Roş Aşana Sederi

Bu iki gecede de küçük bir tören yapılır. İstanbul’daki geleneğe göre tören,  aşağıdaki gibidir:

Bayramın her iki gecesinde de sinagogdan eve gelindiğinde şarap eşliğinde Kiduş yapılır ve her iki gece de Kiduş’ta ‘Şeeheyanu’ berahası (şükür duası) söylenir.

Kiduş’tan sonra Netilat Yadayim ile eller yıkanır ve iki bütün beyaz somun ekmekle (hallot)  Amotsi yapılır, ancak ekmek tuza değil, şekere veya bala batırılır. Bunun amacı, yeni yılın şeker ve bal gibi tatlı geçmesini dilemektir.

Sofradaki her simgesel yiyecek, onunla ilgili ‘YeiRatson’ duası söylendikten sonra yenir. Sofrada bu yiyeceklerden herhangi biri (ya da hiçbiri) yoksa bile, Yei Ratson’lar okunmalıdır. ‘Yei Ratson’,’Senin isteğin şöyle olsun ki...’ anlamını taşır ve ardından yenilen yiyeceğe uygun bir cümle okunur.

Seder bittikten sonra zengin et çeşitleriyle bezenmiş yemeğe geçilir. Bu seder düzeni, bayramın her iki gecesinde de yapılır.

 

Seder’de Simgesel Yiyecekler

a)Herkes ‘Bore Peri Aets’ berahası söyler ve ilk Yei Ratson okunur. Ardından elma tatlısı yenilir. Bunun amacı, başından sonuna kadar yeni ve tatlı olacak bir seneye başlama dileğimizdir.

b)Pırasa: İbranice’de pırasa, ‘karti’dir. Bu kelime, düşmanlar için söylenen ‘şeyikaretu-yok olsunlar’ ile benzeşir. İlgili Yei Ratson okunur, ardından pırasa ağırlıklı yemekten bir lokma yenilir.

c)Pazı: İbranice pazı, ‘salka’dır. Bu kelime, yine düşmanlar için söylenen ‘şeyistaleku-uzaklaşsınlar’ ile aynı kökten gelir. İlgili Yei Ratson okunur, ardından pazı ağırlıklı yemekten bir lokma yenilir.

d) Hurma:  İbranice’de hurma, ‘tamar’dır. Bu kelime, düşmanlar için söylenen, ‘şeyitamu-sona ersinler’ ile benzeşir. İlgili Yei Ratson okunur ve birer hurma yenilir.

e) Kabak: İbranice’de kabak, ‘kara’dır. Bu kelime, hem hakkımızda verilmiş olabilecek olumsuz kararlar için söylediğimiz ‘şetikra-yırtılsın’ sözcüğünü çağrıştırır, hem de hak ettiğimiz iyilikler için söylediğimiz ‘veyikareu-okunsunlar’ ile aynı kökten gelir. İlgili Yei Ratson okunur, ardından kabak ağırlıklı bir yiyecek yenir.

f) Balık: Balık, bereketi ve çoğalmayı simgeler. Bazı ailelerde, İbranice’si ‘rubya’ olup, ‘rav-çok’ kelimesini çağrıştıran börülce yeme adeti vardır. İlgili Yei Ratson okunur, ardından bir parça balık ve/veya börülce yenir.

g)  Kuzu başı, yoksa tavuk veya balık başı: İbranice’de baş, ‘roş’tur. Bunun amacı, daima baş olmamız ve kuyruk olmamamız için dilekte bulunmaktır. İlgili Yei Ratson okunur, ardından baş kısmından bir parça yenilir. Bayram sofrasında başın, evin reisine servis edilmesine özen göstermek de adettendir. Bu adet, aile reisinin yaşamının uzaması ve ailenin köle değil, hür olmasını dilemek anlamındadır.

Simgesel yiyeceklerin dualarından sonra, normal yemeğe başlanır.

