Portekiz litürjik müziği uzmanı bir kantor

Kantor Daniel Halfon küçük bir çocukken babası onu her cumartesi farklı bir sinagoga götürüyordu Londra’da. İbadet farklılıklarındaki zenginliği tanımasını istiyordu. Daniel babasına artık hep bir önceki hafta gittiği Portekiz sinagoguna gitmek istediğini söylediğinde henüz dört yaşındaydı.

Halfon, engizisyondan kaçarak 17. yüzyılda Amsterdam, New York, Londra’da yeniden Yahudiliklerine dönen Marranosların, Portekiz toplumlarına ait Portekiz litürjik müziğin en önemli belki de tek temsilcisi olarak elli yıldır koruyuculuğunu yapıyor.

Diğer dua usulleri babadan oğula geçerek korunduğu halde Portekiz ritüeli yok olma sürecine girdi. Günümüzde bu ritüeli bilen yaşlılar giderek azalıyor. Bu değerlerin yok olmasının farklı sebeplerini Kantor Daniel Halfon şöyle açıklıyor: “Amsterdam cemaatinin büyük çoğunluğu Holokost’ta yaşamını yitirdi. Londra’da bu ritüel Kantor Eliezer Avignon tarafından ancak 1970’lere dek yaşatılabildi. Şimdilerde, Iraklı Yahudi göçmenlerin beraberlerinde getirdikleri litürji yaygınlaşmış durumda. Roş Aşana’da söylenen ‘Et Sharey Ratzon’ tamamen Irak tarzında okunuyor. New York’ta durum daha iyi… Oradaki Yahudilerin çoğunluğu Aşkenaz olduğu için, Portekiz stilini zevkle dinlerler, fakat katılmazlar. İsrail’de hiçbir sinagogda Portekiz litürjisi kullanılmıyor.”

Halfon 11 yaşındayken ilk eğitimini Kantor Eliezer Avignon’dan aldı. Kantorun sesini, anlattığı öyküleri teype kaydeder, eve döndüğünde onları tekrar tekrar dinlerdi. 1970’lerin sonlarında Halfon, New York’taki İspanyol-Portekiz Sinagogu’nun ikinci kantoru olarak çalışmaya başladı. Orada kantor olan Rav Abraham Lopez Cardoso, ona bir zamanlar Amsterdam Yahudilerine özgü litürjiyi ve Cebelitarık’taki Portekiz Yahudi cemaatlerinin farklı uygulamalarını öğretti.

Portekiz litürjisi kendine özgü karakteristiklere sahip; Kuzey Afrika ve Batı Avrupa etkisi ile Barok müziğin litürjiye harmanlamış bir tarz. Daniel Halfon şöyle bir açıklama getiriyor: “100 yıl Katolik olarak yaşadıktan sonra Marranoslar, Yahudi geleneklerini unutmuşlardı. Yeniden Yahudiliğe dönmek istiyorlardı, fakat bunu nasıl yapmaları gerektiğini bilmiyorlardı. Kuzey Afrika ve Selanik’ten din adamları davet ettiler. Ve nasıl dua edeceklerini, şarkıları nasıl söyleyeceklerini öğrendiler.”

Çok geç olmadan bu değerleri koruma altına almayı hedefleyen Kantor Daniel Halfon, Beth Hatefutsoth Müzesi (Diaspora Müzesi), Feher Yahudi Müziği Merkezi’nin desteği ile İspanya ve Portekiz müzik geleneklerini içeren “Kamti Lehallel” adlı bir CD yayınladı. Bu CD kısa zamanda müzenin en çok satan albümleri arasına girdi. Aldığı e-postalar, Kantor Daniel Halfon’u CD’nin satışından daha çok heyecanlandırıyor: “Yom Kippur’dan sonra Amsterdam’dan gönderilen e-postalar aldım, ‘çok etkilendiklerini ve öğrendiklerini’ yazıyorlardı. İşte benim için başarı buydu” demekte. Kantor Daniel Halfon, davet edildiği farklı ülkelerin sinagoglarında bu birikimlerini seslendiriyor.

Diaspora Müzesi Yahudi Müziği Eğitimi Merkezi Başkanı Yuval Shaked; “Daniel Halfon’un Portekiz litürjisinin farklı türleri konusunda engin bir bilgiye sahip. O bir şarkıyı seslendirirken aniden durup şarkıyı Londra’da söylendiği şekliyle, sonra Amsterdam’daki farklılığı ile, daha sonra da Cebelitarık versiyonuna geçiş yapabiliyor. O tam bir araştırmacı” demekte.

Kaynakça/ Haaretz