VAYAKEL - ŞABAT

Rav İzak ALALUF Köşe Yazısı
19 Şubat 2014 Çarşamba

Şemot kitabının son iki peraşası olan Vayakel ve Pekude, Mişkan çadırının inşasını işleyen peraşalardır. Birinci peraşanın ismi olan ‘Vayakel’ Moşe’nin halkı bir araya toplaması ile ilgilidir. Birçok otoriteye göre Moşe burada halka Şabat kurallarını öğretmektedir. Şabat kurallarının önemine gönderme yapmadan önce bilgeler ilk cümlede yer alan ‘adat – topluluk’ sözüne dikkatimizi çekerler. Çünkü Moşe’nin bütün topluluğu bir araya getirmesi o kadar da zor değildir. Elindeki trompetlerle ister kabile başkanlarını ister bütün halkı çok kısa zamanda toplayabilmesi mümkündür. Peraşanın da “et kol Yisrael – bütün Yisrael’i” demesi yeterlidir. Buradaki topluluk yani ‘adat’ sözünün gizemi nerededir?

Moşe için halkı toplamak elbette kolaydır. Ancak halkın dikkatini, bilincini bir araya toplamak o kadar da sıradan bir iş değildir. Moşe halka Şabat kurallarını ve önemini belirtirken bütün bilinç ve dikkatlerinin yani ‘daat’ dediğimiz akıl ve bilincin toplanması gerekmektedir. İşte Moşe için zor olan halkı tek bir kişi gibi tek yürek bir araya toplamak ve Tora’da on iki kabile gibi on iki kez geçen Şabat konusunun önemini onlara anlatmaktır. Daat ile adat aynı harflerle yazılan iki sözcüktür. Moşe önce halkın dikkatini bir noktaya toplamış sonra da Şabat gününün önemini vurgulamıştır.

Altın buzağı günahı öncesinde halk için ‘Aaron’a karşı toplandı’ ifadesi yer alır. Halk toplanarak Aaron’dan altın buzağı yapmasını ister. Moşe Rabenu’nun Tefila’sı sayesinde Tanrı artık halkını affetmiştir. Bunun göstergesi de “veşahanti betoham – içinizde barınacağım” ifadesidir. Şimdi Moşe halka Tanrı tarafından affedildiklerinin ve Mişkan yapımının müjdesini toplu halde vermektedir. Ancak Mişkan müjdesinin hemen öncesinde peraşanın hemen başında Şabat günü ile ilgili emir yer alır. Halkın affedilmesinin tek koşulu Şabat gününün gerektiği gibi korunması ve uygulanmasıdır.

Yahudi yaşamının en temel günü, Tanrı ile olan bağlantısı Şabat günüdür. Şabat gününün ihlal edilmesi kişiyi Tanrı’dan uzaklaştırır. Tora sadece Sina Dağı’nda Yahudilere verilirken Şabat günü daha önce ‘man’ olayının hemen öncesinde bildirilir. Çünkü Şabat gününün gerektiği gibi gözetilmesi Tora’nın tamamı ile eşdeğer görülür.

Peraşamızda Şabat kuralı verilirken altı gün ‘melaha’ yapılabileceği belirtilir. Bilgeler altı gün boyunca yapılan ‘melaha’ için Tanrı’nın yardımcı olduğunu söyler. Şabat gününü gerektiği gibi koruyan kişiye altı gün boyunca maddi manevi alanda Tanrı yardımcı olur. Tanrı’nın yardımını yanında hisseden kişi de bu güçle her seferinde başarıyı yakalar. 

Yirmiya peygamber Eha adlı ağıtta “darhe tsiyon avelot – tsiyon yolları avel gibidir” ifadesini kullanır. Yirmiya peygamber Bet Amikdaş ve Yeruşalayim’in yıkılışı için ağıt yaktığı Eha’da Yeruşalayim yollarını neden matem durumuna benzetmektedir? Bilginler bu konuyu daha önce peygamberin uyarılarına bir gönderme olarak kabul ederler. Peygamber birbirine bağlı iki konuda Bene Yisrael’e sitem eder ve yollarını mateme çevirdiklerini söyler. Şabat ve Tora öğrenimi. Kişi ne kadar Tora öğrenirse Şabat gününü daha iyi anlar ve korur. Şabat günü ne kadar layıkıyla korunacak olursa özellikle bu günde yapılan Tora öğrenimi daha da verimli olur.

Nefes aldığımız her gün yeni bir başlangıç için milat olabilir. Tanrı’nın bizlere hediye ettiği ömrümüzü O’nun emirlerinin izinde ve Tora’nın ışığında devam ettirmemiz bizleri maddi, manevi her alanda refaha kavuşturacaktır. Mitsvalara gerekli önemi vermek ve onları uygulamak bizleri rafine edecek ve ‘geula’ya daha da yakınlaştıracaktır.