Arba Peraşiyot-1: ŞABAT ŞEKALİM

Pesah´a hazırlık yolunda dört özel şabat ve dört özel peraşa

Nazlı DOENYAS Kavram
26 Şubat 2014 Çarşamba

Yahudi takvimindeki en önemli, en kutsal ve en özel gün olan Şabat günlerinden bazılarında herhangi bir bayrama veya Roş Hodeş'e denk gelmeseler de, her Şabat okunan Tora bölümlerinin yanında, bu özel güne ait olan başka bir Tora bölümü de ek olarak okunur.  Bu farklı Şabat günlerinin en önemlileri, ‘Arba Peraşiyot- Dört Peraşa’dan birinin okunduğu gruptur.  Roş Hodeş Adar’dan önce veya tam Roş Hodeş Adar’da başlayan ‘Dört Peraşa- Arba Peraşiyot’  Şabatlar’ı, Pesah Bayramı’na hazırlık yolunda; Nissan ayının başlarına kadar uzanan özel Şabatlardır 

 

Şu an içinde olduğumuz 5774 (2014) yılının ‘Dört Özel Şabat’ tarihleri nedir?

Şabat Şekalim:  29 Adar-   1 Mart Cumartesi

Şabat Zahor:   13 VeAdar-  15 Mart Cumartesi

Şabat Para    20 VeAdar -  22 Mart Cumartesi

Şabat Ahode   27 VeAdar -  29 Mart Cumartesi

 

‘Dört Özel Şabat’ta hangi ek Tora bölümleri okunur?

‘Dört Özel Şabat’, bir bayrama veya Roş Hodeş’e denk gelmeseler de, o gün yine ek bir Tora bölümü okunur.

Önce yedi Ole çağrılarak haftanın peraşası okunur. Normalde o haftanın peraşasının son bölümünden okunan Maftir kısmı ise, o Özel Şabat’a ait olan Tora bölümünden okunur.

Şabat Şekalim’de: Ki Tisa Peraşası’nın içinden; “ Şekalim Peraşası”

Şabat Zahor’da: Ki Tetse Peraşası’nın içinden;” Zahor Peraşası”

Şabat Para’da: Hukat Peraşası’nın içinden; “Para Peraşası”

Şabat Ahodeş’te: Bo Peraşası’nın içinden; “Ahodeş Peraşası”

bölümleri okunur.

‘Dört Özel Şabat’ın ilki olanŞabat Şekalim’de ne anlatılır?

Roş Hodeş Adar’dan önceki Şabat (veya Şabat’a denk gelirse Roş Hodeş Adar) Şabat Şekalim’dir.  İçinde olduğumuz yıl gibi ‘Artık’, yani iki Adar ayı olan yıllarda, Şabat Şekalim, Roş Hodeş VeAdar’dan önceki Şabat’tır. Bu yıl Roş Hodeş VeAdar 2 Mart ve 3 Mart, Şabat Şekalim de ondan önceki Şabat, 1 Mart Cumartesi günüdür.

Şabat Şekalim’de, Şemot Kitabı- Ki Tisa Peraşası’ndan 30:11-16 bölümleri okunur.

Bu bölümde Mısır’dan çıkmış olan Yahudilerin nüfus sayımından bahsedilir. Tora, burada ve başka yerlerde de, Yahudilerin bilinen şekilde kişi başı sayılmalarını yasaklar. Onun yerine, kişiler, her birinin bağışladıkları nesnelerle sayılırlar. Buradaki nüfus sayımında katkıda bulunulan nesne, ‘yarım şekel’dir. 20 yaşını geçmiş her kişi yarım şekel bağışlayacak, bu şekilde nüfus sayımı gerçekleşecektir.

Nüfus sayımı 1 Nissan’da yapılacağı için, bundan tam bir ay önce, herkesin yarım şekel getirmesi gerektiği, Adar ayının başında, halka ilan edilir.

Bu şekilde toplanan şekalim (şekeller);Mişkan’ın (çölde kurulan geçici tapınak, toplanma çadırı) bakım, onarım ve orada yerine getirilen kurbanlar ve hizmetler için kullanılır.

 Neden Yahudilerin bilinen şekilde kişi başı sayılmaları yasaktır?

Bir yoruma göre, herhangi bir şeyin doğrudan sayılması, numaralandırılması; ‘Ayin Ara- Kötü Nazar’ı çeker ve üzerinde maddi ya da manevi zarar oluşmasına neden olur. Bu yüzden bir dua sırasında on kişi (Minyan) olup olmadığını tespit etmek için bile insanlar tek tek sayılmaz, sayım için on kelime içeren bir pasuk veya on kelimelik bir beraha kullanılır.

