Rashi’den Dreyfus’a, Dreyfus’tan Kaşer Markete Fransa Yahudileri

Paris’te kaşer ürünler satan bir markette yaşanan rehine krizinden sonra, ülkede Yahudi olan ve olmayan birçok kimse “Je suis Juif/Ben Yahudi’yim” pankartlarıyla hayatını kaybeden dört kişinin anısına yürüdü. Kimdir bu Yahudiler? Fransa’nın Yahudilerine dair bir el kılavuzu…

Selin SEVİNDİREN Dünya
21 Ocak 2015 Çarşamba

Fransa’da ne kadar Yahudi var?

500 bin kadar. Avrupa ülkeleri arasında en yüksek Yahudi nüfus. Ayrıca İsrail ve ABD’den sonra dünyada en çok Yahudi barındıran ülke.

 Ülkedeki diğer inanç gruplarında durum ne?

Fransa’da 66 milyon kişi yaşıyor. Nüfusun yüzde 80’i Katolik. 5-6 milyon arasında Müslüman nüfus mevcut. Müslüman kesimin kökleri çoğunlukla Mağrip ülkeler (Tunus, Fas, Cezayir, Batı Sahra, Libya), Sahra Çölü’nün güneyinde kalan ülkeler ve Türkiye’ye dayanıyor.

 Yahudiler Fransa’da nerede yaşıyor?

350 bin kadarı Paris ve çevresinde oturuyor. Marais olarak bilinen 3. ve 4. Bölge’de eski Yahudi mahalleleri bulunuyor. Marais birçok kaşer dükkân, lokanta, sinagog ve din okuluna ev sahipliği yapıyor. Son zamanlarda butikleriyle, gay kültürüyle ve yüksek emlak fiyatlarıyla ön plana çıkan Marais’nin revaçtaki kısımlarında ise artık daha az Yahudi yaşıyor.

Paris’in dört bir tarafında ikamet eden Yahudilerin büyük bir kesimi bugün oldukça seçkin bir bölge olan 17. Bölge’de, çalışan kesimin tercih ettiği 19. ve 20. Bölge’de ve hızla canlanan 11. ve 12. Bölge’de oturuyor. Geçen haftalarda radikal bir teröristin hedef aldığı kaşer market 12. Bölge’de, Paris’in doğusunda bulunuyor.

Paris’in dışında kuzeyde Sarcelles, doğuda Saint-Mande, güneydoğuda Creteil ve batıda oldukça zengin bir banliyö olan Neuilly-sur-Seine’de kayda değer bir Yahudi nüfusu bulunuyor.

Paris haricinde Fransa’nın güney şehirlerinden Marsilya’da 80 bin kişilik bir cemaat söz konusu. Lion, Toulouse, Nice ve Strasburg ise yine geniş bir Yahudi nüfusuna sahip.

 Yahudiler Fransa’ya nasıl geldi?

Yahudiler ülkede Ortaçağ’dan beri varlık gösteriyor. (Meşhur Talmud âlimi ve yorumcusu Raşi 11. yüzyılda Fransa’da yaşadı.) Yahudiler ancak 1791 yılına gelindiğinde tam vatandaşlık hakkı kazanabildiler.

Fransa, II. Dünya Savaşı’na zemin hazırlayan yıllarda Orta ve Doğu Avrupa’dan göç eden 100 bin Yahudi’ye kapılarını açtı. Bugün ise Fransa’da yaşayan Yahudilerin çoğu Fas, Cezayir ve Tunus asıllı. 50 ve 60’lı yıllarda bağımsızlığını kazanan bu ülkelerden Fransa’ya 235 bin Yahudi göç etti. Çoğu dindar Sefarad olan bu kesim sayesinde Holokost’tan sonra ülkede Yahudilik yeniden canlandı.

 Holokost sırasında Fransa’da neler oldu?

Nazi Almanya’sı Paris dâhil olmak üzere 1940-1944 yılları arasında Fransa’nın kuzeyini işgal etti. Güneyde bulunan ‘özgür bölge’de Vichy Hükümeti tarafsız olarak görünse de Nazilerin kuklası pozisyonundaydı. Savaş boyunca 11 bini çocuk olmak üzere 76 bin Yahudi Nazi ölüm kamplarına gönderildi. Birçoğu Auschwitz’de öldü, yalnızca 2.500 Yahudi kurtulabildi. 1945 yılına gelindiğinde Fransa’da 235 bin Yahudi vardı.

 Fransa’nın en etkili Yahudi kurumları hangileridir?

