Zamanın bir romanına dayanan ve dijital olarak restore edilen film, ‘Yahudileri Olmayan Şehir’, Yahudileri Almanya’da 2. Sınıf insan olarak tanımlayan Nurenberg yasalarının kabulünden 15 yıl önce adeta olacakları siyah beyaz karelerde yansıtıyor.
Filmin Viyana’dan ayrılış sahnesinde Yahudi bir adam sokak ortasında dövülüyor, Yahudi bir koca Yahudi olmayan eşinden çocuklarından zorla koparılıyor ve trenlerle şehirden gönderiliyor. Şehrin başka bir yerinde ellerinde Tevrat parşömenleri ile Yahudi hahamlar karanlık bir sokaktan geçerek zorla şehri terk ederken, onlarca Yahudi başka bir sahnede sırtlarında sadece gömlekleri ile trenlerle bindiriliyor.
Bu görüntüleri bugün seyreden bir izleyici gördüklerini, 2. Dünya Savaşı sırasında geçen Yahudi soykırımını anlatan bir belgeselin sahnelerine benzetebilir. Ancak görüntüler 1924 yılı yapımı bir filme ‘Yahudileri Olmayan Şehir’e ait.
Filmin senaryosu Avusturyalı yazar ve gazeteci Hugo Bettauer’in 1922’de yazdığı aynı isimli romana dayanıyor. Bettauer’in satırları yakın zamanda olacakları inanılmaz bir şekilde tahmin etmiş. Ancak Holokost’un çapı ve korkunçluğunu düşündüğümüzde yazarın tahmini kısmı bir başlangıç olarak kalıyor.
Film aslında, iki dünya savaşı arası dönemde Avusturya’da ortaya çıkan faşizmi yererken, her sorunun, ülkenin fakir düşmesinin ardında hep Yahudilerin aranması ile alay eden bir duruş sergiliyordu.
Uzun yıllardır kayıp olan ve kopyalarının nerede olduğu bilinmeyen film için uzmanlar umudunu kesmişken, 2016 yılında bir koleksiyoncu filmin bir kopyasını Paris’te bir bit pazarında buldu. Yaklaşık iki yıl süren dijital-analog çalışma ve 202 bin Avroluk bir harcamadan sonra film restore edildi. Avusturya Ulusal Arşivi tarafından restore edilen filmin masraflarının yüzde kırkını ise halktan toplanan yardımlar finanse etti.
Film bu yıl Avusturya’nın Naziler tarafından haksız ilhakının 80. yılında ve 2019’da Avusturya Cumhuriyeti’nin 100, kuruluş yılında Viyana’da ve tüm büyük Avrupa şehirlerinde gösterilecek.
