TERUMA - Herkese karşı saygılı olmak

Rav İzak ALALUF Köşe Yazısı
1 Mart 2017 Çarşamba

“Veasu li mikdaş veşahanti betoham -  Bana bir kutsal yer yapın aralarında yaşayacağım.” (Şemot 25/8)

Şela Hakadoş yukarıdaki pasuğu biraz daha değişik çevirir. “Onlar bana benim için kutsal bir yer yapacaklar ve ben onların içinde barınacağım.” Bunun anlamı daha geniş şekilde şöyle de verilebilir. Her insan kendi içinde kutsal bir yer yapmalıdır ki Tanrı o kutsal yerde bulunsun. Bilginler bu kutsal yerin aslında maneviyatını güçlendirmek anlamına geldiğini de söylerler. Bu şekilde insan Tanrı’nın kutsallığına içinde yer ayırabilecektir.

Seyahatlerinin birinde Baal Şem Tov Kipur gününde neşeli bir sesle Al Het okuyan bir hazana rastlar. Halk bu hazandan biraz şikâyetçidir çünkü günahların itirafının daha hazin bir sesle okunması gerektiğine inanmaktadır. Baal Şem Tov bunun nedenini hazana sorunca Hazan şöyle bir açıklama yapar; “Eğer kralın sarayını temizlemek üzere işe alınmış olsaydım sarayı kral için daha iyi bir yere getirdiğim taktirde mutluluk duyardım. İçimdeki günahları temizlediğim zaman aynı şekilde Tanrı’nın barınması için çok daha elverişli bir yer hazırlamaktayım. Buna sevinmeme imkânı olur mu?” Baal Şem Tov bu açıklamadan son derece memnun olur.

Kotzk’lu Rabi Mendel, Rabi Simha Bunim’in yanına geldiği zaman Rabi Simha ona şöyle bir soru sorar: “Genç adam. Biri Tanrı’yı nerede bulabilir?” Rabi Mendel şöyle cevap verir, “Tanrı her yerdedir”. Bir süre sonra Rabi Mendel’e aynı soruyu bir kez daha sorar. Rabi bu kez “onun onuru her yeri doldurmuştur” şeklinde yanıt verir. Rabi Simha Rabi Mendel’e bir kez daha bu soruyu sorunca Rabi Mendel bu kez şöyle der: “Eğer açıklamalarım ve yanıtlarım sizi tatmin etmediyse lütfen bunun cevabını siz verin”. O zaman Rabi Simha şöyle yanıt verir: Tanrı O’nun bulunması için müsait olan her ortamda bulunur. Bir başka deyişle kişi Tanrı’nın içinde barınmasına izin vermelidir. Tora, Devarim peraşalarında davranışlarımızın Tanrı’nın bizlere sırtını dönmeyecek şekilde olması gerektiğini ifade eder.

Talmud Arahin 15 B’de Tanrı’nın boş gurura sahip kişilerin içinde barınmadığını bizlere öğretir. Yeşayau peygamber Tanrı’nın her zaman kutsal ve yüce ortamlarda bulunduğunu kitabında ifade eder.

Dr. Twersky başından geçen bir olayı şöyle nakleder. Kibirli bir alkolik içki içmediği zaman içinde derin bir boşluk oluştuğunu söylemektedir. Rabi’ye göre bu boşluk aslında Tanrı’nın barınacağı boşluktur. Bu boşluğu alkol gibi boş ve anlamsız şeylerle doldurmak sadece havayı yakalamaya çalışmaktır. Bu sadece alkolikler için geçerli değildir. Aynı yanlışı bu boşluğu para, güç ve fiziksel memnuniyetlerle doldurmak isteyenler de yapmaktadır. Aslında bu boşluğu doldurmanın en güzel yolu Tanrı’nın içimizde barınmasına izin vermek ve maneviyatımızı güçlendirerek buna imkân tanımaktır.

Rabi Simha Bunim her insanın içinde Tanrı’nın barınacağı bir yer olduğunu bir kez daha öğretir. Bizlere düşen, bu boşluğu gerçek bir tapınağa dönüştürmek, bir anlamda içimizde Mişkan’ın inşasını gerçekleştirmektir. 

