Hanuka bayramı Bet Amikdaş’taki yedi kollu şamdan ile ilgili bir mucizenin olmasından dolayı kutlanmakta. O zaman neden sekiz mum -ışık ve sekiz gün bu bayram?
R. Yitzi Hurwitz
Talmud bize Hanuka mumlarının yakılması ile ilgili mitsvayı şu şekilde anlatıyor: Şamay’ın okulu “ilk gece sekiz mum sonraki geceler birer tane azaltarak yakılır” Hilel’in okulu “ilk gece bir mum yakılır, daha sonraki geceler birer mum ekleyerek yakılır” diyor. Şamay’ın sunduğu neden; bunu Sukot Bayramında ilk gün 13, daha sonraki günler birer tane azaltarak kurban yapılması (İlk gün 13, ertesi gün 12 ve böyle devam ederek). Hilel’in sunduğu neden ise kutsallıklarda her zaman yukarıya doğru hareket edilir, yani arttırarak, azalarak değil.
Hanuka ışıklarının Sukot’ta sunulan kurbanlarla alakası nedir ki? Diğer bir taraftan da Hillel’in Şamay ile ikinci neden olan kutsallıklarda arttırılma konusu olmasa Sukot’ta sunulan kurbanlarla kurduğu ilişkiye katıldığı havası da var. Sukot’un Hanuka ile alakası nedir?
Sukot ve Hanuka’nın ikisinin de sekizer günlük bayramlar olması nedenini öne çıkartacak olanlar vardır. Eğer bu ise, neden sekiz günlük bayram olgusunu anlamamız gerekiyor.
Hanuka bayramı Bet Amikdaş’taki yedi kollu şamdan ile ilgili bir mucizenin olmasından dolayı kutlanmakta. O zaman neden sekiz mum -ışık ve ssekiz gün bu bayram?
Şamdanın ışıkları ile Sukot’ta kurban olarak getirilen boğaların karşılaştırılması biraz garip. Bet Amikdaş’ta sunak taşı dışarıda avluda idi. Menora - şamdan ise daha kutsal bir yer olan içerideki salonda idi. Bu da bize Menora’nın daha kutsal olduğunu belirtiyor. Hatta Aaron Ha Kohen Menora’yı yakması emrini aldığında ona onun bu işlevinin dışarda kurbanları sunmakta olan 12 kabilenin reislerinden daha kutsal olduğu söylenmişti. Menora’nın yakılması, kurban getirilmesinden daha önemliydi. O zaman Menora’nın ışıkları ile kurbanlar neden karşılaştırılıyorlar?
Ayrıca Talmud bize Hanuka mumlarının güneş batımında yakılması gerektiğini söylüyor. AmaBet Amikdaş’ta Menora güneş batımından bir saat ve 15 dakika (parça) evvel yakılırdı (Plag Minha). Eğer Hanuka’da yaktığımız mumlar Bet Amikdaş’taki Menora’nın yakılmasını sembolize ediyorlarsa, neden aynı zamanda yakılmıyor? Neden özellikle güneş batınca yakıyoruz?
Hanuka mumlarının asıl amacı karanlığı aydınlatmaktır.
Hanuka mucizesi Yunanlıların Bet Amikdaş’ı mundar etme çabaları ve özellikle Kohen Gadol’un mührünü kırarak saf zeytinyağı bırakmama çabaları ile yarattıkları karanlık bir devreden sonra vuku buldu. Şişeleri kırıp, yağları dökmediler. Sadece o yağların saflığını kirletmek için mühürleri kaldırdılar. Bundan da Yunanlılar için bu yağları kirletmenin Bet Amikdaş’ı kirletmekten daha önemli olduğunu görüyoruz. Amaçları neydi?
Yunanlılar bizi fiziksel olarak imha etmek istemediler. Bizim Aşem ile olan bağlantımızı kopartmaktı onların amacı. Yahudiliği tutmamız ile bir problemleri yoktu. Yahudi kalın, ama bunu istediğiniz için, Aşem istiyor diye değil. Yağ bu konuda bir semboldü. Ruhani saflık ve kirlilik, mantık çerçevesinde hiç bir anlam taşımıyor. Sadece Aşem öyle dedi diye bu kurallar takip ediliyor. Bunu da Yunanlılar kabul etmemekteydiler ve işte bunu imha etmek onların asıl amaçlarıydı. Tabii bu konuda hükümler vermeye başladıklarında durum Yahudiliğe karşı top yekûn bir savaş haline döndü.
Bu yüzden de Kohen Gadol’un mührünü taşıyan o yağ kavanozunu bulmamız bu kadar önemliydi. Bir parçamız her zaman Aşem ile bağlı idi ve bunu kopartmak imkânsızdı. Buydu o kavanozun simgelediği.
