Hanuka Bayramı devam ediyor: 7.gün

Yahudi ruhunun gücü

Hanuka, daimi iki güç; karanlık ile ışığın hikâyesidir. Dünyaya şekil veren iki ideolojinin; Helenizm ile Judaizm’in mücadelesidir. İnsanın içinde var olan ve onu, algıladığı sınırlamaların ötesine taşıyabilecek ufak kıvılcımın hikâyesidir. Küçücük bir alevin, koskoca bir karanlığı uzaklaştırabilmesinin hikâyesidir. Ufacık bir halkın, akla gelebilecek en göz korkutucu düşmanın üstesinden gelebilmesinin hikâyesidir.  Hanuka, hayatın ne kadar beklenmedik, tahmin edilemeyecek, çözülemeyecek ve muhteşem oluşunun hikâyesidir. Küçük şeylerin ne kadar derin farklar yaratabileceğinin, alevin içindeki ruhun, günlük hayattaki ruhun ve tarih içinde Yahudi ruhunun gücünün hikâyesidir

 HANUKA

Rabbi Shimon Apisdorf’un da dediği gibi, her Yahudi bayramı, yeni bir maneviyat döneminin başlangıcını simgeler. Her bayram, tanıdık ve her yıl tekrarlanan bir deneyime yeni bir bakış açısı, yeni bir içgörü, yeni bir kişisel gelişim ve yeni bir maneviyat seviyesine ulaşma fırsatı getirir.

Her farklı bayram; bizi düşünmeye, yoğunlaşmaya, karakterimizin farklı açılarını daha da geliştirmeye, bir an durup hayata Yahudi merceği ile bakmaya, ruhumuzun derinliklerine inmeye, hayatımızda Tanrı’nın Varlığı’nı fark etmeye ve olmak istediğimiz ve olabileceğimiz kişi olabilmek için daha çok gayret etmeye teşvik eder.

Hanuka, daimi iki güç:  karanlık ile ışığın hikâyesidir. Dünyaya şekil veren iki ideolojinin; Helenizm ile Judaizm’in mücadelesidir. İnsanın içinde var olan ve onu, algıladığı sınırlamaların ötesine taşıyabilecek ufak kıvılcımın hikâyesidir. Küçücük bir alevin, koskoca bir karanlığı uzaklaştırabilmesinin hikâyesidir. Ufacık bir halkın, akla gelebilecek en göz korkutucu düşmanın üstesinden gelebilmesinin hikâyesidir.

Hanuka, hayatın ne kadar beklenmedik, tahmin edilemeyecek, çözülemeyecek ve muhteşem oluşunun hikâyesidir.

Küçük şeylerin ne kadar derin farklar yaratabileceğinin, alevin içindeki ruhun, günlük hayattaki ruhun ve tarih içinde Yahudi ruhunun gücünün hikâyesidir.

 

HANUKA TÖRENİ

Her gün yıldızlar çıktıktan sonra (sadece Cuma, gün batmadan),bütün ev halkı Hanukiya’nın etrafına toplanır.

Her gece kandilleri yakmadan:

Vii Noam-“Vİİ NOAM AD. ELO-ENU ALENU UMAASE YADENU KONENA ALENU UMAASE YADENU KONENEU”-“Tanrı’mızın lütfu, iyiliği üzerimizde olsun. Ve Tanrı’mız, yaptığımız işleri, yükseklerdeki uygun mekânlara yerleştirsin. Ve bu şekilde, yaptıklarımız bizim için sağlam olsun ve ayakta kalsınlar.

Leadlik Ner Hanuka-“BARUH ATA AD. ELO-ENU MELEH AOLAM AŞER KİDEŞANU BEMİTSVOTAV VETSİVANU LEADLİK NER HANUKA”-“Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve Hanuka kandillerini yakma mitsvasını veren Evrenin Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin”

Şeasa Nisim Laavotenu

“BARUH ATA AD. ELO-ENU MELEH AOLAM ŞEASA NİSİM LAAVOTENU BAYAMİM AEM BAZEMAN AZE”-“Atalarımıza o günlerde yılın bu vaktinde mucizeler yapan, Evrenin Efendisi Tanrı’mız, Sen Mübareksin”.

 Şeeheyanu

(sadece İLK GECE söylenir)- .”BARUH ATA AD. ELO-ENU MELEH AOLAM ŞEEHEYANU VEKİYEMANU VEİGİANU LAZEMAN AZE” –“ Bizi yaşatan, ayakta tutan ve yılın bu vaktine eriştiren Evren’in Efendisi, Tanrı’mız, Sen mübareksin”.

