Doğu halkları ve ülkelerinden esinlenen kültürel bir akım olan Oryantalizm, 17. ile 19. yüzyıl arasında, Polonya’da izini süren sanatçılar vasıtasıyla Pera Müzesi’ne konuk oldu.
Türkiye ile nam-ı eski Lehistan arasındaki diplomatik ilişkilerin 600. yıldönümü kutlamaları çerçevesinde açılan ve küratörlüğünü Türkolog Prof. Dr. Tadeusz Majda’nin üstlendiği ‘Polonya Sanatında Oryantalizm’ isimli sergi, içerdiği resim, gravür, desen ve tekstillerle meraklılarını, bu iki ülkenin ortak tarihi ile buluşturuyor
600 yıllık dostluk
Polonya, coğrafi konumunun da etkisiyle Doğu kültürleriyle her zaman yakın bir ilişki içinde oldu. Bu yakınlık, 19. asrın oryantalist eğilimleri ile de birleşince, kültürel etkileşim yaşamın ve sanatın farklı alanlarında özgün izler bıraktı. Polonya-Türkiye ilişkilerinin geçmişi, Grünwald Savaşı’ndan dört yıl sonra Sultan Mehmet Çelebi, Osmanlı İmparatorluğu’nun merkezi olan Bursa’daki sarayına ilk Polonyalı elçiyi kabul ettiği 1414 yılına dayanıyor. Geçmişte birçok kez savaşan bu İki ülke arasındaki ticari/ kültürel bağlar, zaman içinde zenginleşip gelişti. Ve bu ilişki, tarihçiler tarafından anlatılan etkileyici hikâyelere de konu oldu.
Türkiye’de ‘Polonya Yılı’ kapsamında gerçekleştirilen etkinlikler, iki ülke arasındaki ilişkilerin temellerini yeniden anlamlandırma çalışmalarının temelini oluşturuyor. Bu bağlamda Varşova Ulusal Müzesi işbirliğiyle düzenlenen ‘Polonya Sanatında Oryantalizm’ sergisinde, 48 sanatçının 188 eseri yer alıyor. Ayrıca Polonya’daki diğer ulusal müzeler, Varşova Üniversite Kütüphanesi, Lazienki Kraliyet Müzesi, İstanbul Askeri Müze ve özel koleksiyonların da bu seçkiye katkıları söz konusu. Polonya devletinin Türkiye ile ilşkilere atfettiği önem, serginin açılışında hazır bulunan Polonya Kültür ve Ulusal Miras Bakanı Malgorzata Omilanowska, sergi küratörü Tadeusz Majda, Polonya İstanbul Başkonsolosu Grzegorz Michalski ve Varşova Ulusal Müzesi Yardımcı Direktörü Piotr Rypson’un varlık ve unvanlarında kendini buldu.
Polonya sanatında Osmanlı etkisi
Doğu, her zaman Batılılar için esrarengiz ve gizemli olmuş, Oryantalizm de asırlar boyunca bu etkileşimden beslenmiştir. Göz alıcı renkler, baharatlı kokular, peçelerin ardındaki kadınlar, ilginç mimariler ve Şark’ın yabanıllığı, sanatçıların hayal dünyasında egzotik ve geniş anlam yüklü bir seyirlik yaratmıştır. Bu akım sadece sanatı değil, giyiminden, mimarisinden gündelik hayatına dek çok alanda etkilemiştir Polonya’yı.
Sergideki resimlerin büyük kısmı Osmanlı Türkiye’sini, diğerleri ise Ortadoğu ve Kuzey Afrika’yı konu ediniyor. 17. yüzyıldan 19. asrın başlarına uzanan tek dönem ve yedi bölüm olarak düzenlenen sergide, Polonya’nın en tanınmış ressamları bulunuyor. Bunların arasında en önemlisi, 1864-1876 yılları arasında Sultan Abdülaziz’in saray ressamlığını yapan, detaycılığı ve daha çok savaş, zafer sahnelerinin öne plana çıktığı tablolarıyla tanınan Stanislaw Chlebowski… Doğu’ya olan ilgisi ile tanınan ve sergide kendisine özel bölüm ayrılan Chlebowski’nin en bilinen eselerinden biri ‘Mehmet’in İstanbul’a Girişi’, ki bu tablo Fatih Sultan Mehmet’in 1453 yılında İstanbul’a girişini konu edinir. Bu ismin yanı sıra Polonya’nın en ünlü ressamlarından Franciszek Zmurko’nun harem, erotizm ve kadını işlediği çalışmaları ile Doğu’nun günlük yaşamı, mekânları ve atlarını resmeden Jozef Brandt’ın yapıtları görülmeye değer.
Türkiye ziyaretlerini kâğıda döken desenleriyle tanınan Jan Christian Kamsetzer, Tadeuz Ajdukiewicz, Zygmunt Papieski, Jan Matejko, Wacław Pawliszak, Jan Ciaglinski, Jacek Malczewski ve Zmurko gibi sanatçıların işleri de yer almakta sergide. 1876’da Polonya’da doğan ve 1942’de Krakow Gettosu’nda hayatını kaybeden Yahudi ressam Abraham Neumann’ın iki Kudüs tablosu da göze çarpan eserlerden. Neumann, bir süre Kudüs’te yaşamış ve 1925-1927 yılları arasında Bezalel Sanat Akademi’sinde öğretmenlik yapmıştı. Sergide, tarihi olayları işleyen sanatçıların birçoğunun Mohaç Savaşı, Budin’in fethi, Viyana Savaşı ve Varna Savaşı’nı tuvallerine aktardığını gözlemledim. Tüm sanatçıların gerçekçi ve özgün bir tarzla resmettikleri tablolardaki kompozisyon ve kostümlerdeki ince işi fark etmemek olanaksızdı. Serginin son katında ise çoğu Türk kıyafetleri içinde Polonyalı asilzade portreleri karşılıyordu gezenleri…
Sergi, 18 Ocak 2015 tarihine kadar devam edecek ve bu süre boyunca, konser, film gösterimi gibi yan etkinlikler de düzenlenecek. ‘Polonya Sanatında Oryantalizm’, modern sanattan sıkılan gözler için farklı ve güzel bir seçenek olabilir.