 

Tsom Gedalya: Gedalya Orucu - Bu yıl 21 Eylül

Roş Aşana’dan çıkılan gün olan, Tışri ayının üçüncü günü, ‘Gedalya Orucu’ tutulur.

‘Gedayla Orucu’ adını, Bet-Amigdaş’ın yıkılıp, İsrailoğulları’nın Babil’e sürülmesinden sonra, İsrail topraklarında kalan küçük Yahudi topluluğunun başına, Babil İmparatoru Nebukadnesar tarafından vali olarak atanan Gedalya Ben Ahikam’dan alır.

Vali Gedalya, komşu ülke Amoniler’in kralı Balit’in kışkırtmaları sonucu, kraliyet ailesi mensubu Yişmael ve adamları tarafından öldürülür.

İmparator Nebukadnesar’ın, şahsen atadığı valinin,  bir Yahudi tarafından öldürülmesine kızıp, bunun cezasını, oradaki Yahudilerden çıkaracağından korkan cemaat, toplu olarak kaçıp Mısır’a gider. Böylece İsrail topraklarında Yahudi varlığı kalmaz.

Bu olay, hem Roş Aşana ve Kipur arası, yani ‘Yahudi Yılı’nın en kutsal zamanında meydana geldiğinden, hem de bunun sonucunda İsrail topraklarında Yahudi kalmamasından dolayı, büyük önem taşır. Yahudi tarihindeki bu trajediyi anmak için, olayın geçtiği 3 Tışri günü, oruç tutulur. Gedalya Orucu, (bu yıl 21 Eylül Pazartesi) sabah gün doğumuyla başlar, akşam yıldızların çıkmasıyla sona erer. Bir önceki akşam yatana kadar yemek ve içmek serbesttir.

 

Teşuva nedir?

Yapılan hatalardan pişmanlık duyup, iyiye, doğru dönüş ve değişme isteğine ‘Teşuva’ adı verilir. Bu kelime, Tanrı’ya/saf benliğe dönüş anlamını taşır. Teşuva, her zaman değerlidir. Fakat Roş Aşana ile Kipur arasındaki on günde yapılan Teşuva’nın kabulü daha kolaydır.

Teşuva basamakları:

1. Pişmanlık: Bilerek veya istemeden yaptığımız hatalardan dolayı samimiyetle pişmanlık duymak;

2. Olumsuzlukları geride bırakmak: Gerek düşünce, gerekse davranış bakımından, farkında olduğumuz hatayı tamamen bırakmak;

3. Dile Getirmek: Hatayı, sözlü olarak itiraf etmek;

4. Gelecekle İlgili Kararlılık: Bu hatayı bir daha tekrarlamama konusunda kesin karar vermek.

Bunların yanında On Teşuva Günü boyunca;

- Kişi, daha fazla mitzva yapmaya çalışmalı; (Her Musevi’nin yerine getirmekle ve korumakla yükümlü olduğu emir veya kural)

- Bu günlerde kendini geliştirme konusunda normal günlere göre çok daha gayretli olmalı;

- Kaparotyapmalı (tavuk ya da bir miktar paranın insanın başının üstünde döndürülüp dua okunması)

- Tsedaka(Bağış) dağıtmalı;

- Yoğun olarak dua ederek Tanrı’dan af dilemeli. Çünkü kişi Teşuva yaptığı zaman, Tanrı için, sanki hiç günah işlememiş gibi, istenir ve sevilen bir kişidir. Dahası, bu kişinin ödülü daha yüksek olacaktır, çünkü günah işlemenin tadını almış, ancak buna rağmen benliğini yenerek bir daha tekrar etmemeye karar vermiştir.

 

Roş Aşana Kipuar arası 10 Pişmanlık Günü

 

Yahudi yılının, Roş Aşana ile başlayıp Yom Kipur ile sona eren ilk on günü, Aseret Yeme Teşuva -On Teşuva (Pişmanlık) Günü olarak adlandırılır. Bu on gün içinde, Elul ayında başlayan Selihot duaları okunmaya devam edilir ve Teşuva üzerine yoğunlaşılır.