Not: İlk gece Hanukiya’yı yakmayı unutan bir kişi, mumları bu sene ilk olarak ne zaman yakarsa, Şeeheyanu berahasını da o gün söyler.

Hanukiya’nın en solundaki birinci kandil yakıldıktan sonra; aşağıdaki pizmonlar (nakaratlı dinsel şiir) söylenerek, o geceye ait mumları yakmaya devam edilir.

Anerot Alalu

“ANEROT ALALU ANU MADLİKİN AL ANİSİM, VEAL APURKAN, VEAL AGEVUROT, VEAL ATEŞUOT, VEAL ANİFLAOT, VEAL ANEHAMOT, ŞEASİTA LAAVOTENU BAYAMİM AEM BAZEMAN AZE AL YEDE KOANEHA AKEDOŞİM VEHOL ŞEMONAT YEME HANUKA, ANEROT ALELU KODEŞ EN, VEEN LANU REŞUT LEİŞTAMEŞ BAEN, ELLA LİROTAN BİLVAD, KEDE LEODOT LİŞMEHA AL NİSEHA VEAL YEŞUOTEHA VEAL NİFLEOTEHA.”-

“Bizler bu kandilleri, eski günlerde bu dönemde atalarımızın hatırına kutsal Kohenlerinin aracılığıyla gerçekleştirdiğin yaptığın mucizeler için, kurtuluşu sağladığın için, kahramanlıkların için,  (onları) kurtardığın için, gerçekleştirdiğin harikalar için,(onları)  teselli ettiğin için yakıyoruz. Bu kandiller, Hanuka’nın sekiz günü boyunca kutsaldır. Onları kullanmaya hakkımız yok, onlara sadece bakabiliriz. Gerçekleştirdiğin mucizeler, olağanüstü olaylar ve (halkını) kurtardığın için Ad’ına teşekkürlerimizi sunmak üzere.”

 

Mizmor Şir Hanukat

“MİZMOR ŞİR HANUKAT ABAYİT LEDAVİD. AROMİMHA AD. Kİ DİLİTANİ, VELO SİMAHTA OYEVAY Lİ AD. ELOAY, ŞİVATİ ELEHA VATİRPAENİ: AD. EELİTA MİN ŞEOL NAFŞİ, HİYİTANİ MİYAREDİ VOR: ZAMERU L’AD. HASİDAV, VEODU LEZEHER KODŞO: Kİ REGA BEAPO HAYİM BİRTSONO, BAEREV YALİN BEHİ, VELABOKER RİNA: VAANİ AMARTİ BEŞALVİ, BAL EMOT LEOLAM: AD. BİRTSONEHA EEMADTA LEARERİ OZ, İSTARTA PANEHA AYİTİ NİVAL: ELEHA AD. EKRA, VEEL AD. ETHANAN: MA BETSA BEDAMİ, BERİDTİ EL ŞAHAT AYODEHA AFAR AYAGİD AMİTEHA: ŞEMA AD. VEHONENİ, AD. EYE OZER Lİ: AFAHTA MİSPEDİ LEMAHOL Lİ, PİTAHTA SAKİ VATEAZERENİ SİMHA: LEMAAN YEZAMERHA HAVOD VELO YİDOM, AD. ELOAY LEOLAM ODEKA.”

 

“Kutsal Tapınak Bet-Amikdaş’ın hizmete açılışı için David’in kompoze ettiği bir mezmur: Seni yüceltmek istiyorum, Tanrı’m çünkü beni kuyunun dibinden çekip kurtardın ve düşmanlarımın sevinmesine izin vermedin.

Tanrı’m Sana seslendim ve beni iyileştirdin.

Tanrı’m, beni boşluktan kurtardın. Beni hayata döndürdün ve uçuruma düşmeme izin vermedin.

Tanrı’ya şarkı söyleyin (siz) O’na bağlı olanlar ve O’nun kutsal İsmi’ne teşekkürlerinizi sunun, çünkü öfkesi yalnızca bir an sürer, ama iyiliği tüm bir yaşam boyunca devam eder. Akşam ağlayarak uyuyakalsam (bile) sabah sevinçle kalkarım. Ben ki rahatımın asla bozulmayacağını sanırdım. Tanrı (yalnızca) Senin sayende dağımdan bir kale oluştu. Yüzünü benden sakladığında paniğe kapıldım. Sana sesleniyorum Tanrı’m; Sana yalvarıyorum Efendim. Kanımın dökülmesinden ne kazanacaksın? Uçuruma düşmemden (ne kazanacaksın)? Toz Sana teşekkür edebilecek mi, gerçekliğini duyurabilecek mi? Tanrı’m dinle (beni) ve bana acı. Tanrı’m bana yardım et. Yasımı bir sevinç dansına dönüştürdün, çulumu çıkarttın ve beni sevinçle kuşattın, ruhum Sana şarkı söylesin ve asla susmasın diye. Tanrı’m Sana sonsuza dek teşekkür edeceğim.

