Üç haftalık yas döneminin başlangıcı ŞİVA ASAR BETAMUZ

Yahudi takvimine göre Tamuz ayının 17’si, İbranioğulları için çok acı bir dönemin başlangıcıdır. Kutsal Tapınak Bet Amigdaş’ın yıkılmasıyla sonuçlanan olaylar, bu tarihte başlamıştır. Yahudiler’in kaderini günümüze kadar etkileyen trajik olayların anısına, 17 Tamuz günü (bu yıl 29 Haziran Salı), Şiva Asar Betamuz orucu tutulur. Bu tarihten sonra, Teşa BeAv’a kadar, üç hafta süren bir yas dönemi başlar

Nazlı DOENYAS Kavram
23 Haziran 2010 Çarşamba

Yahudi bilgelerin inancına göre, bu üç haftalık dönemde Kutsal Tapınak Bet Amigdaş’ın yıkılışının yasını samimi olarak tutan kişiler, III. Bet Amigdaş’ın kurulduğu günü görmeye hak kazanacaklar ve o gün, Yahudi takvimindeki bütün yas tarihlerinin yerini, mutluluk ve neşe günleri alacaktır.

17 Tamuz - Şiva Asar Betamuz

Mişna’ya (sözlü Tora) göre, Tamuz ayının 17’si, İsrailoğulları’nın tarihinde birçok felakete sahne olmuştur. Bu günde gerçekleştiğine inanılan olaylar:

- Moşe Peygamber, Yahudi halkının Altın Buzağıya taptığını görünce, 10 Emir Tabletleri’ni kırdı. (Yahudiler Mısır’dan çıktıktan yedi hafta sonra, Sina Dağı’nda, onlara 10 Emir’i söylemeye başlayan Tanrı’nın yüce varlığı ile karşı karşıya gelmişlerdi (Şavuot). Halk, şahit olduğu bu ihtişamdan son derece korkmuştu. Bunun üzerine, Moşe Peygamber’e, Tanrı’nın Emirleri’ni, kendisinin teslim almasını ve halka da Moşe’nin bizzat anlatması için yalvarmışlardı. Bunun üzerine, Moşe Sina Dağı’nda, yazılı ve sözlü Tora’yı almak üzere Tanrı ile buluşmuştu.

Kırk gün ve kırk gece sonunda, Moşe, 10 Emir’in yazılı olduğu tabletleri alıp Sina Dağı’ndan indiğinde, halkın, kendilerine bir Altın Buzağı yapıp, ona taptıklarını görmüş ve 10 Emir Tabletleri’ni kırmıştı.)

- Babillilerin Kudüs kuşatması sırasında, Kutsal Tapınak’ta sürekli yapılan kurbanlar, kurbanlık hayvan bulmanın imkânsızlığından dolayı durduruldu.

- Kumandan Apostemos Kutsal Tora’yı yaktı.

- Helen Kralı Antiohos Epifanes, Kutsal Tapınak’a Zeus’un heykelini yerleştirerek tapınağın kutsallığını murdar etti.

- Romalılar, uzun bir kuşatmadan sonra, Yeruşalayim’in surlarında gedik açmayı başardı.(Bu olay sonucunda, tam üç hafta sonra, 9 Av-Teşa Beav’da II. Bet Amigdaş yıkıldı.)

Daha sonraki yıllarda, 17 Tamuz, Yahudiler için karanlık bir gün olmaya devam etti.

-1391’de, İspanya’nın Toledo ve Jaen şehirlerinde 4.000 Yahudi öldürüldü.

-1559’da Prag’daki Yahudi Mahallesi yakılıp yağmalandı.

-1944’de Litvanya’daki Kovno Gettosu boşaltıldı.

-1970’de, Libya, Yahudi mal ve mülklerine el konulmasını emretti.

Şiva Asar Betamuz Orucu

Bu tarihte gerçekleşen acı olayların anısına, sağlığı elveren ve bar/bat mitzva çağına gelmiş her Yahudi, 17 Tamuz günü oruç tutar. 17 Tamuz Şabat Günü’ne denk gelirse, oruç, Pazar gününe ertelenir.

Bu yıl 29 Haziran Salı günü tutulacak olan oruç, şafak vakti başlar.28 Haziran Pazartesi akşamı yatana kadar, yemek içmek serbesttir.

Şiva Asar Betamuz orucunda, Teşa BeAv’da yasak olan yıkanmak, orucu bozmayacak şekilde (86gr.dan  az bir suyla) ağzı çalkalamak, deri ayakkabı giymek, yasak değildir.

Oruç tutulan günde hiçbir şey yemeyip içmemek, olayın maddi unsurunu teşkil eder. Manevi boyutta ise, oruç günü, Tanrı’nın erişilebilir olduğu, Tanrı’ya ulaşılabilen, mübarek bir gündür.