Her birimizin Neşama’sı (ruhu) var. Bu Aşem’in bizlerin içindeki bir parçası. Neşama’nın beş bölümü vardır. En yükseği ‘yehida’ olarak adlandırılır ve Aşem ile birliktir bu parça. Aşem’in bu dünyaya olan ilişkisi değil, çok daha yüksek bir mertebede, var oluşun da arkasında bir yerde. Neşama’nın bu parçası olumsuz hiç bir etkiye maruz kalamaz, tam tersine bu parçaya dokunduğumuz zaman, bu parçayı işleme sokabildiğimiz zaman, etrafımızı, dünyamızı inanılmaz bir ışık ile doldururuz. Karanlığı yok eden bir ışık değil, karanlığın parlamasını sağlayan bir ışık.
Bu da sekiz rakamı ile sembolize edilir. Kabala ve Hasidut öğretisinde bilindiği gibi yedi rakamı var oluşu, sekiz ise var oluş ötesini simgeler.
Şimdi Hanuka’nın neden sekiz gün olduğunu ve Hanukiya’nın neden sekiz ışık taşıdığını anlayabiliriz. Çünkü Hanuka bizim Aşem ile olan var oluş ötesi ilişkimiz üzerine, karanlığın kendisinin parlaması üzerinedir.
Sukot da sekiz gündür, çünkü Sukot Bayramı da Aşem ile var oluşun ötesinde ilişkimizi işlemekte. Bu da özellikle sunulan kurbanlardan anlaşılmakta. İlk yedi gün boyunca 70 milleti temsil eden 70 kurban sunulur. Bu var oluşu simgeler ve bu kurbanlar yolu ile karanlığı iten ışık saçılır. Bizi rahatsız etmedikleri ve Aşem’in istediklerini yapmamıza olanak verdikleri durumdur bu. Sekizinci günde ise sadece bir kurban getiririz. Bu kurban bizim Aşem ile olan özel ilişkimizi simgeler. Var oluşun ötesindeki ilişkimizi. Yehida mertebesindeki ilişkimizi. Bu şekilde de dünyayı karanlığın kendisinin parlamasını sağlayarak etkilemekteyiz. Tüm diğer ulusların bizlere yardımcı olmalarını sağlayarak…
Bu 7 ve birinci 7 bu dünyada ve bir var oluşun ötesinde
Bu yüzden de Sukot Bayramında suka içinde yedi gün bulunuruz ve Sekizinci gün sukada bulunmakta hiç bir mitsva yoktur. Yedi gün boyunca suka içinde olarak Tanrısal enerji ile çevriliyiz ancak bu enerjiyi tam olarak özümsemekteyiz. Sekizinci günde ise ‘yehida’miz ile irtibat içine gireriz ve bu Tanrısal enerjiyi içimizde özümseriz. Artık sukanın sağladığı etkiye ihtiyacımız kalmamıştır.
Hanuka mumlarını güneş batımında yakmamızın sebebi de budur. Amacı karanlığı aydınlatmaktır. Ama nereye kadar? Talmud bize bunun insanların çarşıdan evlerine dönmelerine kadar, Tarmudai’lerin çarşıdan dönmelerinin bitmesine kadar der. Tarmudailer en alçak insanlardı. İsminden de anlaşılacağı gibi Tanrı’yı inkâr edenlerdi (İbranicede baş kaldıran anlamındaki mered kelime kökünden gelen bir tabir). Hanuka’nın ışıkları bu en alçak mertebedeki insanları bile etkiler, onların da tamamı ile iyi olup Aşem’e bağlanmalarını sağlar. Bu kıvılcımı yakar.
Hanuka’nın ışıkları bu sürgünün karanlığını da ışığa çevirsin ve Maşiah’ın gelişini hızlandırsın. Vakti geldi.
(davidsbackyard.blogspot.com)
*R. Yitzi Hurwitz, yedi çocuk babası, Dina’nın kocası ve Kaliforniya Temecula’daki Habad Yahudi Merkezi’nin manevi lideridir. ALS (Amiyotrofik Lateral Skleroz, Stephen Hawking’de de olan, kas erimesi ve omurilikte harabiyet yaratan hastalık) tarafından hareketsiz hale gelen R.Hurwitz, konuşamıyor, yazamıyor, haftalık Tora bölümü hakkında yorumlarını, senelerin bilgi birikimine yürekten düşüncelerini de ekleyerek ve çok büyük çaba göstererek, özel bir bilgisayarda gözleri ile ‘yazıyor’.
