Yatırım işlemi bir girişimci veya karar vericinin yeni bir fikri hayata geçirmesi veya var olan/çalışan bir fikrin büyütülmesi, genişletilmesi, yenilenmesi ile ilgilidir. Burada yatırım projelerinin değerlemesini 10 madde halinde paylaştık.
1- Yatırım işlemi bir girişimci veya karar vericinin yeni bir fikri hayata geçirmesi veya var olan/çalışan bir fikrin büyütülmesi, genişletilmesi, yenilenmesi ile ilgilidir. Birikimlerin, tasarrufların spekülatif amaçla (mevduat, bono, vb.) değerlendirilmesi işlemi için de kullanılmaktadır. Köprü yatırımı için de, ev alırken de, özel okulda okutma kararı vermek için de, fabrika kurarken de aşağıdaki aynı prensipler uygulanır.
2- Yatırım projelerinin değerlemesi için ilk şart değerlendirilecek proje başlıklarına karar verilmesidir. Yatırım şekline (yenileme, büyütme) karar verildikten sonra fizibilite aşamasına geçilir. Fizibilite ne kadar güncel, detaylı ve sağlıklı ise yatırım kararı da o kadar doğru verilecektir.
3-Fizibilite çalışmasında incelenecek başlıklar şunlardır: Ekonomik, yasal, teknolojik, pazarlama, rekabet, insan kaynakları, teknik/operasyonel, finansal.
4-Yatırım projelerinin doğasında pazarın büyüdüğü, müşterilerin ve gelirlerin arttığı varsayımı bulunmaktadır. Bu nedenle, ekonomik ve finansal analiz başlıklarındaki mevcut durumların ve varsayımların gerçekçi olması projelerin doğru değerlendirilmesi ve başarılı olması için önemlidir.
5-Bir projenin başlangıç ve bitişinin olması onu proje yapar. Proje süreklilik arz eden rutin bir süreç değildir. Dolayısı ile her projenin bir proje takvimi ve planı olmalıdır. Her projenin bir sponsoru ve yöneticisi de olmalıdır.
6-İyi bir proje yönetimi, kaynakların doğru planlanması ve optimum şekilde bir araya getirilmesi ile sağlanır. Her projenin bir risk yönetimi planı bulunmalıdır. Proje yöneticisi hem projenin kaynaklarının, hem bütçesinin, hem de risklerinin takibinden ve raporlanmasından sorumludur.
7-Yatırım kararının alınması için en önemli adım finansal analiz çalışmasıdır. Fizibilitenin iyi, orta, kötü senaryo şeklinde yapılarak en gerçekçi olana/gelene göre projenin yürütülmesi başarılı sonuçların alınabilmesi adına önemlidir. Fizibilite iki ana başlığa ayrılır. Yatırım tutarının hesaplanması, yatırımın geri dönüşünün hesaplanması.
8-Finansal analiz için öncelikle projenin/yatırımın bütçesi yapılmalıdır. Proje hayata geçtikten sonraki dönemlere ait kısım için de işletme bütçesi yapılmalıdır. Dolayısı ile projenin yatırım dönemine ait ve hayata geçtikten sonraki işletme dönemine ait bütçeleri/finansal tabloları oluşturulmalıdır. Bütçe kalemlerinin detaylı ve gerçekçi olması önemlidir. Projenin öz kaynakla mı, dış kaynakla mı finanse edileceği konusuna da karar verilmelidir.
9-Yatırım döneminde genelde gelir olmadığı için negatif nakit akışı bulunur. Yatırımda öz kaynak dışında kredi kullanımı var ise kredi faizleri işletme bütçesi içinde yer almalıdır. İşletme döneminde nakit akışlarının yatırıma göre belli bir süreden sonra pozitif olması beklenir. Eğer beklenen sürede yatırım pozitif nakit akışı üretmiyorsa diğer unsurlar ışığında ancak projeye devam kararı alınmalıdır.
10-Yatırım tutarının pozitif nakit akışları ışığında hangi zaman diliminde geri döneceği başa baş süresi hesabı olarak adlandırılır. Ancak, uzun süreli yatırımlarda faiz unsuru mutlaka dikkate alınmalıdır. Projenin gelecekteki nakit akışları faizden ıskonto edilerek arındırılmalı ve bugüne indirgenmelidir. Net Bugünkü Değer (NBD) ve İç Verim Oranı (İVO) hesabı en çok kullanılan yöntemlerdir. NBD sıfırdan büyükse, İVO enflasyon oranından büyükse yatırıma matematiksel olarak devam kararı alınır, aksi durumda diğer unsurlar ışığında karar verilir.