Üç Haftalık Yas Dönemi

1. Bölüm: 29 Haziran -11 Temmuz Pazar akşamı

Üç haftalık yas döneminin ilk ve nispeten daha hafif olan bölümü, bu yıl 29 Haziran Salı–11 Temmuz Pazar arasındaki kısımdır. Bu dönemde, düğün yapılmaz, eğlenceler düzenlenmez. Yeni bir kıyafet giyilince veya yeni bir meyve yenilirken söylenen Şeeheyanu berahası söylenmez. Şeeheyanu berahası “bizleri bugünlere eriştirdiği için” Tanrı’ya şükrettiğimiz bir duadır. Acı olayların yaşandığı bu döneme uygun kaçmadığı için söylenmez. (İstisnalar; hamile veya hasta bir kişinin canı yeni bir meyve çekerse, bu meyve kendisine verilir ve Şeeheyanu berahasını söyler. Teşa BeAv’dan sonra bulunamayacak bir meyve söz konusuysa, Şeeheyanu berahası söylenebilir. Bu meyveyi, şabat günü içinde yiyip, berahayı bu şekilde söylemeye gayret edilir. Brit Mila ve Pidyon Aben törenlerinde Şeeheyanu berahası söylenebilir.) Bu dönemde ayrıca yeni kıyafet ve ayakkabı alınmaz.(Ancak Teşa BeAv’dan sonra bulunamayacak özel bir ürün, indirim söz konusu ise alınır, ama Teşa BeAv sonrasına kadar giyilmez. Teşa BeAv’da kullanılmak üzere lastik veya bez ayakkabılar satın alınabilir, yeni bile olsalar, giyilebilir.)

2. Bölüm: 12 Temmuz Pazartesi (Roş Hodeş Av)

20 Temmuz Salı (Teşa BeAv) akşamı

11 Temmuz akşamı, Roş Hodeş Av, Av ayının başlangıcıdır. Bu günden itibaren, kişi, daha az neşeli olmalı, I. ve II. Bet Amigdaş’ın yıkılmasından dolayı tuttuğu yasın yoğunluğunu artırmalı, ilk dönemin yasaklarına ek olarak daha ağır bir matem havasına girmeli, davranışlarını da buna göre düzenlemelidir. Ayın bu kısmı, tehlikeye açık günler olduğundan, riskli davranışlardan kaçınmalıdır.

Teşa BeAv Haftası: Türk Musevi Cemaati’nin geleneklerine göre, Teşa BeAv haftası, bu yıl 18 Temmuz Pazar günü ile 20 Temmuz Salı akşamı arası, matemle ilgili daha ağır bir süreç başlar. Bu dönemde daha sıkı yas kuralları uygulanır.

Teşa BeAv’dan Önceki Şabat- Şabat Hazon: Bu yıl, Teşa BeAv’dan önceki Şabat,17 Temmuz Cumartesi günüdür. Peygamberler Kitabı’ndan okunan Hazon Yeşayau aftarası, her zaman Teşa BeAv’dan önceki Şabat okunur. Aftara, Peygamber Yeşayau’nun, Bet Amigdaş’ın yıkılışıyla ilgili gördüğü vizyon ile başladığı için, bu Şabat, Şabat Hazon adıyla anılır.

Rabi Mendel Hirsch’in vurguladığı üzere, peygamber, Bet Amigdaş’ın yıkılışı için değil, bu yıkılışa yol açan nedenler sebebiyle yakınmaktadır.

I.Bet Amigdaş’ın yıkılmasının sebeplerinin en önemlileri, o neslin Tora’daki mitzvaları yerine getirmemeleri, puta tapmaları, adam öldürmeleri ve cinsel ahlaksızlıktı. II.Bet Amigdaş’ın yıkılma sebebi ise, o nesildeki kibir ve sebepsiz nefret idi. I.Bet Amigdaş dönemindeki günahları işleyen nesil, 70 yıl sonra kurtularak tekrar Bet Amigdaş’ı inşa etmişti. Ancak, kibir ile sebepsiz nefret, Tanrı tarafından ne kadar ciddi boyutta bir suç olarak kabul edilmektedir ki, o kibir ve nefretin nesli hâlâ kurtuluşun gelmesini beklemektedir.

Her Yahudi’nin samimi ve dürüst olarak düşünmesi gereken, Kutsal Tapınağın iki kez yıkılmasına sebep olan ve atalarımızın sürgüne yollanmasına sebep olan yanlış davranışları düzeltmek ve kendimizi geliştirmek, Tanrı’ya yaklaşmak için, biz ne yapıyoruz?

YAS DÖNEMİNİN ÖNEMLİ GÜNLERİ 2010

29 Haziran Salı: Şiva Asar Betamuz orucu ve üç haftalık yas döneminin birinci bölümünün başlangıcı. Oruç, bu yıl, 29 Haziran Salı sabah şafak vakti başlar ve aynı günün batımında sona erer.

12 Temmuz Pazartesi: 11 Temmuz Pazar akşamından itibaren: Roş Hodeş Av. Av ayının ilk günü. Yas döneminin, ikinci ve daha yoğun olan dokuz günlük kısmının başlangıcı.

17 Temmuz Cumartesi: Şabat Hazon. Teşa BeAv’dan önceki Şabat.

18 Temmuz Pazar: Türk Musevi Cemaati uygulama ve geleneklerine göre, Teşa BeAv’a kadar süren en yoğun yas günlerinin başlangıcı.

20 Temmuz Salı: Teşa BeAv orucu. Bir gece önce, 19 Temmuz Pazartesi akşamı gün batımıyla başlar, Salı akşamı gün batımına kadar devam eder. Üç haftalık yas dönemi, bu oruç gününün bitimiyle sona erer.

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amaçlıdır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için, yas dönemi ve oruç ile ilgili yasaklar ve kısıtlamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.