Mişkan gibi mükemmel bir yapının mimarına bir bakalım. Yeuda kabilesinde Betsalel midraşik kaynaklara göre sadece oniki yaşındadır ve böylesine bir yapının mimarı tayin edilmiştir. Mantık çerçevesinde baktığımız zaman yukarıdaki cümlelerin imkânsıza işaret ettiğini anlarız. Mişkan tamamlandığı zaman öylesine mükemmel bir yapıdır ki her yeri ayrı bir kusursuzluk örneğidir. Dahası bu yapının inşaatında çalışanlar ne mimarlıktan ne de dekorasyondan anlayan insanlar değildir. Onlar uzun zaman basit yapılarda köle olarak çalışmışlardır. Böylesine kusursuz bir yapının yapımında çalışmaları çok da akla yakın değildir. Tabii ki Kohen Gadol’un kıyafetleri de. Her kıyafet bir başka anlam taşımakta bir başka konuya gönderme yapmaktadır. Bu konuda çalışanların da bilgisi olmadığını düşünürsek,  bunları anlayabilmek için bir tek şeye inanmak gerekmektedir. Mişkan’ın her aşamasında Tanrı’nın yardımı hissedilmiş ve bu muhteşem yapının inşası söz konusu olabilmiştir. Targum Yonatan’ın verdiği bilgiye göre Kohen Gadol’un göğsüne taktığı oniki taş Tanrı’nın bir hediyesidir ve bulutlar tarafından Gan Eden’den getirilmiştir. Burada Tanrı bizlere nasıl bir mesaj vermek istemektedir?

Bunu anlamanın ilk adımı bu taşların ne işe yaradıklarını anlamaktır. Bu taşlar kabileler arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde kullanılmaktadır. Haklı ve haksızı ayırt etmek için bu taşları kullanan Kohen Gadol bir anlamda Şalom Bayit tahsis etmek için çabalamaktadır. Anlaşmazlıkların barışçı yollarla çözümlenmesi Yisrael kampının kadoş ve barış içinde bulunması bakımından büyük önem arz etmektedir. Toplumsal barışın tahsis edilmesi için de her kesimden insanın mutlak mutlu edilmesi gerekir ki bu da çok zor bir görevdir. Aşağıdaki maase bu konuda bizlere birfikir verebilecek niteliktedir.

Rabi Yisrael Salanter bir öğrencisinin yaşadığı kasabaya gelir. Öğrencisi rabiyi Şabat yemeğinde ağırlamak için her türlü koşulu yerine getirir. Hatta yemeğin erken ölmüş bir Rabi’nin eşi tarafından pişirileceğini de ekler. Rabi bunu duyunca yemeğe gelmeyi bir şartla kabul eder. Yemek sadece iki saat sürecektir. Öğrencisi bunu anlamaz ama kabul eder.

Yemek mükemmel, Tora sohbetleri doyumsuzdur ama iki saat gelmiş ve geçmiştir. Birkat Amazon söylenir ve rabi ayağa kalkar. Öğrencisi dayanamaz ve bu zaman sınırlamasının nedenini anlayamadığını ifade eder. Rabi cevap vermek yerine dul kadına ona zahmet verdiği için teşekkür eder ve vakit geç olduğu için özür diler. Kadın gülümseyerek “ne geç kalması” der. Uzun zamandır bu kadar erken evine gidip dinlemediğini bunun için de rabiye teşekkür borçlu olduğunu kaydeder. Rabi daha sonra öğrencisine döner ve zaman sınırlamasının nedeninin kadının sözlerinde gizli olduğunu öğretir. Şabat sofrası şarkılar, güzel yemekler ve Tora sohbetleri ile övgüye layıktır. Ancak bir dulu yormak pahasına bunların uzun sürmesini istemek kesinlikle doğru değildir.

Bazen farkında olmadan insanlara fazla zahmet verir ve onları sıkıntıya sokarız. Esas olan her kesim ile ‘şalom’ içinde bulunmak ve herkesin haklarına saygılı olmaktır.