Yeni başlangıçlara açılan kapı: ROŞ AŞANA

Elul ayından beri artan bir seviyede devam eden içe dönüş, içsel muhasebe, hayatımızı sorgulama, Roş Aşana’dan itibaren daha da yoğunlaşır. Tanrı’nın bizi iyi yaşam kitabına yazmasını umut edip bunun için dua ederken, Roş Aşana ile başlayan ve Yom Kipur ile doruğa ulaşan Aseret Yemei Teşuva - On Teşuva gününde bu dönem hayatımıza her zamankinden daha fazla dâhil ettiğimiz teşuva, tefila, tsedaka ve iyi davranışlarımızı, mitsvalarımızı arttırmaya çalışırız. Roş Aşana’dan önce Atarat Nedarim ile Tanrı’ya karşı tutamadığımız vaatlerin iptalini gerçekleştirip bunların ağırlığından kurtulur, Roş Aşana’nın birinci günü Taşlih ile su kenarında üzerimizi silkeleyip günahlarımızı sembolik olarak suya atma dileğimizi ifade ederiz. Roş Aşana’nın her iki gecesinde soframızdaki simgesel yiyeceklerle yeni yıl için Tanrı’dan temennilerimizi dile getiririz. Şofar sesini dinlerken Tanrı’yı Kral’ımız olarak ilan eder, O’nun bize olan güvenini, sevgisini, bize çağrısını ta içimizde hissederiz.

Yahudiler için her yeni gün, her yeni hafta, her yeni ay, her yeni yıl yeni başlangıçlara açılan fırsat kapılarıdır. Bugün yeni kararlarımızı uygulamaya başlayabilir, kendimizle, ailemizle, etrafımızla, Tanrı ile ilişkilerimizi daha üst boyuta taşımak için harekete geçebiliriz. Tanrı’nın benzeyişinde yaratılmış Tanrı’nın elçileri olarak dünyayı daha iyi bir hale getirmek için insanların hayatlarına birçok farklı şekilde-telefon, mesaj, yardım, ziyaret, destek vb- dokunabilir, onların hayatlarına güzellikler katabilir, yaratılış amacımızı yerine getirmeye birkaç adım daha yaklaşmayı başarabiliriz.

KISA KISA ROŞ AŞANA

İsmi: Roş- baş, Şana-yıl, Roş Aşana- Yılın Başı anlamına gelir. רֹאשׁ הַשָּׁנָה

Dört yılbaşından biri: Roş Aşana, takvimdeki dört yılbaşından biridir. Diğer yılbaşları, ayların başı olan 1 Nisan, hayvanlarla ilgili verginin başladığı yılbaşı 1 Elul, ağaçların yılbaşı 15 Şevat.

Günün önemi: İnsanın yaratıldığı ve dünyanın kuruluşunun tamamlandığı gündür.

Roş Aşana dualarının teması: Roş Aşana dualarında Malhuyot-Krallık; Zihronot -Hatırlama; Şofarot-Şofar sesleri kavramları vurgulanır.

Malhuyot, Tanrı’nın her şeye hâkim olduğunun, tüm evreni ve üzerindekileri O’nun yarattığının, Tanrı’nın Krallığı’nın bilincinde olmaktır.

Zihronot, bize Tanrı için her bir yarattığının değerli, anlamlı ve kayda değer olduğunu, O’nun gözünde önemli olduğumuzu hatırlatır.

Şofarot, Sina Dağında Tora verilirken duyulan şofar seslerini kasteder. Tora, Tanrı’nın bize konuşmasıdır. Tora, Tanrı yolunda ilerleyebilmemiz ve bu şekilde dünyada O’nun Varlığı’nı görülür hale getirebilmemiz için bize hayatımızın her alanında rehberlik eder.

Şofar Mitsvası: Roş Aşana’ya ait en temel mitsva, şofar sesini dinleme mitsvasıdır. Roş Aşana, insanın yaratıldığı ve dünyanın kuruluşunun tamamlandığı gün olduğu için, dünyanın doğum günü olarak kabul edilir. Bu günde, Yahudiler, Tanrı’yı tüm evrenin Hâkimi, Kralı olarak taçlandırır ve şofar sesiyle bunu tüm dünyaya ilan ederler.

Aseret Yeme Teşuva - On Teşuva Günü: Yeni yılın Roş Aşana ile başlayıp Yom Kipur ile sona eren bu ilk on günü, kişinin kendini daha çok sorguladığı, hayatını daha çok gözden geçirdiği, mitsvalarla Tanrı’ya daha fazla bağlanmaya çalıştığı, her zamankinden daha fazla tsedaka verdiği özel günlerdir.

Teşuva-Tefila-Tsedaka: Senenin her günü yapmaya çalıştığımız, ama Elul ayından itibaren üzerinde daha da yoğunlaştığımız bu üç adım, bizi kendi özümüze, Tanrı’ya yaklaştırırken, kendimizle, etrafımızla ve Tanrı ile ilişkilerimizi daha iyi hale getirmemize yardımcı olur. Teşuva (Tanrı’ya, özümüze dönüş), Tefila (Tanrı’yla birlikte, Tanrı’yla bağlantıda olmak) ve Tsedaka (Tanrı’nın bize bağışladıklarını adaletli bir şekilde dağıtmak)…

Heşbon Nefeş (İçsel muhasebe): Samimiyetle içimize döner, kendimizi sorgular, buna göre yeni başlayan yılda nasıl davranacağımıza karar veririz. Geçen Roş Aşana’dan bugüne, Tanrı’nın bize vermiş olduğu bu yaşam hediyesini ne şekilde değerlendirdik? Kendimizle, ailemizle, etrafımızla, Tanrı ile ilişkimizde neredeyiz? Daha ileri gitmek için hangi adımları atmamız gerekir?

