EL ESTADO DE LOS JUDIOS EN SIRIA I EN IRAN

Dora NİYEGO Judeo-Espanyol
10 Ekim 2012 Çarşamba

 

Las plantas ke utilizamos para selebrar la fiesta de Sukot, este anyo, fueron transferadas a las komunidades judias de Siria i de İran.

La gerra en Siria es una revolta kontra una diktatoria, ma una antipatia kontra los judios eksizte en el pais.

En el empesijo del 21. siglo, aviya solo una chika komunidad en Siria, i los miembros de esta komunidad eran lo mas los viejos. Los judios no eran ovligados de azer el servisio militario, i no puedian lavorar en los echos del governo i en la politika. Los judios eran la sola minoridad ke tenian la relijion eskrita en los pasaportos i en las kartas de identidad.

A las vezes, los manifestantes palestinianos atakavan los judios, ma en kada vez, el governo siriano los protejava. En Siria, aviya una eskola primera para los estudios relijiozos i ebreo, i era permetido de ensenyar ebreo en las eskolas. Kada tres o kuatro mezes, un rabino de Estanbol vijitava la komunidad para supervizar el aparejo de la karne kasher.

La komunidad se aminguo de diya en diya en Siria. Del anyo 2000 fin el anyo 2010, kuarenta i un judio izieron aliya a İsrael, i lo mas de los ayedados murieron. En el anyo 2001, aviya 200 judios en Siria: 150 en Damasko, 30 en Aleppo, i 20 en Kamashli. En el anyo 2003, la populasion judia kayo a 100 miembros, i en 2005 a 80 miembros.

En el mez de Mayo 2012, aviya solo 22 judios ayedados en Damasko, i todos biviendo en un apartamento serka de la Sinagoga, ke es el solo batimento en la sivdad ke fonksiona por los judios. Muncha djente no saven mezmo la egzistiensa de este lugar.

 

İran es el solo pais en el Medio Oriente, ke tiene la mas grande populasion judia. Mas de 25 25000 judios biven en İran. En Tehran y 25 Sinagogas. Las onze de estas Sinagogas estan fonksionando oy en diya. En la sivdad, ay dos restoranes kasher, un opital judio, una biblioteka grande, un asilo de viejos, i un semeterio.

 

En munchas de las orasiones, los judios prononsan el dezeo de ver Yerushalaim de muevo, ma no ay servisio de letra o de telefon kon Israel. Si algun judio kere viajar a İsrael, lo meten al prezo, i le toman el pasaporto de la mano. La komunidad de İran es una komunidad relijioza, i leshos de la politika.

 

Antes de la revolusion, judios eran buenos-reprezantado en los negosios elit de İran. Okupavan postos emportantes en la endustria de petrol, en los echos del juridiko; los munchos eran bankerios, i tenian echos en el bazaar tradisional. El sentimento anti-Israel ke se ekstendio en el pais durante la revolusion, i kuando restriksiones de la rikeza privada empeso, miles de los mas rikos judios se fuyeron a los Estados Unidos, i a Israel. Los judios de afuera de Iran, estan diziendo ke los ke kedaron en İran, estan biviendo kon espanto de los pogromes, i de las matansinas.

 

Kuando Humeyni se topo kon la komunidad judia en İran, kuando torno del egzilo en Paris, el dio una ‘Fetva’, diziendo ke los judios son protejados en Iran.

 

Duspues de la revolusion, los judios de Iran se izieron mas relijiozos de antes, akomodando al pais. Las famiyas ke eran non-relijiozas en 1970, empesaron a mirar al kasher, i a obzervar striktamente las otras reglas del judaizmo. Todos obzervan el Shabat. Desharon de ir a los restoranes, a los kafes, i al sinema. La Sinagoga se izo el sentro de la vida sosyal. Duspues de la revolusion, desharon de tener relasiones kon los otros.

 

Las mujeres judias iranis se visten fostanes largos komo la tradision irani, i se taan la kavesa. Noche de Shabat, mas de kuatro sien personas vienen por las orasiones a la Sinagoga del norte de Tehran. En İran, los judios son permetidos de bever vino, porke es un ritual en la relijion judia. Los ombres i las mujeres baylan endjuntos en las bodas judias. Aparte de esto, las eskolas judias son miks. Komo lo savemos, estas aplikasiones no son permetidas por los otros iranis.

 

Los judios ke se fuyeron de İran estan diziendo ke la komunidad de İran tiene grande problemas. Los judios ke biven en los Estados Unidos les estan diziendo ke salgan de İran, ma eyos estan ensistiendo ke no tienen dingun problema. Sus mas grande problema es de no pueder irsen a İsrael por ver sus parientes. Otro un de sus problemas es ke el Ministerio de Edukasion no esta apartando bastante moneda por las eskolas judias.

 

Munchos judios iranis trokaron de relijion en los anyos pasados. En los vilajios muslumanes en el entorno de Esfahan, munchos muslumanes estan avlando la lingua del pais kon un dialekto distenktivo judio, i el puevlo de aya, estan kontinuando a azer los rituales judios. Komo por egzamplio, asiender kandelas los viernes.

Mezmo oy, malgrado la politika antisemita i anti-İsrael, los judios ke estan biviendo en Iran, estan diziendo ke estan libros, i ke estan puediendo libramente realizar todas las selebrasiones relijiozas.