Tao Te Ching (Yol ve Erdem Kitabı)

Moris FRANSEZ Köşe Yazısı
26 Ocak 2022 Çarşamba

Milattan önce 6. yüzyılda, Lao Tzu adında Çinli bir bilge, Tao Te Ching (Kimine göre Dao De Jing) adlı bir kitap yazdı.

Efsaneye göre, Lao Tzu Çin’i terk etmek üzereyken, sınır bekçisi onu tanımış… ve düşüncelerini kağıda dökmezse, geçmesine izin vermeyeceğini söylemiş. Lao Tzu, 2-3 haftada, Yol Ve Erdem Kitabi adını verdiği kısa metni teslim etmiş ve boğasına atlayarak, batı yönünde gözden kaybolmuş.

***

İnsanoğlunun ‘yaşam kavgası’ iki temel çabaya indirgenebilir sanıyorum:

Bunlardan biri, kendisini içinde bulduğu evrenin yollarını bulma çabası… başka bir deyişle, evrenin doğasını anlamak… Böylece, kendine üşümeyeceği, karnını doyurabileceği, diğer canlılara yem olmayacağı bir yaşam alanı sağlamak. Bu doğayı anlama ya da doğanın yollarını keşfetme çabasına biz BİLİM diyoruz… Çinliler YOL (Tao) diyor…

İkincisi de, doğada yaşamaktan çok daha kolay olduğu için, diğer insanlarla birlikte yaşama çabası… Bu da, diğer insanların yeterli görecekleri bir erdem ya da ahlak düzeyinde olmayı gerektiriyor… Ama ne yazık ki, aralarında bir anlaşma tesis etmeleri için, insanların şunu taahhüt etmeleri yetmiyor: “Sen bana sıkıntı verme… ben de sana vermeyeyim!”

Genelde, toplumsal bir sözleşmenin tesis edilebilmesi için, insanlar bir takım soyut ahlaki değerlere uyulmasında ısrarcı oluyorlar.

Tao (Yol)

Lao Tzu ve ondan sonra gelen Taocu bilgelere göre, evrensel (kozmik) Tao, her türlü insan öğretisinden daha iyi bir rehberdir… Doğanın (ve insan doğasının) nasıl işlediğini izlemek, tüm felsefi öğretilerden daha üstün bir öğrenme yoludur.

Tao’nun, fizik-ötesi (metafizik) bir ilke olarak, örneğin Tanrı olarak anlaşılmaması gerekir… Tao’yu Doğa sözcüğünün karşılığı olarak algılamak daha doğru olur sanıyorum… Yani, varolan her şeyin varolmasına neden olan ve her şeyin içinde işleyen o esrarengiz güç olarak… ‘Spinoza’nın Tanrısı’ gibi…

Lao Tzu’nun sözleriyle: “Yerin ve göklerin varlığından önce, şekilsiz bir güç vardı… Yapayalnız, alabildiğine geniş… Her şeyin anası olan… Adını bilmediğim için, ona Tao (Yol) diyorum… (Tao Te Ching Bölüm 25).

İnsanın işleri öyledir ki, dünyası her zaman ‘yolunda’ gitmez… “Tao hüküm sürdüğü müddetçe, evcil atlar tarlaları işler… Tao artık hüküm sürmediği zaman, kentlerin surlarında savaş atları beslenmeye başlar”. (Tao Te Ching Bölüm 46)

Batıda inanılan Tanrının aksine, Tao yarattıklarından itaat bekleyen bir ‘yasa koyucu’ değildir. Taonun (ya da doğanın) buyruklarına uyup uymamak, insana kalmıştır…

Tao (yol) her şeyin üremesini sağlar… Te (erdem) insanları eğitir… evrendeki diğer şeyler, insana şekil verir… ve koşullar işi tamamlar… Ne yol bir şey diretir… ne de erdem… O nedenle  ikisi de saygıdeğerdir. (Tao Te Ching Bölüm 51)

Tao’nun davranışı, insanlara örnek teşkil edebilir: “Ulu Tao… tüm ihtiyaçları giderir ama kimseyi kontrol etmeye çabalamaz… isteklerden tamamen arınmıştır… ululuğunda ısrarcı olmadığı için, uludur.(Tao Te Ching Bölüm 34)

Te (Erdem)

Lao Tzu’nun çağdaşı Konfiçyüs ile uzlaşamadığı bir husus, erdem ve ahlak konusudur.

Konfiçyüsçülük insanın belirli ahlaki değerleri öğrenmesinin ve bunları geliştirmesinin birey ve toplumu ‘daha insanca’ kılacağını, toplumsal uyumun ancak bireyin erdemli davranmasıyla gerçekleşebileceğinde ısrarcıdır.

Lao Tzu ise, bu tür ahlaki değer ve iki yüzlü nasihatlerin dünyayı ‘daha iyi’ kılmayacağını, bunun -kaçınılmaz olarak- ters etki yapacağını ileri sürer:

“En iyi erdem, erdemli kılmayandır… tam da o nedenle, erdem içerir.

Lao Tzu’ya göre, İnsanın kendisini geliştirmek için yapması gereken, yontulmamış bloka geri dönmektir… Michelangelo’nun David heykeline hayranlıkla bakan sanatsever dostuna söylediği gibi: “David mermerin içindeydi… benim tüm yaptığım, David olmayan kısımlarını yontup çıkarmak oldu.

Erdem, ahlaklı yaşayanın elde ettiği bir ödül değil… Spinoza’nın da söylediği gibi, “Kutlu yaşama ulaşmamız tutkulardan arınmamızın ödülü değildir… Tersine, tutkularımıza egemen olabildiğimiz için, kutlu yaşama ulaşırız.”

Siz de yorumunuzu yapın

Tüm Yorumları Görün