana akım seyirciye ulaşmasındaki kabiliyetini gözler önüne sermişti.

Sacks Yahudi dini ve kültürüne ait konuların dışında kalan başlıklarda da birçok konuşma yaptı. 2017 tarihli bir TedTalk seansında ‘Gelecekle korkusuz bir şekilde yüzleşmek’ başlığı altında ABD seçimlerinin Donald Trump tarafından kazanılmasının ardından insanları birlik beraberliğe davet eden bir konuşma yapmış, Batı’nın tarihinde bu seçimi ‘kader dolu bir dönüm noktası’ olarak nitelendirmişti.

Haham Sacks’ın hayatına kısa bir bakış

1948’de Londra’da doğan Sacks, Cambridge Üniversitesinde okudu. 1967’de Altı Gün Savaşı sırasında Sacks, Cambridge’deki sinagogda sınıf arkadaşlarıyla İsrail’in olası ikinci bir Holokost’tan kurtulması için dua etti. Bu tecrübe, zihninde ilk tohumların atılmasını sağladı ve Yahudi milletine karşı içinde bir sorumluluk hissi doğurdu.

Sacks, aynı yıl New York’ta Habad-Lubatvitch hareketinin dünya çapında Yahudiler arasında yayılmasının mimarı olan Hasidik lider Haham Menachem Schneerson’ı ziyaret etti. Bu ziyaret Sacks’ın Yahudi çalışmalarına yönelmesinde ilham verici oldu.

70’lerin sonunda Londra’nın en muhafazakâr Yahudilerinin oturduğu mahallede bulunan Golders Green Sinagogunun hahamı olan Sacks, ardından Londra’nın merkezinde Marble Arch Sinagogunun hahamlığını üstlendi. 43 yaşında İngiltere’nin baş hahamı seçildi. Başta görevi istemeyerek kabul eden Sacks, asimilasyon, göç ve düşük doğum oranı sebebi ile sayıca azalmış ve etkinliğini yitirmiş İngiliz Yahudi Cemaatini yeniden canlandırmak için işe koyuldu. Karizması, hitabet yeteneği ve dini yazıtlarla Batı düşüncesini ustaca birleştiren vaazlarının benzersizliği ile İngiltere’nin ruhani rock yıldızı haline geldi.

Sacks baş haham rolünü bıraktığı 65 yaşından ölümüne dek New York Üniversitesinde, King’s College’da ve Yeshiva Üniversiteside öğretim görevlisi olarak çalıştı.

Devlet büyüklerinden başsağlığı mesajları

Sacks ardında eşi Elaine, üç çocuk ve birçok torun bıraktı. İngiltere Başbakanı Boris Johnson Sacks’ın ölümü üzerine liderliğinin tüm ülkede ve dünyada güçlü bir etki bıraktığını söyledi. İsrail Devlet Başkanı Reuven Rivlin, baş sağlığı mesajında, “Haham Sacks cesurca zorlu sorularla yüzleşti ve Tevrat’ı aydınlatan ve yollarını açıklayan doğru kelimeleri buldu. Tanrı adına yapılan şiddet konusundaki uyarılarını ve yaralı olan bu dünyayı iyileştirebileceğimize olan inancını daima hatırlayacağız” sözlerine yer verdi.  Prens Charles da Sacks Ailesine baş sağlığı dilerken haham için, “Bilgelik dolu öğütleri inançlı ve inançsız herkes tarafından taktir edildi. Kelimelerin ifade edebileceğinden çok daha fazla özlenecek” dedi.

 

 

 

 

 

Etiketler:

Siz de yorumunuzu yapın

Tüm Yorumları Görün