CONSISTOIRE: Napolyon dönemine kadar uzanan bu kurum 500 kadar sinagog ile mezarlık ve mikve gibi dini mekânları denetliyor. Birkaç mahalli şubesi de bulunan Consistoire, kaşerut sertifikası veriyor ve ülkenin baş hahamını seçiyor. Fransa’da Yahudi cemaatlerinin büyük çoğunluğu Consistoire çatısı altında olup Ortodoks Yahudilerinden oluşuyor. Ayrıca az sayıda Reformist ve Konservatif sinagog da faaliyet gösteriyor.

CRIF (Council of Jewish Institutions of France - Fransız Yahudi Kurumları Konseyi): Çok sayıda Yahudi grubunun ait olduğu ulusal bir federasyon niteliği taşıyan ve içinde gönüllü grupların, sosyal hizmet kuruluşlarının ve profesyonel derneklerin bulunduğu bir çatı kuruluş. Antisemitizm ile mücadele konusunda ülkenin önde gelen siyasileriyle işbirliği yapıyor. Öncelikleri İsrail’i desteklemek ve iki devletli çözüme dayalı barışı teşvik etmek olarak beyan edilmiştir.

UEJF (France’s Jewish Student Union- Fransa Yahudi Öğrenciler Birliği): 15 bin Yahudi üniversite öğrencisini temsil ediyor. 1944’de temeli atılan kuruluşun faaliyet alanları arasında sosyal adalet konularında aktif yer almak, İsrail’e destek kampanyaları yapmak, birlik içinde yaşamayı teşvik etmek, Yahudi gençleri için toplanma ve seyahat fırsatları yaratmak bulunuyor.

Fransa’da bu kuruluşlar dışında tam 700 Yahudi okulu bulunuyor.

 Dreyfus olayını hatırlatmak gerekirse…

1894’de, Yahudi bir Fransız subayı olan Alfred Dreyfus, orduya ihanet etmekten o gün bile adaletsiz olduğu düşünülen bir şekilde hüküm giydi. Fransız yazar Emile Zola yazdığı açık mektubunda Fransız hükümetini Dreyfus’u yalnızca Yahudi olmasından dolayı hedeflemekle suçlayarak meşhur ‘J’accuse - Suçluyorum’ makalesini yazdı. Rütbelerini kamu önünde kaybeden Dreyfus’un binlerce Parisli tarafından idamı istenmişti. Sonunda Dreyfus, Şeytan Adası’nda birkaç yıl boyunca mahkûm kalmış ve 1899’da Fransa Cumhurbaşkanı tarafından affedilmişti. 1906 yılında ise ordu komisyonu Dreyfus’u aklamıştı.

 Fransız Yahudileri günümüzde antisemitizm karşısında nasıl tepki veriyor?

Geçen yıl yedi bin Yahudi İsrail’e göç etti. Bu sayı iki yıl evveline göre üç kat fazla. Bir önceki seneyle kıyaslandığında antisemitizm yüzde 91 oranında arttı, buna ek olarak antisemit saldırılarda da artış kaydedildi.

Amerikan Yahudi Komitesi Paris Direktörü Simone Rodan-Benzaquen’e göre antisemit olaylardaki artış -özellikle toplumda geniş yankı uyandıran 2006’daki İlan Halimi’nin kaçırılması ve öldürülmesi, 2012’de Toulouse’da bir Yahudi okulunda yaşanan katliam, geçen yıl Gazze savaşı sürerken meydana gelen sinagog ve Yahudilere ait iş yerlerindeki patlamalar- Yahudilerin iyice tecrit bir hayat sürmelerine neden oluyor. Rodan-Benzaquen, genç Yahudi neslin genel Fransız laik kimlikleriyle eskiye göre daha az rahat olduklarından Yahudi kimliklerine bağlandıklarını ve çocukları için devlet okullarındansa Yahudi okullarını tercih ettiklerini belirtiyor.

Fransız Yahudilerinin çoğunluğu merkez sağ ve merkez sol partilere oy veriyor. İlginç bir şekilde az fakat çoğalan sayıda Yahudi, Fransa’nın Müslüman cemaatinden gelen antisemit şiddet olaylarından korkarak, oyunu aşırı sağcı Ulusal Cephe Partisi’ne veriyor. Parti lideri Marine Le Pen eskisine göre daha ılımlı bir imaj yaratmış olsa da, gaz odalarını tarihin bir ‘detay’ı olarak nitelendiren babası Holokost’u inkâr etme suçundan hüküm giymişti. 

Kaynak: JTA