VAYEŞEV - Olayları doğru okumak

Bereşit kitabının peraşaları içinde en karmaşık olanlardan birini bu hafta okuyoruz. Bu peraşa ve bunun gibi kardeşler arasındaki ilişkiyi anlatan peraşalar her zaman yanlış anlamalara gebedir. Bunları doğru algılayabilmek ve okumak için doğru bir yönlendirme gerekir.

Rav İzak ALALUF Köşe Yazısı
6 Aralık 2017 Çarşamba

Bereşit kitabının peraşaları içinde en karmaşık olanlardan birini bu hafta okuyoruz. Bu peraşa ve bunun gibi kardeşler arasındaki ilişkiyi anlatan peraşalar her zaman yanlış anlamalara gebedir. Bunları doğru algılayabilmek ve okumak için doğru bir yönlendirme gerekir. Doğru yönlendirme doğru işaretlere ulaştırır. Yoksa o işaretleri bulmak mümkün olmaz. Konumuz tsadikim olduğu için burada ‘Hazal’ dediğimiz rabilerimizin yönlendirmesi gerekir. Tsadikim hakkında konuşurken çok hassas davranmak gerekir.

Berahaların anahtarı öncelikle Avraam’dadır. Bu anahtar önce Yitshak’a sonra da Yaakov’a teslim edilir. “Vayvareh et Yosef vayomar” pasuğu gereğince beraha anahtarı Yaakov sonrasında Yosef’e verilmiştir.

Peraşamızda, Yosef ‘ben zekunim’ olarak tarif edilir. Raşi ilk açıklamasında ‘yaşlılığında doğan’ olarak bunu tanımlar ama RaMBaN bu açıklamanın gerçeği yansıtmadığını iddia eder ve reddeder. Bilgelere göre bütün çocuklar Yaakov’un yaşlılığında dünyaya gelir. Yosef babası 91 yaşında iken dünyaya gelir. Ama Yisahar da babası 90 yaşında iken doğar. O zaman hepsinin “ben zekunim” olması gerekir.

Raşi bir başka açıklamada Yosef’ın imaj olarak babasına çok benzediğini öğretir. Tanrı’nın onursal tahtı olan ‘kise akavod’ etrafında imajlar vardır. Bu imajlardan biri Yaakov’un imajıdır. Yosef de burada imajı olan babasına benzemektedir. Gemara, Adam’ın güzelliğinin Yaakov’da bulunduğunu öğretir. Yosef de onlara benzemektedir.

Raşi üçüncü bir açıklama ile Yosef’e “bar hakim” yakıştırmasını yapar. Bu ifade Yosef’in inanılmaz bir akla ve beyne sahip olduğunu göstermektedir. Yaşı çok genç olmasına rağmen yaşlı bir bilgenin bilgisine ve anlayışına sahiptir. RaMBaN Yaakov’un bütün bilgisini on yedi yaşına kadar Yosef’e aktardığını ve Yosef’in de bunu öğrendiğini öğretir. Önümüzdeki hafta okuyacağımız Mikets peraşasında Yosef ‘Avreh’ olarak tanımlanır. Burada bilgisinin bir baba kadar ‘av’ olduğunu ama yaşının ‘rah’ küçük olduğunu öğrenmemiz istenir. Yaakov on üç yaşından altmış üç yaşına kadar Şem ve Ever’in akademisinde Tora öğrenir. Hatta daha sonra bir on dört yıl daha öğrenimi bunun üzerine ekler. Yani altmış dört senelik Yaakov’un Tora birikimini Yosef on yedi yaşına kadar öğrenir ve bunu sindirebilir. Şimdi konuştuğumuz bu Yosef’in rüyalarıyla ilgili sorularımıza yanıt aramaya başlayacağız.

Yosef’in ilk rüyasında kardeşlerinin başak demetlerinin kendi başak demeti önünde eğildiğini görmüştür. Bu kadar keskin bir rüya görüldüğü zaman ve ne anlama geldiği de açık olduğu halde neden Yosef bunu kardeşlerine anlatır? Kaldı ki o zamanki tsadikler bu günkü göstermelik tsadikler gibi ikiyüzlü değildir. Onlar ne düşünürse söyler ve ona göre davranış gösterirler. Zaten bu rüyanın anlatımının ardından kardeşlerin Yosef’e olan davranışları değişmiştir.

Daha da ilginç olanı Yosef’in ikinci rüyasıdır. Bu rüyada sadece kardeşler değil güneş ve ay şeklinde gösterilen anne ve babasının da Yosef’in önünde eğileceği mesajı görülmektedir. Yosef bu mesajı sadece kardeşlerine değil aynı zamanda babasına da anlatır. Bu kadar ciddi bir anlamı olan rüya neden anlatılmıştır?  

Öncelikle bu rüyalar bir peygamberlik vizyonudur. Yosef gelecekte neler olduğunu bu rüyalarda görmüştür. Peygamberlik kurallarına göre vizyon gören kişi bunu paylaşmakla mükelleftir. İlk vizyonda sadece kardeşlerini ilgilendiren kısmı görmüştür. Sadece onlara anlatır. İkinci rüyada ise işin içine babası da girer. O zaman ikinci rüyayı babasına da anlatmalıdır.

Yaakov oğluna beraha verirken “vaymareruu, veyistemuu” sözcüklerini kullanır. Kardeşlerinin Yosef’in hayatını acılaştırdıklarını ve ondan nefret ettiklerini hatırlatır. Targum kardeşlerin kıskandığı şeyin Yosef’in peygamberlik gücü olduğunu öğretir.

Babası bu vizyonu duyunca Tora bize “veaviv şamar et adavar” sözünü söyler. Raşi burada babasının bu olayı korumasının bu vizyonun ne zaman gerçekleşeceğini bekleme aşamasına girdiği şeklinde öğretir. Yaakov vizyonu anlamış ve ne zaman olacağını beklemeye başlamıştır.

On kardeş Mısır’a erzak almaya geldiklerinde Yosef ile karşılaştıklarında ona eğilirler. Pasuk burada “vayizkor Yosef et ahalomot aşer halam – Yosef gördüğü rüyaları hatırladı” demektedir. RaMBaN’a göre Yosef burada gördüğü ilk vizyonun gerçekleşmediğini görmektedir. Burada sadece on kardeş gelmiştir ama on bir başak demetinin eğilmesi gerekmektedir. Onun için de Binyamin’in mutlaka gelmesi şarttır. Peygamberlik kurallarına göre kişi vizyonun gerçekleşmesi için ne mümkünse yerine getirmelidir. Yosef de türlü şekilde Binyamin’in Mısır ülkesine gelmesini sağlamıştır.