Teşuva-Tanrı’ya, içimizdeki Tanrısallığa Dönüş: Teşuva yaparken, bilerek veya istemeden yaptığımız hatalardan dolayı samimiyetle pişmanlık duyar; farkında olduğumuz hatayı tamamen bırakır, hatayı sözlü olarak itiraf eder ve son olarak, bu hatayı bir daha tekrarlamamaya niyet ederiz. Bu, sadece Tanrı’ya karşı yapılan hatalar için geçerlidir. İnsana karşı yapılan hatalar için, itirafı o kişiye yapıp, direkt o kişinin kendisinden özür dilememiz gerekir.

Atarat Nedarim: Roş Aşana’ya girmeden, kişileri Tanrı’ya karşı tutamadıkları vaatlerin ağırlığından kurtarmak için, Roş Aşana’dan önceki gün yapılan Selihot duasının sonunda, Atarat Nedarim töreni yapılır.

Taşlih (Atmak): Roş Aşana’nın birinci günü, (7 Eylül Salı) öğleden sonra, Yahudiler sinagogların içinde yer alan çeşme, sarnıç veya kuyuların başında geçen sene içinde işlemiş oldukları günahlarını sembolik olarak üzerlerinden atmak için, ceplerini silkeleyip bir dua ederler. Suyun, cebin içinde kalan kırıntıları sürükleyip götürdüğü gibi, günahları da alıp götürmesi ümit edilir. Taşlih, Oşana Raba’ya kadar yapılabilir.

Roş Aşana Sederi: Roş Aşana’nın her iki akşamı (bu yıl 6 Eylül Pazartesi akşamı ve 7 Eylül Salı akşamı), akşam yemeğindeki seder-düzene- göre her iki gece de Kiduş yapılır ve Kiduş’ta her iki gece de Şeeheyanu berahası söylenir. Netilat Yadayim ile eller yıkandıktan sonra Roş Aşana için yuvarlak olarak yapılmış iki bütün ekmekle Amotsi yapılır, ekmek şekere batırılır.

Simgesel yiyecekler: Yeni yıl için güzel dileklerimizi yansıtan her simgesel yiyecek, onunla ilgili ‘Yei Ratson - Senin isteğin olsun ki’ duası söylendikten sonra yenir. Masada bu yiyeceklerden herhangi biri (veya hiçbiri) yoksa bile, Yei Ratson’lar okunur.

Geleneklerimize göre tatlı bir yeni sene için Elma tatlısı, düşmanların ve Tanrı’dan nefret edenlerin ve kötülüğümüzü isteyen herkesin (içindeki kötülüğün) yok olması dileği için Pırasa, uzaklaşmaları için Pazı (veya ıspanak), bu kişilerin (içindeki kötülüğün) sonunun gelmesi için Hurma, Tanrı bizi yargılarken sadece sevaplarımızı dikkate alması için Kabak, bereket için Balık (veya börülce), daima ‘baş’ olmamız için kuzu veya balık başı yenilir.

Yeni yıl dilekleri: Leşana Tova Tikatev Vetehatem; İyi bir yıl kitabına yazılıp mühürlenilmesi dileği. Şana Tova UMetuka; İyi ve tatlı bir yıl dileği.

 9 Eylül (3 Tişri) Perşembe - Tsom Gedalya-GEDALYA ORUCU

Bar/Bat Mitsva yaşını geçmiş her Yahudi erkek ve kadın, Gedalya orucunu tutar.

İsrail topraklarının valisi Gedalya Ben Ahikam’ın öldürülmesi sonucu, Yahudilerin toplu olarak bu bölgeden kaçması ve üzücü bir şekilde İsrail topraklarında hiçbir Yahudi kalmamasının anısına tutulan bu oruç, bu yıl 9 Eylül Perşembe sabahı gün ağarmadan başlar. Perşembe akşamı yıldızlar çıkana kadar devam eder. Çarşamba akşamı yatana kadar yemek içmek serbesttir.

Oruç tutan kişiler, perşembe Amida duasına Anenu kısmını ekler. “Cevap ver bize Baba’mız,bu oruç gününde bize cevap ver…” (Sidur Kol Yaakov s.266)

Sinagogda oruç tutan on erkek varsa Sefer Tora çıkarılır. Sefer Tora’ya sadece oruç tutan erkekler kaldırılır.

(Gedalya cinayetinin hikâyesi, Krallar 2, 25: 22-26'nın sonunda kısaca anlatılır. Olayın daha ayrıntılı bir anlatımı Yeremya, 41'de bulunabilir.)

*Roş Aşana’nın Özü, Felsefesi, Şofar-Uyan Çağrısı, Roş Aşana videoları: 

http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=18&Itemid=104

Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Rosh Hashanah-It’s Significance,Laws and Prayers, Every Person’s Guide to High Holy Day, Rosh Hashanah-Yom Kippur Survival Kit, Rabbi Abraham Twerski on Rosh Hashana Machzor, The Koren Sacks Rosh Hashana Mahzor, Tree of Souls, Emanations kitaplarından ve www.chabad.org, alephbeta.org, aish.com, askmoses.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

*Yazı, konu hakkında farklı kitaplar ve internetten kolayca erişilebilecek sayısız yorumdan sadece birkaçını kapsamaktadır.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.