 

KISA KISA HANUKA 

Hanuka - Hanuka sözcüğü, İbranice ‘açılış’ anlamına gelir. Bu bayramda, Suriye-Yunan Kralı Antiohus ve ordularının, Makabiler tarafından bozguna uğratılıp, II. Bet-Amikdaş’ın putperestlerden kurtarılması ve tekrar Tanrı hizmetine açılışı kutlanır.

 

HANUKA MUCİZESİ

Birinci mucize, Yahudilerin dini gereklerini yerine getirmelerini engelleyip, Yunan kültürüne asimile etmeye çalışan Suriye-Yunan Kralı Antiokhus Epifanes’in kalabalık, güçlü ve donanımlı ordusuna karşı, sayıca az ve ilkel silahlı olan Makabiler’in Tanrı’nın Yardımı, Tanrı’ya olan inanç ve güvenleri ile Tanrı adına akıl almaz bir zafer kazanmaları.

İkinci mucize, Yahudilerin, kurtarılan tapınakta tekrar Tanrı Hizmeti’ne başlayıp Menora’yı yakmak için, bir küçük kap, sadece bir gün yetecek kadar kutsiyeti bozulmamış yağ bulabilmeleri. Fakat o tek küçük kap yağın, tam sekiz gün boyunca yanmaya devam etmesidir… Koen’ler bu şekilde, o arada yeni kutsal yağı hazırlayabildiler.

Hanukiya nedir?

Hanuka kandillerini yakmakta kullanılan dokuz kollu şamdan.

Hanukiya nereye konulur?

Herkesin mucizeye şahit olabilmesi için, dışardan görülebilecek şekilde pencere önüne konulur.  Diğer bir seçenek, kapıdan içeri girerken hemen girişin solu; bu şekilde eve girerken sağda Mezuza, solda Hanukiya misvalarıyla çevrili olunur.

Hanukiya ne zaman yakılır?

Hanukiya, (Şabat öncesi harici), her gün yıldızlar çıktıktan sonra, akşam yatana kadar yakılabilir.

Hanukiya kandilleri nasıl dizilir?

Kandiller, İbranice gibi, yakana göre en sağdan başlayarak ve her gün mum sayısını birer tane artırarak sola doğru dizilir.

Hanukiya kandilleri nasıl yakılır?   

Yakana göre en soldaki mumdan başlayarak ve her gün mum sayısını birer tane artırarak sağa doğru yakılır. Şamaş (bekçi) kandil İstanbul Sefarad geleneklerine göre, en sonda yakılır.

Neden her gece önce yeni günün mumu yakılır? 

Kandiller yakılırken prensip, her gece; önce yeni bir mucizenin kutlanmasıdır. Bu yüzden ‘ÖNCE’ o geceye ait olan kandil; “yeni mucizeyi” kutlamak için yakılır. Daha sonra önceki gecelerin kandilleri yakılır.

Hanuka ışığı neyi simgeler?

Mucizeyi simgeler ve tekrar tekrar yaşatır, Bu yüzden Hanuka kandillerinin ışığından istifade edilemez. Hanukiya yanarken mutlaka odada başka bir ışık açık bırakılır.

Cuma akşamı Hanukiya nasıl yakılır?

Cuma akşamüstü, önce Hanukiya yakılır. Bu yıl 29 Kasım Cuma günü Hanuka mumları en son 16.20’de ve Şabat kandilleri de en son saat 16.26’da yakılır. Hanukiya kandillerinin veya yağının, akşam olduktan sonra yarım saat daha yanacak şekilde ayarlanması gerekir.

Cumartesi akşamı Hanukiya nasıl yakılır?

Şabat çıkışında, İstanbul adetlerine göre, önce Avdala (Şabat’ın bitişi ve yeni haftanın karşılanması) yapılır, sonra Hanukiya yakılır.

Ancak (Motsae Şabat-Şabat’ın bitiminden sonra)  önce Hanukiya yakılıp sonra Avdala yapılırsa da hata değildir.

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla; Chanukah: 8  Nights of Light, 8 Gifts for  the Soul; El Gid Para El Pratikante (Gözlem); Yahudilik Ansiklopedisi (Gözlem);Sidur kol Yaakov (Gözlem)   kitaplarından, “Haftanın Peraşası grubunun 5768/2007 Hanuka Özel kitapçığından ve www.chabad.org; http://judaism.about.com;www.jewfaq.org sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.  Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.