Kral David zamanında, Tora’nın yasakladığı şekilde yapılan nüfus sayımının ardından, birdenbire çıkan bir salgın hastalık, yetmiş bin kişinin ölümüne sebep olur.

Neden ‘tam’ değil de ‘yarım’ şekel?

Bir yoruma göre; çünkü hiçbir insan tek başına, kendi başına ‘tam’değildir. İsrailoğulları, ancak bireysellikten çıkıp birbiriyle birleşip bir bütün haline geldikleri zaman güçlü olabilirler. Bu bütünlük sonucunda, Tora öğrenimine daha fazla zaman ayırmaya, Şabat ve kaşerut kurallarına daha fazla dikkat etmeye, nefsini daha fazla kontrol etmek için uğraşmaya, dedikodudan daha fazla uzak durmaya, insanlara daha fazla iyilik yapmaya ve onlara daha sabırla yaklaşmaya niyet edilir ve çaba gösterilir. Bu şekilde insan sadece bireysel olarak kendisini yükseltmekle kalmaz, terazinin ibresi; bütün halkı ve nihayetinde tüm dünya lehine çevrilmiş olur.

 Tanrı’nın, herkesin aynı miktar, ‘yarım şekel’vermesini istemesi, neyi simgeler?

Bu konudaki farklı yorumlardan bazıları:

 Zenginin de fakirin de aynı miktarda katkıda bulunması, Tanrı’nın gözünde zenginin de fakirin de aynı değeri taşıdığını ifade eder.

Ayrıca herkesin katkısının aynı miktarda, ‘yarım şekel’ olması, her Yahudi’nin kendi kişisel menfaatlerini bir kenara bırakarak ulusal amaçlar için çalışması, çabalaması gerektiğini sembolize eder. Bu şekilde davranan kişi, sonuçta sınırsız fayda sağlayacaktır. Çünkü İsrailoğulları’nın misyonu, bütünün ‘bir’liğine bağlıdır.

Ve her insanın karakteri, aklı, becerileri, hassasiyeti farklıdır. Ama her insan, Tanrı’ya inancı, imanı söz konusu olduğunda eşittir. Bu bakımdandır ki, Mişkan’ın farklı bölümlerinin yapımı için, herkes kendi bütçesi doğrultusunda katkıda bulunurken, Mişkan’ın temelini oluşturacak ‘gümüş’ söz konusu olduğunda, herkesin ‘eşit’ miktarda iştiraki istenmiştir.

Sayımdan geçen herkes ‘şunu’ vermelidir.” ‘Şunu’ denildiği zaman, gösterilen neydi?

Midraş’a göre, Tanrı ; “Onursal Taht’ının altından ateşten bir sikke” çıkarıp Moşe’ye göstermiş ve ona “halk işte şunu vermelidir,” demiştir.

Neden ateş? Kişi küçük bir hayırseverliği bile ateşli bir tutku ve coşkuyla yerine getirdiği zaman, ruhundan bir parçasını veriyormuş gibi sayılır, bu şekilde ruhu için de kefaret sağlamış olur.(Kotzk Rabi’si)

Para, ateş gibidir. Nasıl kullanıldığına bağlı olarak, ateş gibi yok edip yıkabilir veya aydınlatıp ısıtabilir.(Lizensk’li Rabi Elimelech)

Günümüzde yarım şekel mitsvası nasıl yerine getiriliyor?

Bet-Amikdaş Dönemi’nde, Adar ayı boyunca tapınağa bağış amacıyla, 20 yaşını geçmiş her kişiden, yarım şekel bağış toplanırdı. Bu şekilde nüfus sayımı yapılırdı.

 Günümüzde, Roş Hodeş Adar-Adar ayının başlangıcından, ‘Artık Yıl’ olan bu yıl ise VeAdar ayının başlangıcından , Purim’de Megila Ester’in okunmasına kadarki zaman sürecinde, ailedeki her birey için, yarım gümüş şekel değerinde (tam olarak 10 gram gümüş karşılığı) bir bağış verilir.

 Bu bağış; “Zeher Lemahatsit Aşekel-Yarım Şekelin Anısına” yapılır.

 Bu mitsvayı en iyi şekilde yerine getirmek isteyenler, yaşına bakmaksızın ailenin her bireyi için, hatta evin hanımı hamileyse, karnındaki bebek için de bu bağışı yapar.

Bu mitsvanın günümüzde nasıl yerine getirileceği ile ilgili detaylar, sinagog rabilerinden alınabilir.