Akıl Oyunları

Ekonomik durum aslında yılbaşından bu yana bizde aynı.

10 Aralık 2014 tarihli ‘Döviz mi, lüfer mi?’ başlıklı yazımızda belirttiğimiz verilerde hâlâ bir bozulma, makro değişiklik yok. Aynı matematiksel verilere bakarak durumu farklı yorumlayan ‘Davranışsal Finans’ seçim sonrasında, yeni akıl oyunları ile herkes için ortak payda ve çıkar noktasını yani ‘Oyun Teorisi’nde Denge Kuramını’ bulana kadar volatilite yaratmaya devam edecek gibi gözüküyor. Nash (ve Oyun Teorisyenleri), büyük bir matematikçi ve ekonomist olarak, Keynes’den çok Avusturya ekolünden Hayek’e yakın olarak, piyasalar için çıkar lobilerinden bağımsız olarak çalışacak bir ideal para modeli tanımını yaparken, en önemli oyun teorilerinden biri olan ‘Mahkûmlar Açmazı’ ile siyasal bilimlerde günümüze uyarlanabilecek başka tanımlar da koymaktadır. Oyun Teorisi’nin en meşhurlarından olan ‘Zero Sum Game’ herkesin kaybettiği senaryo olduğundan, çözüm Hoca Nasreddin gibi soruya kendini katmakta ve diğer oyuncuların kaybı ile kendisini dengeye getirebilmekte yatmaktadır. Bu anlamda, piyasalar açısından koalisyon ve erken seçim senaryolarında Nash’in ve Nasreddin’in çözümleri çok önem kazanıyor.

Peki, nedir piyasaları tedirgin eden. 10 Aralık 2014 tarihli yazımızda ifade ettiğimiz gibi, belirsizlik durumu ve enflasyon riski, bölgesel belirsizlikler dolar faiz kararı ile birleşince volatilite olarak karşımıza çıkıyor. Bu sene enflasyon (faiz) hedefinde yine bir sapma olasılığı var. Döviz satım ihalelerine bakıldığında, BigMac Endekse göre aynı seviyelerde olması gereken USD/TL kuru, bugün 2,30’lu seviyelerden 2,80’li seviyelere gelmiş durumda. Ülkenin döviz borç stoku brüt ve net olarak aynı seviyelerde iken, döviz rezervlerinde 10 milyar dolarlık düşüşe rağmen, reel sektörün borcunda bir artış yok ve hatta kısa vadeli net borcu dört milyar dolar azalmış durumda. Sermaye hareketlerine bakıldığında, doğrudan yatırımlar ve sıcak para (portföy) yatırımları yıllık bazda, Mart 2015’de nette 21 milyar dolar artmış (Faiz ve temettü ödemelerine yaklaşık 4,5 milyar dolar gitmiş, 25,7 milyar dolar gelmiş). Yani, azalan döviz rezervlerini açıklayacak durumda. Mart 2015’e kadar üç aylıkta çeşitli stresler nedeni ile çıkandan biraz fazlası Net Hata Noksan ile gelmişken, petrol fiyatları ve cari açıktaki azalma  lehimize çalışırken, risk priminin bu kadar yüksek olmasının esas nedeni reel sektörün dış borcunda değil. Daha önce ifade ettiğimiz üzere, ithalat borçlarından çok bankaların kullandırdığı döviz kredileri ve yurtdışından yaptığı borçlanma kur üzerindeki esas etkiyi yaratıyor. Aslında bankalardaki Yabancı Para Tevdiatlar bu (eksponansiyel/toplam) borç miktarını karşılayacak durumda. Özetle, dip toplamda piyasadaki kur stresini karşılayacak kadar döviz kaydı ve fiziki olarak var. Sorun borç stokunun ve varlık sahiplerinin kompozisyonunda, yani borcun sahibinin dağılımında. Aynı, gelir dağılımı eşitsizliği gibi, “O zaman kur niye burada?” gibi anlatılması zor bir durum yaratıyor. Özetle, lüfer yerine yokluğunda iki küçüğü çinakop yemeyi kafamıza takmamız lazımken, döviz bolluğunda döviz borç kompozisyonundan dolayı Hoca Nasreddin’i anmak durumunda kalıyoruz.

Ayşe Teyze ve Salih Amca için konuyu basitçe özetlersek: Çocukluğumuzda kofana kıvamındaki üç adet lüferi Karaköy iskelede 1 TL’ye almak mümkündü. Lüferi (doğru yerde ve zamanında) bulamazsanız 33 kuruş olması gereken lüferi 33 TL’den yemek mümkün.

Piyasalarda ne olur? Altın fiyatları 1.150 dolar seviyelerinde teknik olarak “Ben buradan aşağıya yokum, zaten gözüm çok yukarılarda, dolar faize göre pozisyon alırım, ara ara yoklarım” diyor. Euro/Dolar eşitlenir mi sorusunun cevabı diğer yazımızda. 1,10 civarları denge seviyesi, diğer gelişmelere bağlı olarak yön bulur. USD/TL, sepet kur bu akıl oyunlarında ne olur? Borsaya bağlı, borsa ne olur, tahvile kaçtı, tahvil ne olur, valla bizimkilerini bilmeyiz ama dünyada yandı bitti kül oldu gibi bir durumu var.